Hé lộ âm mưu khủng khiếp thực sự đằng sau chiến dịch mắng chửi GS Hồ Ngọc Đại và chương trình giáo dục thực nghiệm đọc “tròn, vuông, tam giác”

Tác giả: Ngọc Anh Vũ
.




Làn sóng phản đối sách Công nghệ giáo dục của GS Hồ Ngọc Đại đang trở thành xu hướng trên khắp các trang mạng xã hội. Ai cũng ra sức công kích cải cách này nhưng ít ai chịu dừng lại và suy nghĩ: “Tại sao một chương trình 30 năm nay rồi mà giờ người ta mới lôi lên chỉ trích, có mục đích gì chăng?”. Và thực sự, phía sau câu chuyện này có thể là một âm mưu đáng sợ trong ngành nghề tiền tỷ mà ít người chú ý: miếng bánh giáo dục.




Từ những nghi ngờ về chiêu trò độc quyền


Tôi được huấn luyện để làm công tác suy đoán, xử lý thông tin. Từ khi học Đạo Phật, tôi không làm việc đó nữa vì Phật đề nghị không đoán cái gì cả, không nói cái gì không biết. Nhưng tình thế này buộc tôi phải đưa ra một số suy luận.


1. Cứ vài năm, Bộ giáo dục lại cải cách giáo dục một lần. Một lần như thế lại thay sách mới, mà in mới chi phí cao hơn in thêm sách cũ nhiều. Xã hội thêm một lần tốn kém, nhưng những “người trong cuộc” thêm một cơ hội bỏ túi bộn tiền. Cụ Đại nói thẳng ra rồi đấy: làm là để chia tiền.


2. Như vậy cơ chế của ta là cho phép một số trường tự chọn chương trình, trong đó có chương trình CNGD. Theo những thông tin tôi nắm được trên đây, trong cơ cấu quản lý của ngành, thì các trường công không có cơ hội để được chọn Công nghệ giáo dục (CNGD), chỉ còn nhóm trường dân lập.


3. Bắt đầu có thông tin Sở này Sở khác CẤM không được áp dụng hay chọn CNGD. Như vậy đã bằng con đường MỆNH LỆNH HÀNH CHÍNH, không được phép chọn, nghĩa là các trường dân lập cũng được bị cấm. Xin chú ý: thông tin đều là “các địa phương” tức là các SỞ GIÁO DỤC cấm nhé, và đối tượng bị cấm là các trường.






4. Gần đây xuất hiện nhiều trang web, nhiều fanpage trên mạng xã hội hoạt động theo kiểu thực hư, hư thực… tin thật có, tin đáng ngờ cũng không thiếu và mấy hôm nay tập trung đưa thông tin “đánh” CNGD và cá nhân GS Đại. Thậm chí là còn có cả những video “ông bố tức giận chửi tục, xé sách…” lan truyền. Thử hỏi có ông nào DỰ MƯU tức giận, chuẩn bị cả máy quay phim, smartphone và thực hiện kịch bản “tức giận, chửi bới” để tung lên mạng không? Có thể nói cùng với CẤM bằng mệnh lệnh hành chính, truyền thông BẨN đã tạo thành hai mũi giáp công hoàn hảo cho chiến dịch.


Như vậy chúng ta thấy mạch logic đơn giản, là CNGD nếu càng ngày càng chứng tỏ được tính tiến bộ của mình, được nhiều nơi lựa chọn, thì chắc chắn phải có ai đó bị nhỏ miếng bánh đi, và người ta không để yên, phải có biện pháp để phản công. Vậy ai đang bị phá thế độc quyền, đụng vào nồi cơm, xin để bạn đọc tự đoán.


Tiếc là vẫn có những ý kiến đánh đồng CNGD vào cái nhóm như người ta gọi là “hút máu, ăn thịt” phụ huynh bằng độc quyền sách giáo khoa kia. Thiết nghĩ, với bài viết này, bạn đọc có thể cho phép tôi đóng chủ đề này lại được rồi.


Đến âm mưu của một ngành kinh doanh nghìn tỷ


Bài viết của Hiếu Orion – một người đang làm nghề truyền thông rất nổi tiếng. Anh khẳng định có chiến dịch chơi xấu phía sau:


Một thằng làm truyền thông như tôi mà vẫn bị cuốn theo cơn lốc đánh đấm này thì không thể trách bà con “cư dân mạng” được. Vì vậy tôi mới phải viết 1 post này…
—
Ngay sau bài post mỉa mai cách GD của Thầy Hồ Ngọc Đại, tôi nhận được nhiều phản hồi. Và điều đầu tiên khiến tôi ngạc nhiên, ấy là những người Văn minh, thành đạt, hiểu biết… trong danh sách bạn bè tôi đa phần là bênh Thầy HNĐ, với những lý lẽ nghiêm túc, thuyết phục, với trải nghiệm thật (con cái học tại đó)… Và nhiều người giải thích một cách đầy kiên nhẫn và mang tính xây dựng. (Tôi tin họ vì tôi biết những người này không đủ tiền để mua họ bênh vực phe phái nào cả, mà họ làm vì TÂM… )


– Trong khi luồng ngược lại lại rất cảm tính, phần lớn share một số ảnh chế, nói tới vài điểm sai sót nhỏ trong sách, nhầm lẫn đâu là Âm, đâu là CHỮ – và quan trọng nhất là bắt đầu đánh vào CÁ NHÂN.






Với kinh nghiệm của tôi làm truyền thông, khi ai đó tấn công yếu tố cá nhân: đó là khi họ KHÔNG CÒN LÝ LẼ …
…
Tìm hiểu tiếp, thì thấy kinh khủng vì việc này nó liên quan tới việc KINH DOANH, động tới lợi ích nhóm…
Mà lợi ích từ mấy cuốn sách tưởng nhỏ, nhưng nó tới hàng NGÀN TỶ.


Cộng đồng chúng ta đã trở thành CÔNG CỤ cho nhiều lợi ích nhóm: ví dụ vụ Vaccine , vụ Cúm Gà… cũng bị đẩy lên với Mục Tiêu lợi ích nào đó…


Hãy nhớ: Với Trend của cộng đồng, nếu nó vượt quá 5 ngày, thì hãy tin tôi đi: nó đang bị “Ai Đó” cố tình đẩy lên với một “mục đích nào đó”
…
Việc này nếu ai không tin, cứ tranh luận ở dưới comment.


Nhưng trước khi tranh luận tôi khuyên các bạn 3 điều:


1. Muốn thực sự có được thông tin sáng suốt, hãy bỏ ngay tư duy Thù Hằn CÁ NHÂN, vì khi bạn bước vào cuộc tranh luận với một tâm thế “hằn học” thì mọi thứ sẽ không rõ ràng mạch lạc được (và nó là chiêu của bọn phe phái: khiến bạn sôi sục lên và khi đó TÂM không còn TĨNH để tiếp nhận phân tích trái chiều)


2. Hãy ĐỌC và HIỂU > Những phản hồi trái chiều, bạn hãy cố gắng tìm hiểu cặn kẽ, nếu thực sự không hiểu thì xoá lời chửi, nhất là những công kích cá nhân hèn hạ !


3. Hãy Nhận đừng NGƯỢNG : Bạn phải xác định rằng nếu sai thì phải nhận: đó là nhược điểm của người Việt: tự ái và tự trọng cao vút, khi biết sai thì thường ngượng mà cố tìm lý lẽ (kể cả cùn) để bảo vệ cái TÔI của mình.
—
“Theo tôi dự đoán là sau khi hàng loạt dự án cải cách Giáo Dục bị chỉ trích, nhất là VNEN bị thất bại thảm hại, nhóm lợi ích trên Bộ Giáo dục và Đào tạo khó thuyết phục Quốc hội và công luận về việc tiếp tục chi tiền các dự án cải cách mới, cho nên đã quay về sách công nghệ giáo dục của ông Đại. Được tiếng không cải cách chồng lên cải cách nữa nhưng thay sách và buôn bán sách còn lời hơn, dễ ăn hơn dự án. Đó là lý do sách Công nghệ giáo dục của ông Đại từ bên lề lại được nhảy vào trung tâm chính thống.


Và cũng trả lời luôn vì sao sách này vừa được xuất bản lại vừa bị đánh. Là bởi nhóm lợi ích mới lên muốn nhận cơ hội xuất bản nhanh để ăn tiếp cú chót của nhiệm kỳ trước để lại, vừa muốn mượn dư luận húc sừng vào ông Đại để xổ toẹt sách ông Đại, chuẩn bị cho sách cải cách căn bản và toàn diện mới đang chuẩn bị ra lò.”


“Công nghệ giáo dục đào tạo những người tư duy táo bạo”


Quyết chí đi tìm hiểu xem cái “Công nghệ giáo dục” hiện đang bị đánh tả tơi nó ra sao, tôi đi tìm mua sách. Đến hiệu sách giáo dục là “ổ sách giáo khoa” 45B Lý Thường Kiệt, hóa ra là không có. “Mấy anh đến hỏi mua rồi đấy anh ạ. Sách này phải do các trường quyết định dạy, và đặt mua mới có. Bọn em bán sách theo quy định của Bộ.”


Thử gọi điện cho hai mụ bạn từ hồi phổ thông, một bây giờ là hiệu trưởng một trường tiểu học điểm của Hà Nội, một là hiệu phó. Cả hai đều chưa được cầm sách trên tay. “Vậy thì liệu Sở có triển khai không?” “Triển khai sao được, muốn triển khai phải hỏi ý kiến các trường chứ.” “Thế chương trình này dạy ở đâu?” “Tùy trường quyết định, thường khối dân lập tự lựa chọn, còn các trường như trường tao thì không, do Sở quyết định và phải hỏi ý kiến.”


Vậy đó, với các trường dân lập thì trường tự chọn, còn trường công lập thì Sở quyết định – theo hệ thống hành chính Nhà nước.


Những “lỗi” trong sách có đúng như trên mạng và báo chí không? Đúng hết và có hết. Cô giáo của con tôi trao đổi:


“Không phải bây giờ mới lôi ra, mà người ta đã viết nhiều về những cái gọi là “lỗi” đó rồi.”


“Vậy thì, có thông tin, chủ yếu nói không chính thức trên mạng xã hội, kiểu lập lờ rằng “những người soạn sách thường để dăm bảy lỗi, sang năm chỉnh lý bổ sung hòng kiếm tiền tiếp…” liệu có đúng trong trường hợp này? Ý tôi là, những người soạn sách cho chương trình CNGD tại sao để rất lâu và không sửa?” – Tôi hỏi.


“Vì theo quan điểm của những người thiết kế chương trình, đó không phải là “lỗi.” Như ví dụ “con rơi” có hình vẽ con dơi (thú có cánh màng để bay, bắt muỗi ăn, nói thế cho rõ khỏi cãi nhau) hoàn toàn không phải lỗi chính tả, mà nhằm để các con nắm được một vấn đề là rất nhiều người Việt nói “con dơi” cho cả trường hợp cái con biết bay và bắt muỗi lẫn trường hợp đứa con bị đẻ rơi. Tất nhiên giáo viên cũng sẽ phải giải thích là vẫn có người nói uốn lưỡi cho trường hợp “con rơi”…”


Những con rơi ấy, mà phát âm như con dơi biết bay, không có nghĩa là bố mẹ nói sai, mà là do đặc điểm vùng miền phát âm. Dạy như thế này có lợi là cả những vùng miền phát âm uốn lưỡi đúng cũng sẽ biết được có những vùng phát âm khác. Thực tế là không cháu nào viết sai cả, và đều nắm rất nhanh. Cơ sở của nó cũng còn là sự tôn trọng cách phát âm của vùng miền nữa, không bắt buộc phải uốn lưỡi cho đúng…”


“À đúng rồi, tôi nhớ theo cách học trước đây, mỗi khi được yêu cầu đọc diễn cảm hoặc đúng chính tả, chúng tôi thường bắt buộc phải uốn lưỡi mỗi khi có chữ R chẳng hạn, và không uốn được bị coi là một lỗi…” Tôi nhớ lại.


“Vâng đúng thế anh, cách học này không yêu cầu các con phải đọc đúng, như thường hiểu là “đúng chính tả” mà tôn trọng cách phát âm vùng miền. Ngược lại do các con phân biệt được, thì lại có khả năng phát âm rất tốt dù không bị yêu cầu, do đó các con uốn lưỡi rất tốt khi học ngoại ngữ.”


Điều này đã được kiểm chứng trên thằng con nhà tôi. Bình thường nói nói “dơi” cho “rơi vãi” nhưng nếu cần phát âm “reading” thì uốn lưỡi như đúng rồi, và viết thì hầu như không sai chính tả.


“Bây giờ chúng ta sang ví dụ bài “Quả bứa”…” tôi tìm cách chuyển cảnh.


“Vâng, bài đó anh có thể thấy đấy, qua bao năm vẫn được dạy theo chương trình này…”


“Vậy tại sao trước những chỉ trích của dư luận, mà bài này vẫn không được thay thế? Tôi nghe những chỉ trích rất nặng nề, nhất là về phương diện đạo đức xung quanh bài học này…”


“Mục đích của bài này được thiết kế đầu tiên là tính đặc trưng của cách nói vùng miền, cách phát âm, chúng ta nói qua rồi không nói nữa. Mục đích thứ hai là việc “chân không hóa” về nghĩa. Giáo viên phải được tập huấn cách dạy riêng để không hướng dẫn các con sa vào nghĩa của bài, dẫn đến có những cảm xúc chưa cần thiết, chỉ tập trung vào phát âm và từ ngữ. Tất nhiên anh có thấy các con, có con nào có những biểu hiện vô đạo đức không?”


“Tôi phải thừa nhận rằng, với chúng ta bao năm học truyện Tấm Cám, mà người hư vẫn hư, người ngoan vẫn ngoan, mấy ai xả thịt em cùng cha khác mẹ ra làm mắm đâu.”


Đến đây tôi phải thêm đoạn bình luận của mình, sau khi trao đổi thêm với cô giáo một vài câu nữa. Đúng là mục đích “chân không hóa” nghĩa của bài, tôi chưa nghe bao giờ thật, nhưng nó là có trong chương trình CNGD. Còn về khía cạnh “đạo đức” thì rõ ràng cho đến nay, những “nhà đạo đức Facebook” đang ầm ầm chửi GS Hồ Ngọc Đại cùng CNGD của cụ, còn dùng những từ ngữ vô đạo đức đến khó tưởng tượng được.


Thực tế là trường của con tôi học bây giờ vẫn là một trong những trường chất lượng cao, và đúng là đáng mơ ước. Tôi cũng không thấy có trường hợp nào hư một cách đáng tiếc vào tù ra tội, mà phần lớn là nằm vào các trường công cả. Tất nhiên với tiêu chuẩn của tôi thì thực sự cho rằng “ngoan” còn có nhiều yếu tố, mà chủ yếu là từ ảnh hưởng của gia đình, nên không thể đánh giá được cả hệ thống giáo dục của nhà trường.


Xin nhắc lại, đây là một phương pháp giáo dục, chứ không chỉ là vài quyển sách, phải hiểu được cái tổng thể và cả những tư tưởng giáo dục của các tác giả của nó muốn gửi gắm. Ngay trong bài “Quả bứa,” vì tôi vốn là người cầu toàn trong quan điểm giáo dục vẫn muốn người ta thay nó bằng một bài nào khác đỡ gây tranh cãi hơn, nhưng phải thừa nhận một điều rằng: nếu thực sự các thày cô giáo đạt được cái mong muốn, là để các con biết cách không “chấp” vào nội dung của bài, mà tư duy theo hướng mở, thì đó là một cách mạng lớn trong giáo dục.


“Thực tế là do phương pháp này, em chưa nói là tiến bộ nhưng các con rất biết suy nghĩ độc lập, và bài quả bứa sẽ thành công khi: Một là, lúc học các con không quan tâm đến nghĩa của nó, và Hai là, sau này chính chúng lại quay lại với nó và đặt những câu hỏi liên quan đến nó, rằng sẽ phải hành xử như thế nào ở trường hợp tương tự? Chẳng hạn sẽ đặt câu hỏi nếu mình là một trong những nhân vật như trong bài, nên hành xử như thế nào; hoặc ở một tiêu chí nào đó, một tiêu chuẩn của một xã hội khác, nếu người phân xử không phải là ông anh, mà là người ngoài thì có thực sự cần phải tính công phân xử hay không? Tất cả đều phải được các con đặt vấn đề, đặt câu hỏi…”


“Hôm trước tôi cũng đã từng đặt vấn đề từ góc độ rằng nhỡ theo tiêu chuẩn của một xã hội khác, người ta cho rằng người phân xử cũng cần có phần, mới là công bằng thì sao? Và bản thân những vấn đề khác nữa, như có được hái quả hay không, khi nào được hái, khi nào không…?”


“Vâng đúng rồi, với cách dạy tôn trọng ý kiến các con này, thì các con được khuyến khích đặt câu hỏi về tất cả các khía cạnh của vấn đề chứ không đóng khung cái gì đúng, cái gì sai…”


Đến đây tôi ngơ ngẩn cả người. Nếu được như vậy thì tốt quá, bao năm nay chúng ta rên lên vì nền giáo dục giáo điều, thế mà nay được đặt vấn đề từ một góc độ khác như thế này thì quá tiến bộ.


“Phải là người trong cuộc mới hiểu được anh ạ. Ngay cả bây giờ báo chí nói ầm ầm lên, thậm chí lấy cả ý kiến của giáo viên một số nơi thí điểm áp dụng đấy, nhưng cô giáo đó chưa hiểu cặn kẽ vấn đề thì cũng có thể có ý kiến không tích cực được.” Cô giáo nói nốt và câu chuyện tạm dừng.


Nói thêm: nếu bây giờ được lựa chọn, tôi sẽ lại cho con học ở trường nào có mô hình thực nghiệm, hay Công nghệ giáo dục. Con tôi sau khi học ở đó hai năm, dù gốc cháu khá chậm nhưng cháu đã có những tư duy rất độc lập và táo bạo. Tất nhiên điều này phù hợp với những người có tư tưởng như tôi, không phù hợp với những người có tư tưởng muốn duy trì truyền thống.

TUYÊN NGÔN CON NGƯỜI TỰ DO

Simon Soloveychik (1930 - 1996)
Nhà giáo dục và nhà triết học xã hội Nga


*

Giá trị tối cao

Hệ tư tưởng trước đây đã lùi xa không phải theo ý chí của những người ác ý như đôi khi người ta nghĩ và nói, mà do cơ sở của nó là một ước mơ tốt đẹp nhưng không thể thực hiện được. Trên thực tế ít người tin vào nó nên công cuộc giáo dục luôn luôn là không hiệu quả.
Lối tuyên truyền chính thống mà nhà trường thực hiện hết sức không phù hợp với cuộc sống thực tế. Bây giờ chúng ta đang quay lại thế giới thực. Và đây là điều chủ yếu ở nó: nó không phải là thế giới xô viết, nó không phải là thế giới tư sản, nó là thế giới hiện thực, thực tế - thế giới mà mọi người đang sống. Sống tốt hay xấu nhưng là mọi người đang sống. Mỗi dân tộc có lịch sử của mình, tính cách dân tộc của mình, ngôn ngữ của mình và những mong ước của mình – mỗi dân tộc có cái riêng, cái đặc biệt. Nhưng nhìn chung thế giới là thống nhất, là hiện thực. Và thế giới hiện thực này có những giá trị của mình, những mục đích cao cả của mình cho mỗi con người. Và có một giá trị tối cao mà xoay quanh nó xây nên tất cả các mục đích và giá trị khác.
Đối với người thầy, đối với nhà giáo dục, đối với nền giáo dục điều hết sức quan trọng là phải hiểu được giá trị tối cao đó nằm ở đâu.
Theo ý chúng tôi, giá trị tối cao đó chính là cái mà mọi người đã mơ ước và tranh cãi suốt hàng nghìn năm, cái khó lĩnh hội nhất đối với tâm trí con người – tự do.
Người ta hỏi: bây giờ giáo dục ai?
Chúng tôi trả lời: giáo dục con người tự do.

*
Con người tự do là gì?

Để trả lời câu hỏi này hàng trăm cuốn sách đã được viết ra và điều đó là dễ hiểu: tự do là một khái niệm có tính vô tận. Nó thuộc về những khái niệm cao cả của con người và vì thế về nguyên tắc không thể có một định nghĩa chính xác. Cái vô tận không thể nói được bằng lời. Nó cao hơn lời.
Chừng nào con người còn sống thì họ sẽ vẫn luôn tìm cách hiểu tự do là gì và khát khao vươn tới nó.
Không đâu trên thế giới có sự tự do đầy đủ về mặt xã hội, sự tự do về mặt kinh tế đối với mỗi con người cũng không có và xét chung thì cũng không thể có; nhưng con người tự do thì lại có nhiều. Tại sao vậy?
Trong từ “tự do” có hai khái niệm rất khác biệt nhau. Thực chất đây là nói về những điều hoàn toàn khác nhau.
Các nhà triết học khi phân tích cái từ khó này đã rút ra kết luận là có “tự do thoát” – sự tự do thoát khỏi mọi sự áp bức và cưỡng ép từ bên ngoài – và có “tự do vì” – sự tự do bên trong của con người vì sự tự hiện thực hóa của hắn.
Tự do bên ngoài, như đã nói, không phải là tuyệt đối. Nhưng tự do bên trong thì có thể là vô hạn, ngay cả trong hoàn cảnh cuộc sống khó khăn nhất. Ngành sư phạm từ lâu đã thảo luận chuyện giáo dục tự do. Các giáo viên theo khuynh hướng này mong muốn đem lại cho đứa trẻ sự tự do bên ngoài ở trường học. Chúng tôi nói về một điều khác: về sự tự do bên trong mà con người có thể đạt được trong tất cả các hoàn cảnh, chứ không cần phải tạo ra những trường học đặc biệt.
Tự do bên trong không bị phụ thuộc khắt khe vào tự do bên ngoài. Trong một quốc gia tự do nhất vẫn có thể có những người lệ thuộc, không được tự do. Trong những quốc gia mất tự do nhất, nơi tất cả đều bị áp bức cách này hay cách khác, vẫn có thể có những người tự do. Như vậy giáo dục những con người tự do không bao giờ là sớm và không bao giờ là muộn. Chúng ta cần phải giáo dục những con người tự do không phải vì xã hội chúng ta đã có tự do – đó là vấn đề còn phải tranh luận, - mà vì sự tự do bên trong cần thiết cho chính nhà giáo dục của chúng ta, dù hắn sống trong xã hội nào đi nữa.
Con người tự do – đó là con người có tự do từ bên trong. Cũng như tất cả mọi người, về bên ngoài hắn phụ thuộc vào xã hội. Nhưng về bên trong hắn độc lập. Xã hội có thể được tự do về bên ngoài – thoát khỏi áp bức, nhưng nó có thể trở thành xã hội tự do chỉ khi số đông mọi người có được sự tự do bên trong.
Đây là điều theo ý chúng tôi cần phải là mục đích của giáo dục: sự tự do bên trong của con người. Khi giáo dục những con người có tự do bên trong chúng ta mang lại lợi ích to lớn nhất cho chính các nhà giáo dục, cho đất nước đang vươn tới tự do. Điều này không có gì mới cả: hãy nhớ tới những nhà giáo xuất sắc, những người thầy ưu tú của mình – tất cả họ đều cố gắng giáo dục con người tự do, chính vì thế họ mới được nhớ đến.
Thế giới được duy trì và phát triển là nhờ những con người tự do bên trong.

*
Tự do bên trong là gì?

Tự do bên trong cũng trái nghịch như tự do nói chung. Con người có tự do bên trong, cá nhân tự do, là tự do ở cái gì đó và không tự do ở cái gì đó.
Con người tự do bên trong được tự do thoát khỏi cái gì? Trước hết là thoát khỏi nỗi sợ trước con người và cuộc sống. Thoát khỏi dư luận chia rẽ chung. Hắn độc lập với đám đông. Được tự do thoát khỏi những khuôn mẫu tư duy – có khả năng đưa ra cái nhìn cá nhân của mình. Được tự do thoát khỏi những thiên kiến. Được tự do thoát khỏi sự ganh tị, vị lợi, thoát khỏi những ý muốn áp chế của bản thân.
Có thể nói thế này: trong hắn cái mang tính người được tự do. Con người tự do dễ nhận ra: hắn đơn giản là sống, suy nghĩ theo cách của mình, hắn không bao giờ tỏ ra quỵ lụy, xấc xược. Hắn quý trọng tự do của mỗi người. Hắn không phách lối bằng tự do của mình, không tìm cách đạt được tự do bằng mọi giá, không tranh đoạt tự do cá nhân của mình – hắn luôn có nó. Nó được đem cho hắn sở hữu vĩnh viễn. Hắn không sống vì tự do mà sống một cách tự do. Đó là con người dễ chịu, sống với hắn dễ chịu, hắn có hơi thở tràn đầy sự sống.
Mỗi chúng ta đều đã gặp những con người tự do. Luôn yêu mến họ. Nhưng có một cái mà con người tự do thực sự không tự do thoát khỏi được. Đây là điều rất cần phải hiểu. Con người tự do không được tự do thoát khỏi cái gì? Lương tâm.

*
Lương tâm là gì?

Nếu không hiểu lương tâm là gì thì cũng không hiểu con người tự do bên trong. Tự do không có lương tâm là thứ tự do giả dối, đó là một trong những sự lệ thuộc trầm trọng nhất. Dường như có tự do, nhưng không có lương tâm, thì sẽ là nô lệ cho những tham vọng xấu xa của mình, nô lệ của những hoàn cảnh sống, và hắn sẽ dùng sự tự do bên ngoài của mình vào cái ác. Có thể gọi con người như thế là gì cũng được, nhưng nhất quyết không phải là con người tự do. Tự do trong nhận thức chung được xem là điều thiện.
Hãy chú ý đến một sự khác biệt quan trọng: ở đây không nói – không được tự do thoát khỏi lương tâm mình, như người ta thường nói. Bởi vì lương tâm không phải chỉ của mình, mà còn của chung. Lương tâm là cái chung có ở mỗi người. Lương tâm là cái thống nhất mọi người.
Lương tâm – đó là sự thật sống giữa mọi người và trong mỗi người. Nó là một cho tất cả, chúng ta tiếp nhận nó với ngôn ngữ, với giáo dục, trong sự giao tiếp với nhau. Không cần phải hỏi sự thật là gì, nó cũng không thể nói được bằng lời như tự do vậy. Nhưng chúng ta nhận biết nó qua sự công tâm mà mỗi người đều trải nghiệm khi cuộc sống diễn ra theo sự thật. Và mỗi người sẽ đau khổ khi sự công tâm bị phá hủy, khi sự thật bị chà đạp. Lương tâm, cái cảm giác ở bên trong nhưng đồng thời lại có tính xã hội, nói cho ta biết đâu là sự thật và đâu là không phải sự thật. Lương tâm buộc con người phải nắm giữ sự thật, tức là sống với sự thật, theo sự công tâm. Con người tự do nghiêm chỉnh lắng nghe lương tâm – và chỉ lương tâm mà thôi. Người thầy theo đuổi mục đích giáo dục con người tự do thì phải ủng hộ sự công tâm. Đó là cái chính trong giáo dục. Không có chân không nào hết. Không cần đến mệnh lệnh giáo dục nào của nhà nước hết. Mục đích giáo dục ở mọi thời đều như nhau – đó là sự tự do bên trong của con người, tự do vì sự thật.

*
Đứa trẻ tự do

Việc giáo dục con người tự do bắt đầu từ nhỏ. Tự do bên trong là món quà tự nhiên ban tặng, đó là một thứ tài năng đặc biệt có thể bị dập vùi cũng như mọi tài năng khác, nhưng cũng có thể được phát triển. Tài năng này có ở mỗi người với mức độ khác nhau giống như mỗi người đều có lương tâm – nhưng con người hoặc là biết lắng nghe nó, gắng sống hòa điệu với lương tâm, hoặc là nó bị các hoàn cảnh cuộc sống và sự giáo dục làm tắt lặng.
Mục đích – giáo dục con người tự do – quy định tất cả các hình thức, phương pháp, cách thức giao tiếp với trẻ. Nếu đứa trẻ không biết đến sự áp bức và học được cách sống theo lương tâm thì tất cả các kỹ năng sống, kỹ năng xã hội từng được nói đến rất nhiều trong các lý thuyết giáo dục truyền thống sẽ tự đến với nó. Theo ý chúng tôi, giáo dục chỉ là ở chỗ phát triển sự tự do bên trong, cái mà không có chúng ta thì cũng đã có ở đứa trẻ, để duy trì và bảo vệ sự tự do đó. Nhưng bọn trẻ thường là nghịch ngợm, hiếu động, thất thường. Nhiều người lớn, các bậc cha mẹ và thầy cô cảm thấy để trẻ tự do là nguy hiểm. Đây là ranh giới của hai phương thức giáo dục khác nhau.
Người muốn phát triển đứa trẻ tự do sẽ chấp nhận nó như nó là – yêu nó bằng tình yêu giải phóng, đem lại tự do. Họ tin vào đứa trẻ, niềm tin này giúp họ nhẫn nại.
Người không nghĩ đến tự do thì sẽ sợ điều đó, không tin vào đứa trẻ, họ tất yếu sẽ áp chế tinh thần của nó và do đó giết chết và bóp nghẹt lương tâm nó. Tình yêu đối với đứa trẻ sẽ trở thành sự áp chế. Một nền giáo dục phi tự do như thế sẽ đưa lại cho xã hội những con người què quặt. Không có tự do thì tất cả các mục đích, ngay cả nếu chúng có vẻ như cao cả, đều trở thành giả dối và nguy hiểm đối với trẻ em.

*
Người thầy tự do

Để phát triển con người tự do, đứa trẻ ngay từ nhỏ đã phải được ở bên cạnh những người tự do, trước hết là bên cạnh người thầy tự do. Vì sự tự do bên trong không phụ thuộc thẳng vào xã hội, nên chỉ người thầy mới có thể tác động mạnh mẽ đến tài năng tự do ẩn trong mỗi đứa trẻ, như đã từng có với các tài năng thể thao, âm nhạc, nghệ thuật.
Việc giáo dục con người tự do vừa sức mỗi chúng ta, mỗi người thầy riêng lẻ. Đấy là trường chiến đấu, nơi một người là chiến binh, nơi một người có thể làm tất cả. Bởi vì trẻ em được hướng đến những con người tự do, tin tưởng họ, thán phục họ, biết ơn họ. Dù ở nhà trường có chuyện gì đi nữa, người thầy vẫn có thể là người chiến thắng. Người thầy tự do chấp nhận đứa trẻ ngang hàng mình. Và từ đó ông/bà ta tạo ra quanh mình một bầu khí quyển mà chỉ trong đó con người tự do mới có thể phát triển.
Có thể, ông/bà ta đưa cho đứa trẻ một ngụm tự do – và thế là cứu vớt nó, dạy cho nó biết quý tự do, chỉ ra rằng có thể sống làm người tự do được.

*
Trường học tự do

Người thầy đặt bước đi đầu tiên vào việc giáo dục con người tự do, bộc lộ tài năng tự do của mình sẽ được dễ dàng hơn rất nhiều nếu ông/bà ta làm việc trong một nhà trường tự do.
Nhà trường tự do là nơi có những đứa trẻ tự do và những người thầy tự do.
Không có nhiều những trường học như thế trên thế giới, nhưng dù sao vẫn có, thế nghĩa là lý tưởng này đã thành hiện thực. Cái quan trọng ở nhà trường tự do không phải là để cho trẻ muốn làm gì thì làm, thoát khỏi kỷ luật, mà là tinh thần tự do học tập, sự tự lập, sự kính trọng người thầy. Trên thế giới có nhiều những ngôi trường rất tinh tuyển với những nề nếp truyền thống đã đào tạo nên những con người giá trị nhất. Bởi vì ở đó những con người tự do, tài năng, những người thầy trung thực miệt mài với công việc của mình – và vì ở đó tinh thần công tâm được đề cao. Nhưng trong những ngôi trường uy tín đó không phải tất cả mọi đứa trẻ đều lớn lên thành người tự do. Ở những trẻ yếu đuối tài năng tự do bị bóp nghẹt, nhà trường đã bẻ gãy chúng.
Trường học tự do thực sự là nơi bọn trẻ đến trường với niềm vui. Chính ở ngôi trường như thế bọn trẻ mới tìm thấy ý nghĩa cuộc sống. Chúng học được cách suy nghĩ tự do, cư xử tự do, sống tự do và biết quý tự do – của mình và của mỗi người.

*
Con đường giáo dục những người tự do

Tự do vừa là mục đích vừa là con đường.
Đối với người thầy điều quan trọng là bước lên con đường này và đi theo nó, không nghiêng ngả. Con đường đến tự do rất khó nhọc, không tránh khỏi vấp ngã, nhưng ta hãy cứ bám theo mục đích.
Câu hỏi đầu tiên của người giáo dục con người tự do là: liệu ta có áp chế bọn trẻ không? Nếu ta áp chế chúng một việc gì đấy thì là vì cái gì? Ta nghĩ là vì lợi ích của chúng, nhưng thế liệu ta có giết chết tài năng tự do của chúng không? Trước mặt ta là lớp học, ta cần duy trì một trật tự nhất định để giảng dạy, nhưng thế liệu ta có bẻ gãy đứa trẻ không, khi cứ cố bắt nó phụ thuộc vào kỷ luật chung?
Có thể không phải người thầy nào cũng tìm được câu trả lời cho từng câu hỏi, nhưng quan trọng là tất cả các câu hỏi phải được đặt ra cho mình.
Tự do sẽ chết nơi nỗi sợ xuất hiện. Con đường giáo dục những con người tự do khởi đi khi tránh thoát được mọi nỗi sợ hãi. Thầy không sợ trò, trò không sợ thầy – khi đó tự do sẽ tự đến trong lớp học.
Tự do thoát khỏi nỗi sợ là bước đi đầu tiên trên con đường đến tự do trong nhà trường.
Chỉ cần nói thêm rằng con người tự do bao giờ cũng đẹp đẽ. Giáo dục những con người kiêu hãnh, đẹp đẽ về tinh thần – há đấy chẳng phải là mơ ước của người thầy sao?

(Ngân Xuyên dịch từ nguyên bản tiếng Nga)

PHÙNG GIA LỘC và Cái Đêm Hôm Ấy Đêm Gì chấn động 30 năm trước

Phùng Gia Lộc người nhỏ thó, ốm yếu, gầy gò; nước da xanh xám, thở lúc nào cũng nặng nhọc, khò khè suốt ngày vì bị hen suyễn nặng… Thế nhưng, bên trong con người có bề ngoài mảnh khảnh ốm o ấy lại luôn là một tấm lòng nồng hậu, một tinh thần sục sôi chống lại cái ác, không chịu được sự bất công, ngang ngược của bọn quan lại, cường hào mới… Giai đoạn quyết liệt nhất, sau khi đăng “Cái đêm hôm ấy đêm gì”, Phùng Gia Lộc phải trốn ra Hà Nội… Tôi vẫn nhớ như in cái cảnh về quê của Phùng Gia Lộc sau những ngày trốn tránh. Vợ anh chạy từ đâu về không biết, mặt mày hốt hoảng, tất tả, tiêu điều không khác gì chị Dậu trong Tắt đèn ngày trước. Mấy đứa con ngơ ngác, lạ lẫm trước đoàn khách xe pháo, hàng hóa lềnh kềnh đầy một khoảng sân đất trước nhà. Nhà anh xiêu vẹo hơn nhà chị Dậu…








Thế là đúng 30 năm tính từ khi bài kí “Cái đêm hôm ấy đêm gì” (1988) của Phùng Gia Lộc xuất hiện trên tờ Văn nghệ. . Ngày ấy báo Văn nghệ bán chạy như tôm tươi. Ngày ấy bạn đọc hồi hộp chờ từng giờ, từng ngày đón đợi báo ra để…. đọc. Ngày ấy đã xa rồi, bao giờ báo Văn nghệ lại được như… ngày ấy.
Ngày ấy tôi dạy lớp chuyên văn trường Lam Sơn. Tôi quen Phùng Gia Lộc bắt đầu từ cuộc đấu tranh chống tiêu cực ở Thanh Hóa, sau đó mới là văn chương. Văn chương của anh cũng bắt đầu từ chống tiêu cực ở huyện Thọ Xuân, nơi có di tích Lam Kinh nổi tiếng.
Phùng Gia Lộc người nhỏ thó, ốm yếu, gầy gò; nước da xanh xám, thở lúc nào cũng nặng nhọc, khò khè suốt ngày vì bị hen suyễn nặng…Phùng Gia Lộc nhẹ đến nỗi, có lần ngồi sau xe tôi, anh nhảy xuống gặp người quen mà tôi không hề hay biết, cứ thế đi, mãi sau hỏi chuyện vẫn không thấy anh trả lời, quay lại mới biết là đã đánh rớt anh từ lúc nào không hay. Cũng vì ốm yếu, bệnh tật thế nên anh rất sợ nước. Hầu như anh ít khi tắm, nhất là về mùa đông. Cũng vì thế mà, thú thực người anh rất bẩn, bẩn theo nghĩa đen. Anh ngủ lại nhà tôi mấy lần. Cứ mỗi lần anh về, vợ tôi lại phải giặt giũ, chăn chiếu rất nặng mùi…
Thế nhưng, bên trong con người có bề ngoài mảnh khảnh ốm o ấy lại luôn là một tấm lòng nồng hậu, một tinh thần sục sôi chống lại cái ác, không chịu được sự bất công, ngang ngược của bọn quan lại, cường hào mới thời ấy ở xứ Thanh. Giai đoạn quyết liệt nhất, sau khi đăng “Cái đêm hôm ấy đêm gì”, Phùng Gia Lộc phải trốn ra Hà Nội, nương nhờ bạn bè ngoài thủ đô, nhất là gia đình anh Bế Kiến Quốc và chị Đỗ Bạch Mai như nhiều người đã biết. Gần tết năm 1988, anh trở về. Tôi và vài người bạn nữa đưa anh từ thành phố Thanh Hóa lên Thọ Xuân quê anh.
Tôi vẫn nhớ như in cái cảnh về quê của Phùng Gia Lộc sau những ngày trốn tránh. Vợ anh chạy từ đâu về không biết, mặt mày hốt hoảng, tất tả, tiêu điều không khác gì chị Dậu trong Tắt đèn ngày trước. Mấy đứa con ngơ ngác, lạ lẫm trước đoàn khách xe pháo, hàng hóa lềnh kềnh đầy một khoảng sân đất trước nhà. Nhà anh xiêu vẹo hơn nhà chị Dậu, bốn phía được níu chằng bằng 4 giây thép vào 4 chiếc cọc để khỏi đổ. Ba gian nhà tranh, ngăn bằng vách nứa, gian giữa là chiếc bàn khách, mặt bàn là 1 tấm phên, đặt trên 4 chiếc cọc tre cắm xuống nền nhà. Gian kề đó là 1 chiếc giường gỗ xoan, thấy vẫn còn buông chiếc màn màu cháo lòng… không thể gọi là màn. Tôi vào gian bên trong, thấy 1 chiếc giây kéo chéo góc, trên vắt toàn áo quần cũ, dưới đất là chiếc ổ lá chuối lẫn rơm thay giường ngủ…Thế là hết, không thấy thêm gì khác. Bước ra sân mới thấy một chiếc rổ đựng mấy củ khoai lang, đặt cạnh một chiếc chum sứt miệng đựng nước uống được gánh từ sông về, đục màu nước luộc hến. Chủ nhà loay hoay pha trà đãi khách, nhưng không có phích nước sôi nên đành xuống bếp đun. Đun bằng rơm nên mùi nước ám khói, khó uống, cứ mỗi lần đổ thêm lại chạy xuống đun lại…Cạnh bếp lửa thấy có thêm một chiếc ổ lót bằng lá chuối và rơm rạ để ngủ…
Tôi, lúc đó và ngay cả bây giờ, khi viết những dòng này, vẫn bâng khâng khôn tả, không hiểu được tại sao một người như Phùng Gia Lộc lại chịu cảnh khốn cùng đến thế, ngoài sức tưởng tượng của tôi. Bỗng nhớ mấy câu thơ Bế Kiến Quốc tặng Phùng Gia Lộc: “Cái đời cán bộ ở Hà Nội/ Thấy mình thiếu thốn đủ trăm đường/ Nhìn xuống chao ôi, thăm thẳm mãi/ Tận cùng là bạn ở quê hương”.


Hôm nay 5-9-2018, tôi viết đôi dòng nhắc lại kỉ niệm về Phùng Gia Lộc 30 năm trước
ĐỖ GIA THỐNG








Mời đọc lại tác phẩm chấn động 30 trước


CÁI ĐÊM HÔM ẤY ĐÊM GÌ…


Cuối năm 1983, tôi được ở nhà chờ quyết định về nghỉ chế độ. Chiều chủ nhật, thằng Học con tôi rủ rỉ nói:
- Con bắt được bác Quang ăn bánh cuốn ở hàng anh Minh. Bác đi thồ sắn ở chợ Phúc Địa về. Bác cho mấy bó nhưng con không lấy. Bác dặn con về đừng nói với bố mẹ là đã gặp bác. Nói, hôm nào sang bác đánh chết.
- Hừ! Lại thế nữa...
Tôi buột miệng bảo với con thế, rồi thừ ra. Bạn bè anh em cùng một phòng với nhau mà đi qua không vào. Có điều gì nhỉ?
Sáng thứ hai tôi sang cơ quan ứng mấy cân gạo và định bụng sẽ gặp, trút sấm sét lên đầu anh ấy. Nghe tôi trách, Lê Trung Quang, trưởng phòng tổ chức Ủy ban huyện Thọ Xuân, cười hà hà làm lành thật đôn hậu, dễ yêu:
- Giá có một mình thì tôi vào. Đằng này những bốn binh, khao được, anh cũng liệt. Vả lại, bốn cái xe nặng è, sợ tối.
Là trưởng phòng tổ chức ủy ban huyện, anh cũng để gia đình vợ con đói thiếu. Ra anh còn kém cỏi hơn cả tôi, một kẻ chân chim trần trụi, một tay sắp trở thành "phó thường dân". "Nhà mình cũng bí. Nộp sản đi rồi, lúa đã cạn. Khó mà ăn thấu tết được". Quang lắc đầu bảo thế.
Anh gạn tôi:
- Ông ở đây với tôi đêm nay cho vui. Tôi buồn quá.
Tôi chỉ vào mấy cân gạo đã bó buộc sau xe, bảo anh Quang:
- Phải mang "hàng chiến lược" này về chứ.
Nếu nghe lời Lê Quang Trung nằm lại với anh một đêm, thì tôi đã không thể nào hình dung nổi ở Phú Yên xã tôi Cái đêm hôm ấy là đêm gì...
Có cái "các" quá giang của Lê Trung Quang cho mượn, tôi không phải mất ba đồng tiền đò. Qua sông Chu gió vù vù bên tai, tôi phải kéo vành mũ len, trùm thấp cho đỡ run. Tôi về đến nhà, trời đã sẩm tối, con mực xông ra í a í ẳng vờn chân lên hông. Vợ tôi bế thằng Văn ngủ khì trong lòng, ngồi bên bếp than vỏ cao su um khói. Bên cạnh, thằng cu Thức bốn tuổi đang liến láu. Còn Học - thằng con nhớn đang học bài ở nhà trên.
Thấy tôi về thằng Thức reo lên:
- A bố! Bố về là bố về! Có chi không bố?
- Có cái rét cóng đây này!
Tôi nói rồi dắt xe vào nhà, mở túi gạo, vác xuống bếp khoe:
- Ứng được năm cân gạo.
Bà cụ thân sinh ra tôi mệt đã lâu, thấy tôi về, cũng gượng chống gậy xuống bếp sưởi. Cụ bảo:
- Mẹ Học đi nấu cơm cho bố va ăn!
Tôi hỏi:
- Nhà ăn rồi hả mẹ?
Cái thằng Thức đến là hở miệng, cấm có giấu nó được tí gì. Nó nói:
- Chỉ nấu cơm cho bà với em thôi! Mẹ với anh Học, với con ăn cháo rau má rồi. Bữa nay mẹ luộc rõ nhiều rau cải.
Tôi thấy cay sè trong mắt.
- Thế thì nấu thêm vào. Hết thì tao đi bới đất, nhặt cỏ, van ông vái bà. Làm con người mà miếng cơm chín vào bụng vẫn không đủ thì sống thế nào?
Vợ tôi định cãi câu gì đó, nhưng lại thôi, vội trao thằng Văn cho bà rồi lại mở túi gạo đi vo. Bà cụ nói:
- Rau cải ế nhăn! Đói, chả mấy người mua. Hôm nay mẹ va không đong được gạo. May lấy được đấy, không thì mai gác con lên...
Ngoài cửa gió ào ào, tiếng chó sủa ổng oảng ở đầu ngõ. Có tiếng ai hỏi mua rau cải nhà tôi. Cô Hoa vợ chú Được. Hoa cũng người họ Phùng, gọi tôi bằng bác. Chồng cô ấy là đội trưởng đội sản xuất cũ, nay vừa được rút lên làm trưởng ban định mức, rồi phó chủ nhiệm. Cô vào bếp vừa nói, vừa run:
- Sao năm nay rét sớm thế này? Bác bán cho cháu mấy bó rau cải xào.
Vợ tôi bắc nồi cơm lên bếp, mấy bà cháu phải dồn chỗ cho hai người đàn bà tê cóng này ngồi cạnh bếp hơ tay, ngó chẳng khác những viên đạn bị nén trong cái băng lò xo tròn. Tuy gần bằng tuổi vợ tôi, nhưng là hàng cháu họ, nên Hoa vẫn bác bác, cháu cháu ngon ơ.
- Bác có ngan, gà gì để cho cháu vài cân. Giá mấy cũng được, cháu không quản.
- Còn có vài ba con, phải để hôm sau bà...
Tôi lừ mắt chặn lại câu nói hớ, khiến vợ tôi im bặt. Chả là vì mẹ đẻ ra tôi yếu lắm rồi. Cụ đã bảy mươi lăm tuổi, lại phù nề mặt mũi vàng ủng như quả thị rụng. Ai cũng bảo khó qua cái đầu mùa Đông này. Vì vậy gia đình tôi đã lo chuẩn bị ngầm, phòng sau khi cụ về cõi. Cái gì vợ tôi cũng bảo dành để hôm sau bà... thành quen miệng. Cau cũng phơi kỹ bỏ be để hôm sau, thậm chí bọt bẹt được đồng rau nào cũng dồn mua ván đóng sẵn áo quan để hôm sau... Ấy nhưng nói đến cái chết, cụ lại giận và làm nau: Bay trông tao chết à? Tao phải sống để nhìn con cháu được đến lúc sung sướng chứ. Khổ mãi rồi.
Tôi hỏi Hoa để lấp láp câu hớ rồi cho bà cụ khỏi giận:
- Mua đồ nhậu làm gì tối thế này?
- À... mua cho mấy thằng về đội ta thu sản, khuya các hắn đớp. Đội và quản trị thuê khoán cháu nấu.
Vì có chồng ở ban quản trị, cô ấy cũng là loại biết nhiều chuyện "bí mật nội bộ". Hoa thì thò cho vợ tôi biết đêm nay là đêm "đồng khởi" thu sản, tổng vét cả xã. Họ sẽ đổi chéo, công an và dân quân đội này về đội kia, vét bằng hết. Vì đội 12 này là nặng gánh nhất, nên họ sẽ điều về đây những tay cứng cựa. Hoa khuyên:
- Bác có thiếu sản, thì liệu mà xoay đi
- Thế thì tao đét bán rau cho mi nữa.
Vợ tôi toan từ chối, nhưng Hoa nài mãi và có tôi nói vào nên chị chàng mới chịu nghe. Hoa cầm đèn ra vườn soi cho vợ tôi hái. Cô ấy cầm rau, rồi còn đi các nhà bên cạnh hỏi mua gà. Cơm cạn, tôi vần cạnh bếp. Vì không phải ghế độn khoai độn sắn gì nên chín rất mau. Thấy chỉ nấu mình cơm tôi, lòng tôi lại buồn nổi gai. Vợ tôi bế thằng út vào lót cho nó ngủ trong buồng, rồi lấy cho tôi cái bát, đôi đũa. Cuộc chào mời đùn đẩy, nhường nhịn nhau rõ bực.
Tôi lùa hai bát cơm với nước dưa chua, rồi bỏ đấy. Bà cụ nài, rồi tôi dỗ thằng Thức cũng lắc đầu không dám ăn chỗ cơm còn lại. Hắn sợ mẹ. Nhà này, mẹ chúng nó có quyền uy tối thượng. Biết vậy, nhưng tôi cũng sắp trở thành kẻ sống nhờ...
Ngồi ở bếp, tôi hỏi vợ:
- Nhà mình còn thiếu của hợp tác xã bao nhiêu thóc nữa em?
Cô ấy không trả lời tôi mà nói rất vô lễ:
- Có biết thế này, đái tòe tòe vào, chứ tội gì lôi về. Cha đời! Bữa trước thì tuyên bố vớt được nấy ăn nấy, người ta mới hụp lặn xuống nước lụt mà khở (gở) từng bông lúa. Nay lại giở trò giảm tỷ lệ!
Tôi vỗ về:
- Thôi! Lụt thì lụt cả làng, em ạ! Em nói xem, so với tổng sản phải nộp, nhà ta thiếu bao nhiêu?
- Một tạ mười hai cân, em đã trình bày với anh Nhà đội trưởng rồi. Thực tế mò được hạt nào đã ăn hết hạt nấy. Mấy lâu nay bán được đồng rau nào mua ăn, không bán được thì nhịn. Đã nói khất rồi. Không cho khất, thì nhà đấy có dỡ được, đến mà dỡ.
- Phải mềm mỏng, em ạ! Khéo bán khéo mua thua người khéo nói! Gia đình mình, con cái mình còn ăn đời ở kiếp nơi đây.
Vợ tôi rền rĩ như sắp khóc:
- Chả nhẽ kiếm liều thuốc chuột, cho vào nồi cháo, ăn hết cả nhà cho sướng cái đời...
Ngồi sưởi ở bếp rất lâu, vỏ cao su cháy tàn, đã vạc hai ba đống than, mà chẳng ai muốn nói với ai câu nào nữa. Bà cụ ngồi lâu, mỏi và chán chuyện bỏ đi nằm. Thằng Học làm toán xong, lấy cho bà nồi than, rồi cũng rúc xuống bếp. Hắn đi bốc rơm lót ổ ngay cạnh bếp, lấy ván chắn rồi trải chiếu, ôm chăn ra nằm.
- Ngủ đây mà ấm, bố ạ!
Trong giường thằng Út Văn khóc í óe. Hắn lại đái lạnh đít rồi. Mẹ nó vào quả không sai. Nó được ôm ra bếp sưởi, nằm gọn trong lòng mẹ. Gần một tuổi mà nó còn bắt nhá cơm bón và bú thì hơn con bê non. Lại nhai tòm tọp thế đó! Tôi đùa với con để nó cười sằng sặc cho dịu cơn lo buồn.
Gần mười hai giờ khuya, cả nhà đi nằm. Tôi ngủ với hai thằng oắt trong ổ rơm dưới bếp.
Có điều gì đó bồn chồn và nơm nớp...
Bỗng tiếng kẻng gõ giục giã liên hồi. Kẻng khắp xã: từ đội 1 đến đội 15, như một sự bùng nổ dây chuyền. Tiếng loa phóng thanh mở hết cỡ đọc bản tin, kế hoạch huy động lương thực của tỉnh và chỉ thị của tỉnh ủy về công tác lương thực.
Hoàng Văn Nhân, đội trưởng đội 12, đọc trên loa danh sách những nhà thiếu thóc chưa giao nộp cho hợp tác xã. Đèn đóm soi rừng rực ở các ngã đường. Chó sủa ơi là chó sủa. Cũng cái loa phóng thanh ấy, có tiếng ông chủ tịch xã gọi cán bộ về đội 12 hội ý.
Ông trưởng công an xã Nguyễn Đình Định gào rát cổ trên loa, giọng giật giội gọi lực lượng dân quân, công an tăng cường về chi viện cho đội 12, tạo đà cho đội hoàn thành chỉ tiêu huy động. Tôi rùng mình nghĩ đội tôi là đội trọng điểm, nên cán bộ xã, hợp tác xã, vón cục cả về đây. Họ sẽ gõ cho ra chục tấn thóc còn tồn sổ.
Gần một giờ sáng, công an, dân quân đã ập đến các nhà nợ thóc. Tiếng chó sủa vang, tiếng lợn kêu èng ẹch như bị chọc tiết ở các nhà gần quanh, làm thằng Út Văn khóc thét lên, ôm riết lấy mẹ. Thằng Thức cũng im thin thít, nằm co trong lòng tôi không dám cựa. Bên nhà ông Ái, láng giềng cách vườn nhà tôi một hàng rào, công an và dân quân đang lùng sục. Tiếng ông bà Ái kêu xin và tiếng quát lác, tôi nghe rõ mồn một.
- Cứ bắt lấy cái xe đạp! Phích, xô, bắt ráo!
Ở cổng nhà tôi đã có bước chân rình rịch, con chó mực đang có chửa bị quất, kêu ử ử.
Cạch cạch cạch.
- Chị cò Lộc, mở cửa ra!
Tiếng thằng bé trong buồng khóc thét. Thằng Thức đang ôm tôi, nghe em khóc cũng òa khóc toáng lên. Thằng Học mười hai tuổi đã học lớp tám rồi, mà cũng níu lưng tôi run bắn. Nghe tiếng quát lần thứ hai, từ nhà bếp, tôi chạy lên. Một luồng đèn pin soi giữa mặt làm tôi lóa mắt, phải lấy tay che.
- Có chuyện gì đấy, các bạn trẻ ơi?
- Thu thóc, thu thóc chứ còn gì, ông đừng hỏi vờ.
Vợ tôi đã mở toang cửa, tay ôm thằng bé ngất lịm. Một anh, hai anh... bốn anh bạn trẻ ùa vào nhà. Anh đi đầu cao to, tóc cắt tăng gô, mặc áo bông thùng thình, soi đèn pin rồi đánh diêm châm cái đèn hoa kỳ ở bàn thờ. Có lẽ Tâm "hộ pháp" là người này. Phải, tôi đã thấy anh ta đứng chân hộ vệ giữa, trong một cuộc đá bóng với xã khác. Tay anh cầm cái choòng sắt cỡ ngón tay cái. Vợ tôi mời họ ngồi ghế. Bà cụ đang ốm ở giường bên cũng cố ngóc dậy, run rẩy chào.
Theo danh sách đội báo, chị còn thiếu hơn tạ thóc. Yêu cầu chị đem nộp ngay!
Bà cụ tôi đáp thay con dâu:
- Các bác các anh ơi! Có còn cái gì mà nộp. Các anh và các bác không thấy đàn con hắn đói xanh đói trong đi à? Các bác không thấy tôi cũng phát phù phát nề, vàng cây úa lá đây à?
- Chúng tôi không hỏi mụ nghe chưa?
Cả bốn người cùng soi đèn pin khắp nhà trong, nhà ngoài, dưới bếp, bên chái. Hai người tuông soi cả trong vườn rau. Vợ tôi mếu máo:
- Làm gì có lúa để ngoài ấy. Các anh xéo nát cả rau.
Tôi chạy ra trụ sở đội, định tìm cán bộ trình bày. Chủ tịch Phê, bạn dạy học với tôi ngày trước, đi bộ đội về giải nghệ, vào cấp ủy, đang đứng đấy. Thấy thế tôi mừng quýnh. Lại thấy cả Phùng Gia Miện anh họ tôi, làm bí thư đảng ủy cũng có mặt, tôi càng yên trí. Nhưng thấy tôi họ quay đi lảng tránh.
Anh Miện bảo nhỏ tôi:
- Chú về động viên gia đình thanh toán bằng đủ, nhà mình là cán bộ. Không có thóc thì nộp bằng tiền. Lãnh đạo đã nhất trí cho nộp cả bằng tiền rồi đó.
Tôi đang định nói: "Đã không có thóc thì làm cóc gì có tiền", nhưng anh họ tôi đã dịu giọng:
- Ở đội trên, hắn bắt cả anh Thiện, anh ruột tôi, mà tôi cũng phải điếc đi... "Mất mùa màng, lợi ích thứ ba của người lao động phải hy sinh cho lợi ích của nhà nước". Đồng chí bí thư tỉnh ủy đã chỉ thị thế, chú biết rồi đó.
Lúc ấy ở trụ sở, công an, dân quân đã khuân về nào xe đạp, bàn ghế, tủ, chum vại, thùng tôn, lợn gà... để ngổn ngang ra tận ngõ. Tên chủ nhà thiếu thóc đề chữ bằng phấn trắng vào các đồ vật: Ông Ất, ông Do Khả, ông Hưng, ông Hồng, ông Khính (mẹ đẻ cô Hoa, mẹ vợ chú Được phó chủ nhiệm)... Mấy con bò bị bắt cột gần đó sợ đèn, sợ đám đông cứ lồng lên, chực bút mũi. Chúng xoay vòng quanh, mgửa lên mặt kêu "hấp bồ", "hấp bồ"...
Tôi loạng choạng đi về nhà, thấy người ta đang còn soi đèn tìm rất kỹ. Tôi nói:
- Các người anh em soi tìm gì cho mất công. Nhà tôi xin khất đến mai, tìm cái bán chác, nộp tiền bằng đủ.
Anh đầu tốp nháy nháy mắt ra hiệu.
- Đêm nay là đêm nay! Mai chúng tôi mất thưởng ai chịu cho?
- Bắt cái xe đạp ni, bay!
Hai ba anh chạy lại. Tôi từ tốn ngăn họ:
- Các đàn anh ơi! Tôi không làm ruộng sản mà. Đây là xe đạp nhà nước cấp cho tôi để tôi đi công tác. Các vị bắt cái này không được đâu.
- Nếu chúng tôi cứ bắt thì sao?
Tôi loáng nghĩ được một mẹo. Rút cái "thẻ hội viên Hội văn nghệ tỉnh" ra, tôi nói:
- Tôi phản đối! Tôi là "nhà báo"! Tôi sẽ kiện lên tận ông Đồng.
Nước cờ của tôi không ngờ lại có hiệu quả. Họ im lặng. Hẳn họ đã biết tên tôi dưới những bài đăng nào chăng.
Chợt vị "hộ pháp" nhìn chằm chằm vào cỗ quan tài để dưới gầm bàn thờ, rồi đi lại, vừa gõ vừa hỏi:
- Cái gì trong này, chị Lộc?
Im lặng...
- Cái gì trong này, chị nói mau?
Vợ tôi ấp úng. Tôi muốn tắc thở.
- Có cái gì đâu...
Mấy vị hăm hở lại, đạp lật nghiêng một cái. Nắp văn thiên bung ra, lúa chảy rào rào. Cả toán reo lên như một hiệp đào vàng trúng vỉa:
- A! Lúa! A lúa! Lúa! Anh em ơi. Ghê thật! Thế mà giả nghèo giả khổ.
Mẹ tôi chống gậy vái dài:
- Van các anh! Cắn rơm cắn cỏ tôi lạy các anh! Lúa của tôi. Đó là tạ lúa hai đứa con gái hắn mua góp lại cho, để hôm sau tôi chết, bà con thương mà chạy đến để ăn lưng cơm sốt.
Thực ra là của hai bà chị trong đó mỗi người có mười cân thôi. Ba mươi chín cân tiêu chuẩn hai tháng vừa qua tôi lấy về, còn lại là hơn bốn mươi cân, vợ tôi đong để dành "hôm sau" cho bà.
Bà cụ nói như rên rẩm:
- Đã bảo xay phứa đi cho con nó ăn không nghe. Cứ bóp mồm bóp miệng, để dành làm chi. Sống chả thấy đâu nữa là!
Một tay râu tóc lồm xồm hỏi:
- Chị có gánh đi hay không thì bảo?
Một tay khác tôi hơi quen mặt, đến trước vợ tôi lạy lia lịa:
- Thôi em xin bà chị. Em đi làm ở đây thế này, nhưng lại có bọn khác đến chỗ em làm ác y hệt. Nhà em cũng thiếu mà. Chị không gánh, để cánh này bê cả hòm ra, chị phải chịu hai chục công là ít, chưa nói phạt tiền.
Họ xúm vào khiêng bàn thờ ra, để lôi hòm lúa. Bất đồ hai thằng Học và Thức từ bếp tuôn lên, ôm lấy tay chân chư vị, van rối rít.
- Cháu van các chú! Các chú đừng lấy lúa này đi. Lâu nay các cháu phải nhịn để dành bữa sau cúng cỗ bà, làm ma bà!
- Buông ra đi! Ô hay, đồ con nít!
Bà cụ loạng choạng đi lại, giơ gậy cản:
- Các ông không thương trẻ, thì các ông thương lấy thân già, để lấy phúc đức cho con cháu.
Vì họ đá vấp gậy, lại yếu như con căng cắc lột, bà cụ ngã chỏng queo như chiếc ghế đổ.
- Ối Đảng ôi là Đảng ôi! Chính phủ ôi... Trông xuống mà coi...
Tôi xốc mẹ lên giường, bịt mồm cụ lại:
- Mẹ! Mẹ không được la như thế! Đây không phải Đảng! Đảng ta không làm thế. Đảng không chủ trương thế này!
Tôi nói vậy và ngoặp hai hàm răng vào cổ tay mình để kìm giữ cái gì cứ chực tung ra. Hai vợ chồng xúc hết lúa ra thúng bì. Dặn thằng Học trông em, ngó bà, tôi cùng vợ hì hục gánh thóc ra trụ sở nộp...
Đoạn cuối này tôi dành cho anh Quang.
Lê Trung Quang ơi! Anh có thể giấu cái bi kịch của gia đình anh, nhưng tôi không còn có thể che giấu nỗi đau của nhân dân bất hạnh. Dù sự tiết lộ này có làm mất cái chức huyện ủy viên của anh, thì tôi cũng thấy cứ phải nói ra.
Chuyện thật của nhà anh đây: lúa vay ăn còn nợ bảy tạ, con Lâm, thằng Sơn phải đi mò hến từng bữa, chị ấy nấu bánh đúc đi các làng đổi lúa. Anh mà nói ra, người ta cho là anh bêu riếu. Việc thật ở nhà tôi đêm 26 tháng 11 năm 1983, người ngoài cuộc hẳn cho là mình bịa. Cho đến nay, mỗi khi nghĩ đến, tôi cứ thảng thốt hỏi mình: "Cái đêm hôm ấy... đêm gì?"
Cuối năm 1987
PHÙNG GIA LỘC

Nhật Ký Biển Đông: Chiến Lược Ngoại Giao Đa Phương

Đào Văn Bình

Lo cho đất nước mình trước (Our Country First). Chính sách ngoại giao đa phương cũng có nghĩa là giả ngơ giả điếc, “Thủ khẩu như bình “. Nước nhỏ phải hiểu biết tất cả những diễn biến và chiều hướng quốc tế. Ngoại trừ những vấn đề liên quan đến quyền lợi của đất nước thì mới lên tiếng. Còn chuyện thế giới đều biết hết nhưng không nói ra. Trong ngoại giao, làm tức là nói. Chẳng hạn, mời tổng thống Hoa Kỳ tới thăm đất nước mình, tức là kết thân với Mỹ để làm đối trọng chống Hoa Lục mà không cần phải nói ra mà cả thế giới đều biết. . (ĐVB)

A. Tình hình Hoa Kỳ:

- Yahoo News ngày 16/8/2018: “Hơn 300 tờ báo khắp nước Mỹ đã đi bài xã luận riêng rẽ vào ngày hôm nay để chống lại những lời lẽ quá khích chống báo chí của Tổng Thống Donald Trump. Ông Trump đã chế giễu những bài tường thuật của báo chí là "tin ngụy tạo" và công kích các phóng viên là "kẻ thù của người dân". ”

Trong khi đó theo Reuters, Thượng Viện Hoa Kỳ ngày hôm nay đã thông qua nghị quyết xác định hỗ trợ cho quyền tự do báo chí và nói rằng báo chí, truyền thông không phải kẻ thù của người dân. Đúng là nước Mỹ đại loạn. Nhưng nói đi phải nói lại. Đòi hỏi báo chí trung thực 100% chỉ là ảo tưởng. Nghề làm báo không phải là một nghề làm thiện nguyện mà là một nghề để kiếm ăn. Mỗi báo đều có khuynh hướng chính trị, kinh tế, tôn giáo khác nhau. Báo A ủng hộ đảng này, báo B ủng hộ đảng kia. Đó là khuynh hướng tự nhiên. Tuy nhiên dù khuynh hướng khác nhau, dù chống đối chính quyền…nhưng báo chí phải trung thực. Không trung thực, gian trá, bịa đặt tin tức… thì báo chí chính là kẻ thù, là thuốc độc, là ung nhọt của xã hội. Thật là bất hạnh nếu con người phải sống trong một xã hội gian trá như: hàng giả, tiền giả, lời nói giả dối, tin tức gian dối và những lời hứa, tình cảm gian dối! Chính quyền không phải là cỗ máy, mà là con người. Chính quyền nào cũng muốn ém nhẹm những khuyết điểm, những sai trái, hành vi nhũng lạm, thói hư tật xấu. Cho nên khi báo chí nói lên sự thực thường bị chụp mũ, đe dọa và có khi bị giết hại. Nói lên sự thực là một hành vi vô cùng can đảm chứ không phải chuyện chơi. Lịch sử cho thấy hầu hết những người nói lên sự thực/trung ngôn đểu chết thảm hoặc cuộc đời tan nát.

- Houston Chronicle ngày 17/8/2018: “Giáo phái thờ Quỷ Sa Tăng (Satanic Temple) khánh thành một bức tượng hình người, đầu dê, có cánh tên gọi Baphomet (tiêu biểu của Quỷ Sa Tăng) tại cuộc tập họp trước Dinh Thống Đốc và Quốc Hội của Tiểu Bang Arkansas để phản đối việc dựng một bảng đá có khắc Mười Điều Răn Của Chúa (Ten Commandments) tại đây. Với những người theo đạo thờ Quỷ Sa Tăng (Satanist), những người Vô Thần (Atheist) và cả những người theo Thiên Chúa Giáo hiện diện, một vài người đọc diễn văn kêu gọi dẹp bảng đá hoặc phải cho họ dựng tượng Quỷ Sa Tăng Baphomet. Những người theo đạo thờ Sa Tăng nói rằng bảng đá khắc Mười Điều Răn Của Chúa vi phạm nguyên tắc tự do tín ngưỡng ghi trong hiến pháp và việc dựng tượng Sa Tăng là bày tỏ sự khoan dung tôn giáo.”

Nếu theo đúng tinh thần “tự do và bình đẳng tôn giáo” ghi trong hiến pháp thì không thể dựng tượng, trưng bày hình ảnh, kinh điển, điều răn dạy của bất kỳ tôn giáo nào tại những nơi công cộng. Những nơi này là tài sản chung của đất nước- tức tài sản của tín đồ mọi tôn giáo đang sống trên đất nước. Theo thống kê năm 2011, nước Anh có khoảng 3850 tín đồ theo đạo Sa-tăng. Còn ở Hoa Kỳ, đạo Sa Tăng đã có 15 chi nhánh trên toàn quốc và có khoảng 10,000 người nhận mình là tín đồ Sa Tăng qua mạng lưới điện tử. Sự phát triển tôn giáo thờ Sa Tăng rất phức tạp. Theo Wikipedia, ngay trong thời kỳ Đế Quốc La Mã, một số giáo sĩ Thiên Chúa Giao cũng đã lén lút thờ Sa Tăng qua cái tên Baphomet và Lucifer (Thiên Thần do Thiên Chúa tạo ra, sau trở thành phản đồ, bị ném xuống địa ngục và trở thành quỷ Sa Tăng) thường hiện ra dưới hình dáng con mèo (The Knights Templar were accused of worshipping an idol known as Baphomet, with Lucifer having appeared at their meetings in the form of a cat.)

Satanic Temple ở Arkansas

- Detroit Free Press ngày 17/8/2018: “Người đàn bà đứng dậy và nhìn thẳng vào người đàn ông Da Đen tên Powell bị kết tội 148 năm tù đã làm nhơ nhớp đời bà và làm cho nó trở nên đen tối khi người đàn ông này khủng bố, cướp và xâm phạm tiết hạnh bà và người yêu của bà (buộc hai người phải làm tình trước họng súng) sáu năm về trước. Bà nói rằng bản án này sẽ làm cho thủ phạm không còn có cơ hội nhìn lại ánh sáng cuộc đời. Cùng với tám nạn nhân khác- bốn đàn ông và bốn đàn bà- gọi hung thủ là “ác quỷ” khi người đàn bà nói trước đám đông tại tòa án.”

Theo giáo lý nhà Phật, trong thế giới này đang có sáu loài, sáu cảnh giới đó là Phật, Cõi Trời, Người, Địa Ngục, Ngạ Quỷ (Quỷ Đói) và Súc Sinh sống lẫn với nhau. Tất cả đều do Tâm mà hiện ra. Hiền lành, biết thương người, sống bằng Trí Tuệ, coi chúng sinh đều bình đẳng như nhau, đó là Phật. Lòng dạ hung hiểm, làm chuyện ác độc dị thường đó là Quỷ dù mang hình dáng con người (hung thủ ở trên chính là Quỷ mang hình dáng con người, có khi rất đẹp trai hay đẹp gái). Đất nước hay xã hội hiền hòa, không chiến tranh, không hơn thua, biết yêu thương nhau đó là Cõi Trời. Chiến tranh, thù hận, nghi kỵ, ghét bỏ, tàn sát lẫn nhau đó là Địa Ngục. Loạn luân, dâm dục quá độ, lấy lõa thể, phô diễn mông, vú, bộ phận sinh dục làm giá trị, tuy vẫn mang hình dáng con người nhưng có cuộc sống của Súc Sinh.

- Yahoo News ngày 26/8/2018: “Ba trẻ vị thành niên từ 17-18 tuổi đập cửa sổ, xông vào nhà, hãm hiếp và bắt cóc một bà cụ 70 tuổi ở Memphis, Arkansas.”

- Reuters ngày 26/8/2018: “Trong vòng 10 năm, sau khi việc bán và hút cần sa được hợp thức hóa, tổng số cần sa bán ra có thể lên tới 47 tỷ Mỹ Kim, ngang với thương vụ bán bia và rượu vang gộp lại.”

Thật kinh hoàng! Không cần chiến tranh, không cần bom nguyên tử, dân Hoa Kỳ có thể bị suy đồi bởi loại ma túy này. Theo thống kê năm 2014, 15.6% học sinh Lớp Tám, 33.7% học sinh Lớp Mưởi và 44% học sinh Lớp Mười Hai hút cần sa. Còn theo thống kê của CBS, 80% trẻ vị thành niên (dưới 18 tuổi) hút cần sa. Đây là cái giá phải trả của Dân Chủ, Tự Do và Nhân Quyền. Ngăn cấm thì bị lên án là man rợ và vi phạm nhân quyền. Còn buông thả thì đất nước suy vong. Cho nên cái gì cũng phải Trung Dung. Nhân đạo quá, tự do quá là “tự hủy diệt”.

B. Tình hình thế giới:

- Business Insider ngày 15/8/2018: Đã liệt kê những quốc gia “khó lòng chinh phục nhất” (most impossible to conquer), đó là Hoa Kỳ, Nga, A Phú Hãn, Trung Hoa và Ấn Độ. Bảng xếp hạng này tương đối khách quan. Riêng đối với A Phú Hãn, một nước rất nhỏ và lạc hậu nhưng lại được mệnh danh là Mồ Chôn Của Các Đế Quốc (The Graveyard of Empires). Các đế quốc Anh, Liên Bang Sô-viết đã ôm đầu máu tại đây. Hiện giờ siêu cường Hoa Kỳ đang lún sâu vào cuộc chiến 17 năm mà chiến thắng chưa hiện ra. Nếu Hoa Kỳ rút đi mà không có chiến thắng- tức Taliban bị tiêu diệt - thì có lẽ ngàn năm nữa không một đế quốc nào dám bén mảng tới quốc gia nằm trong hóc kẹt này. Các đế quốc giống như con sư tử, nhưng A Phú Hãn lại là con nhím. Gặm con nhím, gai đâm vào cổ, sư tử chết.

- Reuters ngày 17/8/2018: “Vào ngày hôm nay Bộ Tài Chính Hoa Kỳ áp đặt trừng phạt lên một số giới chức quân sự và cảnh sát Miến Điện vì đã tham dự vào cuộc mà Hoa Kỳ gọi là ‘thanh lọc chủng tộc’ cùng những vi phạm nhân quyền khác đối với người thiểu số Hồi Giáo Rohinhgya. Thế nhưng các giới chức quân sự Miến Điện phủ nhận cáo buộc này và gọi đó là chiến dịch chống khủng bố.” Cũng theo Reuters ngày 29/8/2018, “Miến Điện bác bỏ một bản báo cáo của thanh tra LHQ yêu cầu các ông tướng cao cấp phải bị truy tố về tội diệt chủng và nói rằng cộng đồng quốc tế đã phỏng đoán sai lầm. Bản báo cáo cho thấy đây là lần đầu tiên tổ chức này đã công khai kêu gọi các viên chức Miến Điện phải bị truy tố về cuộc đàn áp tàn bạo người Hồi Giáo Rohingya năm ngoái.”

- Business Insider ngày 17/8/2018: “Hoa Lục phát động chiến dịch tẩy chay quán Cà-phê 850C tại Los Angeles mà chủ nhân người Đài Loan đã nồng nhiệt tiếp đón bà Thái Anh Văn khi trên đường đi Nam Mỹ đã ghé ngang đây. Hệ thống quán cà-phê này ở Hoa Lục đã thiệt hại 120 triệu Mỹ Kim từ khi có chiến dịch tẩy chay.”

Quán cà-phê & bánh ngọt này ở Westminster được người Việt chiếu cố, xếp hàng để mua. Người Việt mình có cái tức cười. Chửi bới, căm thù, lên án Hoa Lục cưỡng chiếm Hoàng Sa năm 1974, nhưng lại lặng thinh chuyện Đài Loan (Tàu Tưởng Giới Thạch) chiếm Đảo Ba Bình/Thái Bình của Việt Nam năm 1956. Hai ông ba Tàu cùng chiếm đảo của cha ông mình, nhưng lại thương ông Tàu Đài Loan, ghét ông Tàu Trung Quốc. Việt Nam vừa lên tiếng phản đối Đài Loan vừa tập trận lớn tại Đảo Ba Bình.

Hiện nay Hoa Lục đang quyết tâm xóa tên Đài Loan trên mặt trận ngoại giao, tức có đó nhưng không được nước nào công nhận cả. Theo tôi, nếu Hoa Kỳ công nhận Đài Loan là một quốc gia độc lập, chắc chắn Hoa Lục sẽ tấn công Đài Loan. Hoa Lục không bao giờ chịu để Đài Loan biến thành một căn cứ quân sự của Mỹ để khống chế đại lục. Theo Reuters ngày 18/8/2018, cảnh sát Trung Quốc đã bắt giữ một người đàn ông trên nhóm diễn đàn (social media) đã đặt câu hỏi tại sao không thể gọi Đài Loan là một quốc gia.

- Tổng Hợp ngày 18/8/2018: Lễ khai mạc Á Vận Hội (ASIAD 2018) đã long trọng diễn ra tại vận động trường Gelora Bung Karono của Thủ Đô Jakarta, Nam Dương. Tổng thống Nam Dương và phu nhân đã tham dự lễ khai mạc cùng 80,000 khán giả. Nước chủ nhà sẽ có 1000 lực sĩ tham gia các cuộc tranh tài. Việt Nam có 523. Khoảng 1 tỷ người trên khắp thế giới sẽ theo dõi những trận tranh tài được truyền đi qua hệ thống truyền hình trực tiếp hoặc mạng lưới điện tử.

Ngày nay các Thế Vận Hội, Á Vận Hội, Đông Nam Á Vận Hội, được coi như những sự kiện lớn của hành tinh này. Ngoài việc tranh tài thể thao, đây còn là cơ hội để bày tỏ tình hữu nghị và trình bày những nét văn hóa đặc thù của từng quốc gia. Nam Dương đã huy động 100,000 binh sĩ và cảnh sát để bảo vệ an ninh cho Á Vận Hội, ra lệnh truy quét tội phạm và bắn bỏ những phần tử phá hoại chống lại lệnh của cảnh sát. Nam Dương còn dùng cả những đội bắn tỉa để triệt hạ thành phần khủng bố. Dường như có một công thức đi đôi như bóng với hình giữa sự phát triển của một quốc gia với sự phát triển của các bộ môn thể thao. Một quốc gia nghèo đói, kém phát triển thường “lẹt đẹt” về thể thao hoặc thể thao không có gì cả hoặc chỉ có bóng tròn, bóng chuyền, chạy bộ là cùng. Cùng là Á Châu nhưng thể thao của Nhật Bản phát triển vượt bực hơn hẳn Ấn Độ và Trung Hoa.

- Yahoo News ngày 19/8/2018: “Tổng Thống Nga Putin dự trù thảo luận kế hoạch trợ giúp nhân đạo để người tỵ nạn Syria có thể trở về nước và cảnh báo bà Thủ Tướng Merkel là một đợt di dân mới sẽ tạo gánh nặng và xáo trộn. Bà Merkel tiếp Ô. Putin trong cuộc họp song phương lần đầu tiên tại Đức kể từ năm 2013 đã nói với Ô. Putin rằng Nga có trách nhiệm giúp để giải quyết một số những cuộc khủng hoảng như Syria và Ukraina. Trước khi có cuộc họp riêng với bà Merkel tại lâu đài của chính phủ ở bắc Bá Linh, Ô. Putin nói hiện nay tại Thổ Nhĩ Kỳ có 3 triệu người tỵ nạn, tại Jordanie có 1 triệu, khiến tạo gánh nặng khổng lồ lên Âu Châu cho nên điều tốt nhất là làm mọi cách để họ có thể hồi hương. Hai bên cũng đã thảo luận về ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 đã bị Hoa Kỳ và một vài nước Âu Châu chỉ trích vì sợ Âu Châu sẽ lệ thuộc vào Nga. Năm ngoái Đức đã nhập cảng 53 tỷ mét khối khí đốt từ Nga.”

- AFP ngày 21/8/2018; “Mạc Tư Khoa và Cộng Hòa Trung Phi vừa ký văn kiện hợp tác quân sự vào ngày hôm nay, non một tháng sau khi ba nhà báo Nga bị giết ở quốc gia tao loạn này và đang điều tra việc có lính đánh thuê người Nga. Bộ Trưởng Quốc Phòng Sergi Shoigu và người đồng cấp Cộng Hòa Trung Phi đã ký văn kiện này bên lề cuộc triển lãm vũ khí 2018 (exp. Army 2018) ở ngoài Mạc Tư Khoa. Ô. Shoigu nói rằng thỏa hiệp giúp gia tăng mối liên hệ quốc phòng.”

Đây là xứ sở của Ô. Bocassa- trung sĩ quân đội Liên Hiệp Pháp sau trở thành tổng thống rồi tự phong mình là hoàng đế rồi bị lật đổ năm 1979, có con rơi tại Việt Nam tên gọi Cô Ba Xí gây ồn ào ở Miền Nam một thời.

- Reuters ngày 25/8/2018: “Tổng Thống Donald Trump đột ngột ra lệnh ngưng chuyến đi Bắc Triều Tiên của Bộ Trưởng Ngoại Giao Mike Pompeo, công khai thừa nhận rằng nỗ lực để Bắc Triều Tiên hủy bỏ chương trình nguyên tử đã bị đình trệ kể từ cuộc họp thượng đỉnh với Ô. Kim Jong Un.” Sau đó, có lúc Ô. Trump nói sẽ cho tổ chức lại cuộc tập chung với Nam Triều Tiên, có lúc không. Trong khi đó, nóng lòng với kết quả, dường như phái đoàn của Nhật Bản đã bí mật gặp phái đoàn Bắc Triều Tiên tại Hà Nội.

C. Chiến Tranh Lạnh Mới:

- Reuters ngày 24/8/2018: Cố Vấn An Ninh Quốc Gia John Bolton đã tới Mạc Tư Khoa để gặp gỡ giới chức an ninh của Nga kể từ cuộc họp thượng đỉnh Trump-Putin ở Helsinki và chuyến viếng thăm Mạc Tư Khoa của một số thượng nghị sĩ Đảng Cộng Hòa. Thế nhưng sau cuộc họp hai bên đã không thể đưa ra bản thông cáo chung. Hoa Kỳ yêu cầu nêu vấn đề Nga can thiệp vào cuộc bầu cử, trong khi Nga yêu cầu đưa vấn đề Mỹ can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác vào bản tuyên bố chung. Theo The Hill ngày 22/8/2018, “Tổng Thống của Bosnia Serb Republic cáo buộc Tòa Đại Sứ Hoa Kỳ can thiệp vào cuộc bầu cử của đất nước ông, điều mà Hoa Kỳ gọi là ” bàn tay bí mật” (Conspiracy Theory mà Miền Nam trước đây gọi là Bàn Tay Lông Lá). Ô. Milorad Dodik nói với Reuters rằng Cơ Quan Phát Triển Quốc Tế Hoa Kỳ (USAID) đã dùng tổ chức phi chính phủ tại đây để ảnh hưởng tới cuộc bầu cử. Thế nhưng Tòa Đại Sứ Hoa Kỳ đã bác bỏ cáo buộc này.”

- NextBigFuture.com ngày 23/8/2018: “Trung Hoa cần 10-20 năm để ngang hàng với Hoa Kỳ về kinh tế, 20-40 năm để ngang hàng với Hoa Kỳ về quân sự.” Thế nhưng theo Fox News cùng ngày, “Trung Hoa sẽ qua mặt Hoa Kỳ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Đây là lúc chúng ta phải gia tăng tốc độ.”

Gia tăng như thế nào đây? Phải giảm bớt chi phí quốc phòng để gia tăng kinh tế? Phải mở rộng thị trường và tránh dùng “ngọn roi nhân quyền và cấm vận” để khỏi mất lòng bè bạn và đồng minh? Có một nguy cơ chí tử là Hoa Kỳ có thể sản xuất mọi sản phẩm nhưng giá thành lớn quá, không cạnh tranh nổi với Trung Quốc và các nước nhỏ. Chính vì thế mà các đại công ty Hoa Kỳ muốn tồn tại phải chạy qua các nước nhân công rẻ khiến sản xuất đình trệ, nhân công thất nghiệp. Gia tăng thuế nhập cảng là để bảo vệ hàng nội địa. Nhưng đối thủ cũng gia tăng thuế nhập cảng khiến hàng của Mỹ không bán được hoặc bán chậm tại nước ngoài. Cuối cùng “chiến tranh kinh tế” không phải là giải pháp phát triển kinh tế. Hiện Hoa Kỳ và Trung Quốc đang phải đàm phán để chấm dứt cuộc chiến mậu dịch nhưng chưa đi tới đâu. Hiện nay Mỹ đang kiện Nga tại Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế (WTO) vì Nga đã đánh thuế nhập cảng quá cao vào các hàng của Mỹ.

Hai nền kinh thế Mỹ-Hoa như nước với lửa. Một bên theo chế độ “Kinh tế tự do” chính quyền không được phép can thiệp vào các hoạt động kinh tế của tư nhân. Một bên theo chế độ “Kinh tế chỉ huy” chính quyền điểu khiển mọi hoạt động kinh tế của quốc gia. Từ một quốc gia nghèo đói, lạc hậu, nền “Kinh tế chỉ huy” đã đưa Hoa Lục lên địa vị ngang bằng Mỹ. Vậy thì trong trường kỳ chưa biết nền kinh tế nào hay hơn.

- AFP ngày 27/8/2018: “Tổng Thống Pháp Macron kêu gọi Âu Châu thôi ỷ lại vào Hoa Kỳ để bảo đảm an ninh trong lúc ông thúc đẩy một sự hợp nhất mới cho Âu Châu nơi khuynh hướng quốc gia đang gia tăng. Đức ủng hộ đề nghị thành lập một lực lượng phản ứng nhanh cỡ nhỏ và phi cơ chiến đấu được gom lại để điều khiển chung.”

Trên đời này “hết hợp rồi lại tan” là chuyện thường. Tại sao Âu Châu có thể tổ chức thành một “Liên Hiệp” dùng tiền chung, lại không thể tự lo về an ninh? An ninh ở đây là đối đầu với Nga. Tại sao không thể ký kết một thỏa ước bất tương xâm với Nga? Hiện nay Ô. Trump đang căng thẳng với các quốc gia Âu Châu qua các vấn đề thuế nhập cảng, chiến dịch cô lập Ba Tư và đòi hỏi chi phí quốc phòng phải là 3%. Nếu Hoa Kỳ rút chân ra khỏi Minh Ước Bắc Đại Tây Dương thì sức mạnh quân sự của Mỹ chỉ còn một nửa. Trong lúc Ô. Trump lạnh nhạt với Âu Châu thì Thổ Nhĩ Kỳ- một thành viên của NATO lại nồng ấm với Nga khiển nảy ra lo ngại về một sự rạn nứt trong liên minh này.

- Yahoo News ngày 28/8/2018: “Bộ Trưởng Quốc Phòng Shoigu cho biết Nga sẽ tổ chức cuộc tập trận lớn nhất vào tháng tới kể từ đỉnh cao của cuộc Chiến Tranh Lạnh, triển khai khoảng 300,000 binh sĩ có cả sự tham dự của chục ngàn binh sĩ tới từ Hoa Lục. Cuộc tập trận Vostok-2018 kéo dài từ Rặng Ural tới bờ biển Thái Bình Dương từ 11-15 Tháng Chín, 2018 với 1/3 của quân số hiện dịch, 1000 máy bay, 36,000 chiến xa và xe bọc thép và các Hạm Đội Bắc và Thái Bình Dương.”

Đây là dấu hiệu phô trương lực lượng để cho Hoa Kỳ và NATO biết sức mạnh quân sự của Nga như thế nào và cũng là biểu hiện rõ nét về sự hợp tác quân sự Nga-Hoa có thể có nếu nổ ra chiến tranh. Nếu Mỹ tiếp tục cấm vận và kiềm chế Nga, một liên minh quân sự Nga-Hoa sớm muộn cũng sẽ hình thành. Khi đó Mỹ phải đối đầu với hai siêu cường quân sự trong khi đang lún sâu vào cuộc chiến ở A Phú Hãn, Syria, cuộc xung đột Do Thái-Palestines và cuộc chiến có thể có với Ba Tư và bất hòa với NATO.

D. Tình hình Trung Đông:

- Bloomberg News ngày 15/8/2018: “Sau khi gặp gỡ Tổng Thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdorgan, Emir Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani của Qatar cam kết giúp đầu tư vào Thổ Nhĩ Kỳ 15 tỷ Mỹ Kim để ổn định tình hình tài chính của Thổ giữa lúc đồng lira mới vừa hồi phục.” CBS News ngày 16/8/2018 phổ biến hình ảnh cho thấy người dân Thổ xé đồng đô-la và dùng búa tạ đập nát điện thoại thông minh (iPhone) của hãng Apple sản xuất từ California để ủng hộ chính quyền trong cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ. Coi chừng cuộc chiến thương mại biến thành cuộc chiến ngoại giao và đưa tới tinh thần “bài Mỹ’. Tin tức mới nhất cho biết một chiếc xe hơi phóng qua và đã bắn một số phát đạn vào cổng tòa đại sứ Hoa Kỳ tại Ankara. Theo Fox News ngày 20/8/2018, Hoa Kỳ từ chối đề nghị của Thổ sẽ thả mục sư Tin Lành nếu Hoa Kỳ ngưng cuộc điều tra và phạt Tukish Bank cả tỷ Mỹ Kim.

Như tôi đã nói kỳ trước, phong tỏa kinh tế hay cấm vận dùng để bảo vệ an ninh, quyền lợi quốc gia hay quốc tế chứ không để bảo vệ quyền lợi của cá nhân. Nếu vì tự ái hai bên cứ kéo dài “cuộc chiến” như thế này thì bất lợi cho cả hai, trong khi Thổ là đồng minh chiến lược của NATO.

- AFP ngày 18/8/2018: Tổng Thư Ký LHQ Antonio Guterres đề nghị bốn giải pháp để gia tăng bảo vệ người Palestines ở trong khu vực Do Thái kiểm soát, từ việc gửi các toán giám sát nhân quyền và quan sát viên không vũ trang - tới việc triển khai binh sĩ hoặc cảnh sát dưới mạng lệnh của LHQ. Những đề nghị này nằm trong bản báo cáo mà Đại Hội Đồng đã yêu cầu để đối phó với việc gia tăng bạo động tại Gaza- nơi mà 171 người Palestines đã bị lính Do Thái bắn chết kể từ Tháng Ba, 2018.”

- ABC News ngày 19/8/2018: “Trong một cuộc phỏng vấn với ABC News, Cố Vấn An Ninh Quốc Gia John Bolton nói rằng ông rất chú ý tới ý kiến dùng nhà thầu tư nhân thay cho lính Mỹ để đảm đương cuộc chiến ở A Phú Hãn kéo dài đã 17 năm. Sáng kiến này đang được thảo luận tại Tòa Bạch Ốc.”

Phải chăng đây lại là kiểu “chạy làng” giống như chiến tranh Việt Nam? Sau Hiệp Định Paris, để chuẩn bị cho cuộc rút lui (Ô. Nguyễn Tiến Hưng gọi là tháo chạy) Hoa Kỳ đã thi hành kế hoạch “Việt Nam Hóa Chiến Tranh” mà báo chí còn gọi là “Thay Màu Da Trên Xác Chết”. Giờ đây dùng nhà thầu chiến tranh, tức binh sĩ do nhà thầu tuyển dụng. Rồi xe tăng, máy bay, máy bay không người lái, đại bác… cũng do “binh sĩ” của nhà thầu điều khiển - thì tôi không biết phải gọi cuộc chiến này như thế nào? Ông chủ thầu này lấy mạng lệnh gì, lấy tư cách gì để tổ chức những cuộc hành quân, bình định, an dân, tổ chức các cuộc họp hay phối hợp hành quân với NATO với các tư lệnh quân đội A Phú Hãn? Cuối cùng thì ông nhà thầu này cũng chính là đại diện của tổng tư lệnh tối cao Hoa Kỳ (tổng thống) - chứ còn ai nữa? Thế rồi những “binh sĩ đánh mướn” này bị bắt, liệu có thể gọi họ là tù binh chiến tranh (POW) của Hoa Kỳ? Hay họ chỉ là nhân viên của công ty tư nhân cho nên mặc xác họ, nhà thầu tự lo lấy, chính phủ vô trách nhiệm? Thật nhức đầu! Nguyên do cũng chỉ vì Ô. Bush Con không tính toán kỹ lưỡng, đã lao vào cuộc chiến ở một nơi mà các sử gia gọi là “Mồ Chôn Của Các Đế Quốc” (The Graveyard of Empires) cho nên đã 17 năm rồi, mỗi năm chi 5 tỷ Mỹ Kim mà chưa thấy ánh sáng ở cuối đường hầm. Theo Reuters ngày 18/8/2018, Ngoại Trưởng Mike Pompeo nói rằng đây là thời điểm cho hòa bình giữa lúc chính phủ A Phú Hãn tuyên bố ngưng bắn với Taliban. Tuy nhiên Hoa Kỳ muốn thương thảo riêng với Taliban mà không có Nga. Theo Fox News ngày 21/8/2018, “Nga nói rằng Taliban vừa chấp thuận lời mời đàm phán vào tháng tới. Sự loan báo chương trình đàm phán diễn ra giữa lúc Taliban mở rộng sự có mặt khắp A Phú Hãn và liên tục tung ra những đợt tấn công đầu tháng này, bao gồm cả vùng Ghazni một thành phố chiến lược gần Thủ Đô Kabul. Ngoại Trưởng Nga Lavrov nói rằng Mạc Tư Khoa đã mời Taliban họp vào ngày 4/9/2018 và hy vọng sẽ là cuộc đối thoại xây dựng.”

- New York Post ngày 18/8/2018: “Lính Nga hiện đang tuần tra trên Cao Nguyên Golan do một thỏa hiệp với Do Thái để tránh chí nguyện quân Ba Tư tiến vào đây.” Cuộc chiến Syria biến chuyển không sao lường trước được.

- Yahoo News UK, ngày 22/8/2018:” Một phụ nữ hoạt động nhân quyền có thể bị thi hành án tử hình – một lần nữa làm nổi bật thành tích nhân quyền của Ả Rập Sê-út. Cô Asraa al-Ghomgham đòi hỏi chấm dứt phân biệt đối xử với những người Hồi Giáo Shia và thả những tù nhân chính trị đã bị tòa án kết tội tử hình vào Tháng Tám. Quyết định thi hành – phần lớn là chặt đầu - tùy thuộc vào Vua Salman.”

- AP ngày 24/8/2018: “Tổng Thống Donald Trump vừa ra lệnh cắt số viện trợ 200 triệu Mỹ Kim cho người Palestines. Tổ Chức Giải Phóng Palestines (PLO) lập tức tố cáo quyết định này và gọi đó là thủ đoạn chính trị rẻ tiền. Và người dân Palestines và các nhà lãnh đạo sẽ không bị đe dọa và sẽ không chịu thua trước sự cưỡng ép.”

- Reuters ngày 26/8/2018: “Tổng Thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan cam kết đem lại hòa bình và an ninh cho Iraq và những vùng của Syria không đặt dưới sự kiểm soát của Thổ và nói rằng những tổ chức khủng bố ở những khu vực này phải bị loại trừ. Thổ Nhĩ Kỳ đã hỗ trợ cho vài nhóm phiến quân tại Syira, nay hợp tác với Nga và Ba Tư là những nước ủng hộ Ô. Assad để tìm giải pháp cho cuộc khủng hoảng.” Trong khi đó cũng theo Reuters, bộ trưởng quốc phòng Ba Tư đã gặp bộ trưởng quốc phòng Syria tại Damascus. Bộ trưởng quốc phòng Ba Tư nói rằng bang giao giữa hai nước mạnh mẽ và ổn định.

- Reuters ngày 27/8/2018: “Ngày hôm nay hai bộ trưởng quốc phòng Ba Tư và Syria đã ký văn kiện hợp tác quốc phòng.”

E. Tình hình Biển Đông:

- Reuters ngày 15/8/2018: “Ủy Ban Sông Mekong hoan nghênh quyết định của chính phủ Lào đình chỉ việc chấp thuận những dự án xây đập mới trong khi duyệt xét lại những đập đang xây cất, sau biến cố vỡ đập tháng vừa qua.”

- Reuters ngày 16/8/2018: “Hoa Lục bác bỏ lời kêu gọi của Tổng Thống Phi Luật Tân Duterte yêu cầu Bắc Kinh suy nghĩ lại lối hành xử tại Biển Đông và nói rằng Trung Quốc có quyền phản ứng với các tàu hay máy bay đến gần các đảo của họ. Ô. Duterte nói rằng Hoa Lục không có quyền trục xuất tàu hay máy bay đi ngang qua các đảo nhân tạo nằm trên hải lộ còn đang tranh chấp và hy vọng Bắc Kinh dịu bớt thái độ và ngưng những hành động ngăn cấm.” Theo Bloomberg News cùng ngày, Hoa Lục đã cho thiết kế những vệ tinh để nhận dạng và theo dõi các tàu, máy bay di chuyển qua các đảo nhân tạo.

Ít ra Ô. Duterte cũng phải có những lời nói “ấm lòng chiến sĩ”như thế này chứ. Đầu tư để phát triển đất nước quan trọng, nhưng hải phận bị xâm lấn, đất đai của Tổ Quốc mất rồi thì làm sao lấy lại được?

- Business Insider ngày 16/8/2018: “Hoa Kỳ cảnh báo Phi Luật Tân hãy suy nghĩ cẩn thận về dự tính mua thiết bị quân sự từ Nga, bao gồm những tàu ngầm chạy bằng điện và dầu cặn và nhấn mạnh rằng Nga không phải là người hợp tác tốt lành. Bộ Trưởng Quốc Phòng Phi Luật Tân Lorenzana nói rằng Phi cần tàu ngầm để theo kịp các nước láng giềng vì Phi không có sức mạnh quân sự ở dưới biển. Còn Ô. Duterte nói rằng nếu Phi Luật Tân mua tầu ngầm của Mỹ thì nó sẽ nổ tung (implode).” Theo Eurasia Review ngày 23/8/2018, Tổng Thống Duterte lại lên tiếng đả kích Mỹ, nhưng tìm cách làm Mỹ yên tâm khi nói rằng tầu ngầm này không dùng để chống Mỹ.

Thực ra tầu ngầm của Mỹ rất tốt không “nổ sảng” như Ô. Duterte nói. Nhưng kinh nghiệm cho thấy mua vũ khí của Mỹ sẽ phải lệ thuộc vào Mỹ. Cho nên một số quốc gia né tránh và chuyển qua mua vũ khí của Pháp hay Nga cho chắc ăn. Theo Sputnik News ngày 24/8/2018, Ô. Duterte đã từ chối lời mời chào mua phi cơ chiến đấu F-16 của Mỹ và nói rằng, “Đó chỉ là đồ vô dụng. Chúng ta là bạn, nhưng phải nhớ rằng sở dĩ như vậy là bởi nhiều năm trước đây quý vị đã biến chúng tôi thành thuộc địa. Chúng tôi không đồng ý với kiểu tình bạn như vậy”. Ký ức thuộc địa 1898- 1946 (42 năm) vẫn hằn sâu trong tâm trí người Phi Luật Tân. Tưởng cũng nên nhắc lại đây, vào ngày 18/10/2017 Nga đã tặng Phi Luật Tân 5000 khẩu AK-47 và 1 triệu viên đạn cùng 20 xe vận tải.

- Yahoo News ngày 17/8/2018: “Trong bản tường trình lượng giá sức mạnh quân sự của quốc gia trước quốc hội, Ngũ Giác Đài đã báo động về những chương trình của Hoa Lục dự định xây các nhà máy nguyên tử nổi trên những hòn đảo và bãi đá ngầm còn đang tranh chấp tại Biển Đông.”

- Tin trong nước ngày 20/8/2018: Đại Tướng Robert Brown - Tư Lệnh Lục Quân Hoa Kỳ tại Thái Bình Dương và Đại Sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink đã tới thăm và dâng hương tại đền thờ Hai Bà Trưng, Hà Nội. Nhân dịp này, Tướng Brown tuyên bố hai nước có thể học hỏi lẫn nhau để duy trì ổn định trong khu vực. Cùng lúc, Bộ Tổng Tham Mưu Quân Đội Việt Nam lần đầu tiên phối hợp với Hoa Kỳ tổ chức cuộc “Hội Thảo Điều Hành Lục Quân Thái Bình Dương thứ 42 (PAMS-42) gồm 27 nước trong khu vực Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, trong đó có Hoa Lục, Nhật Bản.

Từ việc Phó Tổng Thống Jose Biden đọc Kiều, Bộ Trưởng Quốc Phòng James Mattis lễ Chùa Trấn Quốc, tới ông tướng Brown dâng hương ở đền thờ Hai Bà Trưng…cho thấy Hoa Kỳ rất trân trọng với mối bang giao Việt -Mỹ.

F. Nhận Định:

Ngày 18/8/2018 vừa qua, tại Áo đã diễn ra một đám cưới, chính ra phải ồn ào và linh đình, nhưng lại hết sức đơn sơ. Đó là đám cưới của bà Bộ Trưởng Ngoại Giao Karin Kneissl- một chính trị gia độc lập nhưng lại được Đảng Tự Do thân Nga bổ làm ngoại trưởng. Không hề có những vị khách danh dự của Âu Châu, nhưng một vị khách đặc biệt đã được mời, đó là tổng thống của Nga Putin. Ô. Putin đã đã khiêu vũ cùng với chú rể và cô dâu.

Đây không phải chuyện tình cờ vì cô dâu là bộ trưởng ngoại giao và hành động chứng tỏ hiện giờ (ngày mai chưa biết ra sao) Áo hiện có chính sách thân thiện, không thù nghịch với Nga. Một số quốc gia Âu Châu bày tỏ tức giận vì hành động làm suy yếu lập trường mạnh mẽ chống Nga của Âu Châu đối với vấn đề Ukraina.

Hiện nay Áo có hai chính đảng, thân Nga và thân Tây Phương. Theo tôi, hai đảng này hoàn toàn vì quyền lợi của tối thượng của Áo, đảng nào cũng yêu nước, chẳng có đảng nào “bán nước” cả. Đảng thì cho rằng thân Tây Phương để có chỗ dựa chống những cuộc xâm lăng nếu có từ Nga. Còn đảng thì cho rằng hòa hoãn với Nga để tránh dính líu vào cuộc chiến thảm khốc trong tương lai chẳng có lợi gì cho Áo. Trong Tam Quốc Chí, Ngô-Thục liên minh để chống Tào. Sau khi Tào Tháo thảm bại tại Xích Bích thì Ngô-Thục biến thành kẻ thù. Trong Đệ Nhị Thế Chiến, Nga là đồng minh của Mỹ. Khi Thế Chiến II chấm dứt, Nga và Mỹ trở thành kẻ thù và thù cho tới ngày nay.

Do đó, liên minh, hòa hoãn hay chơi với quốc gia này, chơi với quốc gia kia…đều là sách lược ngoại giao của từng thời kỳ. Ngày xưa các nhà cách mạng Việt Nam cũng chạy sang Tàu làm chỗ nương tựa để chống Pháp. Nếu thù Tàu vì “ngàn năm đô hộ” thì chạy sang Tàu làm gì? Ngoại giao đa phương, tức trung lập, tức “đu dây”, tức “Lăng ba vi bộ” là chiến lược khôn ngoan nhất của các nước nhỏ. Tại Đông Nam Á, nếu đi theo Mỹ là chiến lược sinh tử ngàn đời của Thái Lan thì tại sao sau khi Mỹ rút khỏi Việt Nam, lập tức Thái Lan đuổi Mỹ và từ từ ngả theo Hoa Lục? Xin thưa, kể từ sau 1975, Mỹ mất hết ảnh hưởng ở Đông Nam Á trong lúc Hoa Lục nổi lên như một siêu cường ở vùng này về hai lãnh vực quân sự và kinh tế cho nên Thái Lan “Gió chiều nào theo chiều ấy”.

Chúng ta có thể không phục Thái Lan nhiều chuyện, nhưng Thái Lan là quốc gia khôn ngoan nhất về chiến lược ngoại giao, giữ gìn được độc lập trong khi tất cả các quốc gia Á Châu- ngoại trừ Nhật Bản đều bị các cường quốc thực dân đô hộ cả trăm năm. Nếu Nguyễn Ánh không dựa vào Pháp, cầu viện Pháp để có vũ khí, chiến thuyền đánh nhà Nguyễn Quang Trung thì Việt Nam với sự hiện diện của Hà Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Nhật Bản…có lẽ đã độc lập tự chủ, chứ không bị nô lệ tủi nhục Thực Dân Pháp cả trăm năm.

Nước nhỏ mà ôm cứng lấy một siêu cường thì sớm muộn cũng trở thành tay sai hoặc mất hết chủ quyền. Nhật Bản hùng cường như thế chỉ vì nhờ Mỹ che chở về an ninh mà không thể tự chủ trong chính sách đối ngoại. Chẳng hạn dưới áp lực của Mỹ, Thủ Tướng Abe cách đây vài tuần đã phải hủy bỏ những chuyến công du tới Nga và Ba Tư. Khuynh hướng ngoại giao của hầu hết các nước nhỏ trên thế giới ngày hôm này là “đa phương”, tức giao hảo với tất cả các cường quốc để cân bằng ảnh hưởng giữa các “ông kẹ”. Muôn đời, muốn giữ nước phải có hai quyết sách: Quân sự mạnh và ngoại giao khôn khéo. Quân sự mà không có ngoại giao là quân sự mù. Ngoại giao mà không có quân sự hoặc kinh tế tự chủ là ngoại giao trên thế yếu. Muốn “kinh bang tế thế”, muốn cứu nước hay giữ yên đất nước phải thuộc nằm lòng hai yếu tố này. Nếu không sẽ là một thảm họa - thảm họa chiến tranh hay thảm họa nô lệ. Ngoại giao đa phương còn có nghĩa là “Tứ hải giai huynh đệ”, chỉ có bạn, không có thù. Không bao giờ lên tiếng chỉ trích bạn bè hay các “ông kẹ”, mặc cho các siêu cường giết nhau, muốn làm gì thì làm. Lo cho đất nước mình trước (Our Country First). Chính sách ngoại giao đa phương cũng có nghĩa là giả ngơ giả điếc, “Thủ khẩu như bình “. Nước nhỏ phải hiểu biết tất cả những diễn biến và chiều hướng quốc tế. Ngoại trừ những vấn đề liên quan đến quyền lợi của đất nước thì mới lên tiếng. Còn chuyện thế giới đều biết hết nhưng không nói ra. Trong ngoại giao, làm tức là nói. Chẳng hạn, mời tổng thống Hoa Kỳ tới thăm đất nước mình, tức là kết thân với Mỹ để làm đối trọng chống Hoa Lục mà không cần phải nói ra mà cả thế giới đều biết.

Hiện nay các quốc gia Đông Nam Á đang theo đuổi chiến lược ngoại giao”đu dây”. Điều đó có nghĩa là cần sự hiện diện quân sự của Mỹ ở mức vừa phải để duy trì ổn định, nhưng hợp tác với Hoa Lục để phát triển và cũng để không biến Hoa Lục thành kẻ thù. Và trong tương lai có thể hợp tác cả với Nga. Tân Thủ Tướng Mã Lai, mặc dù vừa hủy bỏ một số dự án đầu tư nhiều tỷ Mỹ Kim của Trung Quốc, nhưng cũng đã vội vã thăm viếng Bắc Kinh. Trong cuộc gặp gỡ với Chủ Tịch Tập Cận Bình ngày 22/8/2018, Thủ Tướng Mã Lai Mahathir nói rằng chính sách của Mã Lai đối với Trung Hoa không có gì thay đổi. Ô. Mahathir đã cùng Thủ Tướng Lý Khắc Cường chứng kiến việc ký kết một số thỏa thuận giữa hai nước như gia tăng hoán đổi tiền tệ và nhập cảng nông phẩm của Mã Lai. Từ những diễn biến nói trên, chúng ta có thể nói rằng Mã Lai vẫn cần sự hợp tác và đầu tư của Hoa Lục nhưng thận trọng hơn người tiền nhiệm.

Đã qua rồi thời kỳ “chỉ có Mỹ và không biết có ai hết ”. Nếu mai đây con hổ, con sư tử, con báo không còn ăn thịt con bò, con nai nữa…thì nước lớn mới thôi ăn hiếp nước nhỏ. Nước lớn nào cũng muốn lôi kéo các nước nhỏ để làm “đồng minh” nhưng thực tế là tay sai để chống lại nước lớn khác. Do đó, sách lược giữ nước muôn đời của các nước nhỏ là: “Ngả nghiêng như cây tre” để tránh gẫy đổ trong cơn bão tố. Trong cơn bão tố, cây cổ thụ trăm năm tróc gốc, nhưng cây tre vẫn đứng khơi khơi vì biết ngả nghiêng theo chiều gió. Thế nhưng phải hiểu rằng tuy thân tre mềm, nhưng gốc tre rất cứng và chằng chịt bám xuống đất. Điều đó có nghĩa là muốn “Đu dây”, “Lăng ba vi bộ”, “Đa phương” phải có bản lĩnh vững vàng, nội công phải thâm hậu, tức lãnh đạo phải tài giỏi và ổn định được dân tình. Đất nước hỗn loạn, chia năm xẻ bảy là mồi ngon cho ngoại bang. Thương trường gian trá, lừa đảo, tàn bạo như thế nào thì chính trường quốc tế cũng tàn bạo, gian trá và bất công như thế. Cứ thử đọc lại lịch sử nhân loại 100 năm nay sẽ thấy. Cá nhân thì còn có luật pháp che chở. Còn quốc gia thì ai che chở cho mình đây? Liên Hiệp Quốc chăng? Xin thưa, kể từ 1945 biết bao nhiêu quốc gia bị xâm lăng, lật đổ, chia cắt, dội lên đầu cả chục triệu tấn bom, chục triệu dân thường bỏ mạng…có thấy LHQ lên tiếng bênh vực không? Và nếu có bênh vực thì “chuyện đã rồi”, nước mất nhà tan. Cho nên Lão Tử dạy muốn sống thì phải biết . Biết thời biết thế và phải tự lo lấy: Lo trong và lo ngoài.

Lo trong là lo phát triển kinh tế, ổn định dân tình. Lo ngoài là một chính sách ngoại giao khôn khéo. Ngày nay nhà lãnh đạo cũng như nhà nông, lo toan trăm bề. Khi nào “Trời yên bể lặng, mới yên tấm lòng” như bài ca dao của dân ta dưới đây:

Người ta đi cấy lấy công,
Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.
Trông trời, trông đất, trông mây,
Trông mưa, trông gió, trông ngày, trông đêm.
Trông cho chân cứng đá mềm,
Trời êm, biển lặng mới yên tấm lòng.

Nếu thái bình mà biết lo như Thượng Tướng Trần Quang Khải dạy: “Thái bình nghi nỗ lực” thì “Vạn cổ thử giang san” tức núi sông này bền vững muôn đời.

.

Đào Văn Bình

(California ngày 31/8/2018)

Cách dùng dấu Hỏi - Ngã

Cách dùng dấu Hỏi - Ngã



Bài viết Vien Doduc sưu tầm hay, chỉ nhắc cái căn bản dễ nhớ để viết chính tả tương đối ổn và hạn chế lỗi ở mức thấp nhất.



1 . DÙNG TỪ LÁY THEO QUI ƯỚC:
- Dấu Hỏi đi với Sắc và Ngang.
- Dấu Ngã đi với Huyền và Nặng.


HỎI + SẮC:
- Gởi gắm, thổn thức, rải rác, khoảnh khắc, rẻ rúng, tử tế, cảnh cáo, sửng sốt, hảo hán, phản phúc, phản kháng, rửa ráy, quả quyết, khủng khiếp, khỏe khoắn, nhảm nhí, lở loét, lảnh lót, bảo bối, thưởng thức, thẳng thắn, thảng thốt, hiển hách, nhỏ nhắn, chải chuốt, rả rích, phảng phất, lả lướt, bổ báng, sản xuất.

- Mát mẻ, sắc sảo, mắng mỏ, vất vả, hối hả, hớn hở, xối xả, bóng bẩy, nóng nảy, sắp sửa, sắm sửa, hớt hải, lấp lửng, khúc khuỷu, tá lả, rác rưởi, trống trải, cứng cỏi, sáng sủa, sến sẩm, xấp xỉ, lém lỉnh, láu lỉnh, ngắn ngủi, chống chỏi, hốt hoảng, rắn rỏi, tức tưởi, chúi nhủi, nhắc nhở, nức nở, sấn sổ, ngất ngưởng, thắc thỏm, thấp thỏm, trắc trở, tráo trở, béo bở, ngái ngủ, gắt gỏng, kém cỏi, khấp khểnh, cáu kỉnh, kháu khỉnh, thất thểu, khốn khổ, tán tỉnh, ngúng nguẩy.


HỎI + NGANG:
- Nhỏ nhen, nhởn nhơ, ngẩn ngơ, vẩn vơ, lẳng lơ, lẻ loi, hỏi han, nở nang, nể nang, ngổn ngang, dở dang, giỏi giang, sửa sang, thở than, mỏng manh, chỉnh chu, dửng dưng, trả treo, tả tơi, bỏ bê, mải mê, chở che, bảnh bao, hẩm hiu, phẳng phiu, khẳng khiu, rủi ro, mỉa mai, trẻ trung, nghỉ ngơi, ngủ nghê, tỉ tê, xỏ xiên, ngả nghiêng, đảo điên, hiển nhiên, lẻ loi, thảnh thơi, sản sinh.

- Dư dả, chăm chỉ, năn nỉ, thư thả, thon thả, thoang thoảng, trong trẻ , trăn trở, vui vẻ, thơ thẩn, thanh thản, mơn mởn, xăm xỉa, lêu lổng, hư hỏng, căng thẳng, dai dẳng, xây xẩm, san sẻ, xoay sở, hăm hở, xa xỉ, ngoe nguẩy, phe phẩy, đông đủ, tanh tưởi, chưng hửng, tiu nghỉu, sang sảng, nham nhở, chao đảo, gây gổ, sơ hở, cơ sở, tin tưởng, năng nổ, cưa cẩm, thăm thẳm, đưa đẩy, tưng tửng, say xỉn.



NGÃ + HUYỀN:
- Bẽ bàng, vẫy vùng, nõn nà, vững vàng, đẫy đà, phũ phàng, bão bùng, sỗ sàng, vỗ về, rõ ràng, vẽ vời, sững sờ, ngỡ ngàng, hỗn hào, hãi hùng, sẵn sàng, kỹ càng, não nề, khẽ khàng, mỡ màng, lỡ làng, thẫn thờ (thờ thẫn).

- Gần gũi, liều lĩnh, lầm lỗi, gìn giữ, buồn bã, tầm tã, suồng sã, rầu rĩ, thờ thẫn, hờ hững, sàm sỡ, xoàng xĩnh, phè phỡn, bừa bãi, thừa thãi, nghề ngỗng, lừng lẫy, ruồng rẫy, lờ lững, đằng đẵng, mò mẫm, lầm lũi, nhàn nhã.


NGÃ + NẶNG:
- Lãng mạn, lũ lụt, hãm hại, nhẫn nhịn, lễ lộc, lỗi lạc, rũ rượi, lưỡng lự, chễm chệ, nhã nhặn, mẫu mực, chững chạc, dõng dạc, dữ dội, cãi cọ, nhão nhoẹt, kẽo kẹt, kĩu kịt, nhễ nhại, rõ rệt, lẫn lộn.

- Gọn ghẽ, ngạo nghễ, vạm vỡ, lặng lẽ, lạnh lẽo, bạc bẽo, sặc sỡ, rực rỡ, rộn rã, vội vã, nghiệt ngã, hậu hĩ, hậu hĩnh, ngộ nghĩnh, gạt gẫm, hụt hẫng, dựa dẫm, nhẹ nhõm, bập bõm, chập chững, mạnh mẽ, chặt chẽ, sạch sẽ, ngặt nghẽo, khập khiễng, đục đẽo, ruộng rẫy, giặc giã, giặt giũ, giận dỗi, bụ bẫm, dạy dỗ, gặp gỡ, dụ dỗ, lạ lẫm, rộng rãi, tục tĩu, nhục nhã, dạn dĩ, rạng rỡ, rệu rã.

* TỪ LÁY THƯỜNG ĐI MỘT CẶP DẤU HỎI HOẶC NGÃ
- Lã chã, bỗ bã, bẽn lẽn, bỡ ngỡ, mỹ mãn, dễ dãi, cũn cỡn, lững thững, ngẫm nghĩ, lỗ lã, lẽo đẽo, nhõng nhẽo, mũm mĩm, mẫu mã, vĩnh viễn, nhễu nhão.


- Thỏ thẻ, đỏng đảnh, lẻ tẻ, của cải, lẩm bẩm, lẩm cẩm, lảm nhảm, hể hả, kể lể, nhỏng nhảnh, lủng củng, thỉnh thoảng, lảo đảo, tỉ mỉ, thủ thỉ, lảng vảng, rủng rỉnh, loảng xoảng, hổn hển, lủng lẳng, lỏng lẻo, lải nhải, tủm tỉm, bủn rủn, xởi lởi, tẩn mẩn, lẩn quẩn, thỏn mỏn, chỏn lỏn, giả lả, bải hoải, bổi hổi, lẩn thẩn, lởm chởm, rỉ rả, thủng thẳng, bỏm bẻm, nhỏm nhẻm, xiểng niểng, lẩy bẩy, bảng lảng.


2. TỪ NGUYÊN ÂM: DẤU HỎI
Ủa, ổi , ổng, ẩu, ủng, ỷ, ổn, ửng, ổ, ủy, ỏn ẻn, ong ỏng, im ỉm, âm ỉ, ấp ủ, ảo ảnh, ăn ở, êm ả, oi ả, yên ả, óng ả, ẩn ý, an ủi, ỉ ôi, ẩm ướt, ủ ê, uể oải, ít ỏi, ủn ỉn, oan uổng, ăng ẳng, ư ử, oẳn tù tì, ẻo lả, ủ rũ, yểu điệu, ỉu xìu, ảm đạm, uyển chuyển, quan ải, oản xôi, yểm trợ (trừ: ễnh, ưỡn, ẵm, ỡm).


3. TỪ HÁN VIỆT BẮT ĐẦU LÀ: M, N, NH, L, V, D, NG THÌ DẤU NGÃ, CÁC CHỮ KHÁC DẤU HỎI .
Ghi nhớ 7 chữ này bằng câu “Mình Nên Nhớ Là Viết Dấu Ngã “
- M: Mỹ nhân, Mẫu giáo, Mã đáo, Mãn nguyện, Mãng xà, Mãnh lực, Mẫn cán, Miễn nhiệm, Mão mũ.


- N: Não bộ, Nữ nhi, Noãn hoa, Nỗ lực, Nã (truy nã)


- NH: Nhẫn tâm, Nhãn tiền, Nhiễu loạn, Nhũ mẫu, Nhã nhạc, Nhã nhặn, Nhuyễn thể, Nhĩ (mộc nhĩ), Nhưỡng (thổ nhưỡng)


- L: Lão gia, Lễ nghi, Lĩnh hội, Lỗi lạc, Lữ khách, Lãng tử, Lưỡng tính, Lãnh địa, Luỹ thành, Lãm nguyệt, Lẫm liệt.


- V: Vãn hồi, Viễn xứ, Vĩ đại, Võ sư, Vũ trang, Vĩnh hằng, Vững chãi.


- D: Diễm phúc, Dũng khí, Dưỡng dục, Dĩ nhiên, Dõng dạc, Diễn hành, Dã ngoại, Dã tâm, Diễn thuyết.


- NG: Nghĩa hiệp, Ngũ cốc, Ngữ hệ, Ngẫu nhiên, Nghiễm nhiên, Ngưỡng mộ, Ngã (bản ngã).


4 . HỌ VÀ TRẠNG TỪ: DẤU NGÃ

- Họ Nguyễn, Võ, Vũ, Đỗ, Doãn, Lữ, Lã, Mã, Liễu, Nhữ.
- Cũng, vẫn, sẽ, mãi, đã, những, hỡi, hễ, lẽ ra, mỗi, nữa, dẫu...

5. DÙNG DẤU BẰNG CÁCH SUY LUẬN THEO NGHĨA
Ví dụ:

NỔI - NỖI:
- Chỉ sự trổi lên hơn mức bình thường thì dấu hỏi (nổi trội, nổi bật, nổi danh, nổi tiếng, nổi mụn, nổi gân, nổi điên, nổi giận, nổi xung, nổi hứng, nổi sóng, nổi bọt, nổi dậy, chợ nổi, nông nổi, làm nổi, trôi nổi, hết nói nổi, chịu hết nổi, gánh không nổi)
- Cái nào mang tính biểu cảm thì dấu ngã (khổ nỗi, đến nỗi nào, làm gì nên nỗi, nỗi lòng, nỗi niềm, nỗi ước ao, nỗi nhục, nỗi oan, nỗi hận, nỗi nhớ).


NGHỈ - NGHĨ:
- Liên quan đến sự dừng lại một hoạt động thì dấu hỏi (nghỉ ngơi, nghỉ học, nghỉ việc, nghỉ hè, nghỉ lễ, nghỉ mệt, nghỉ dưỡng, nghỉ chơi, nghỉ mát, nghỉ thở, nghiêm nghỉ, nhà nghỉ, an nghỉ).

- Thể hiện cảm xúc suy nghĩ thì dấu ngã (nghĩ ngợi, suy nghĩ, ngẫm nghĩ, nghĩ cách, thầm nghĩ, nghĩ quẫn, nghĩ bậy, cạn nghĩ).


MẢNH - MÃNH:
- Cái nào gợi hình dáng thì dấu hỏi (mảnh trăng, mảnh ruộng, mảnh vườn, mảnh đất, mảnh xương, mảnh sành, mảnh vỡ, mảnh khảnh, mảnh mai, mảnh khăn, mảnh áo, mảnh vá, mảnh tình, mỏng mảnh).

- Thể hiện tính chất thì dấu ngã (dũng mãnh, mãnh liệt, ranh mãnh, ma mãnh, mãnh hổ, mãnh thú, mãnh lực...).



KỶ - KỸ:
- Gắn với bản thân con người thì dấu hỏi (kỷ vật, kỷ niệm, kỷ luật, kỷ lục, kỷ yếu, ích kỷ, tự kỷ, vị kỷ, tri kỷ, thế kỷ, thập kỷ).

- Gắn với kỹ thuật, trình độ thao tác thì dấu ngã (Kỹ nghệ, kỹ năng, kỹ xảo, kỹ thuật, kỹ sư, kỹ nữ, kỹ lưỡng, kỹ càng, kỹ tính, nghĩ kỹ, giấu kỹ, tuyệt kỹ).


CHÚ Ý:
Qui ước căn bản chứ không tuyệt đối, vẫn có một số từ ngoại lệ không theo qui ước trên.

(Bài viết Vien Doduc sưu tầm và biên soạn)

LỜ VÀ BÙI THỜI @

Cái Lờ cơm vắt đi thi
gặp Bùi chặn ngõ :
-Thi chi hỡi nàng
Lờ thời biết đẻ ra vàng
học hành chỉ héo cái làn rêu xanh




Giờ Lờ khăn gói theo anh
vinh hoa phú quí cả làng phải ghen
Bùi đây đường tắt đã quen
chỉ cần dắt lối Lờ lên quí bà

Trước làm người mẫu lấy đà
sau lên Á hậu mà tha bạc tiền
Quan xứ ta nào sợ phiền
Lờ he hé cửa là liền chui vô

Mặc tình Lờ vét Lờ vơ
Quan to Quan nhỏ cũng ngờ nghệch trao
đầu Quan dẫu cứng thế nào
chỉ cần Lờ vuốt là teo nhẽo nhèo

Vậy là Lờ thoát phận nghèo
Bùi nương mỹ bóng mà trèo lên cao
Lờ Bùi hợp tác cùng nhau
mua trời bán đất sang giàu quyền uy

Lờ nghe thấm thí từng li
học hành chỉ phí xuân thì gái quê

Nối vòng tay lớn, kiến tạo các mối quan hệ chiến lược dài hạn…

Tác giả: Đinh Hoàng Thắng

Đình Hoàng Thắng: Bài đăng trên báo Văn Nghệ: http://baovannghe.com.vn/noi-vong-tay-lon-kien-tao-cac-moi-… Phiên bản gốc bị báo Văn Nghệ cắt-đục-bỏ hai chỗ quan trọng: (1) “Ba đặc khu” là OBOR trá hình, bị chữa thành “Thận trong với mô hình cũ”; (2) “Ta càng nhân nhượng, kẻ muốn ăn thịt ta càng lấn tới” (lấy ý từ lời kêu gọi của Hồ Chí Minh). Sau cách mạng Tháng Tám là như vậy, từ sau Hội nghị Thành Đô đến nay lại càng như vậy! Câu này bỉ đục-bỏ hoàn toàn! Điều này chứng tỏ: (1) Chính quyền rất ngại người dân biết “Ba đặc khu” nằm trong “Sáng kiến Vành đai, Con đường” (BRI) của Trung Quốc, nên báo Văn Nghệ phải đổi cái subtitle này! (2) “Hội nghị Thành Đô” vẫn còn là một “từ khoá” đầy huý kỵ trong từ điển chính trị đương đại ở Việt Nam. Lộ ra câu chuyện Thành Đô thì dù có trích lời từ Hồ Chí Minh cũng bị xoá bỏ.

Những ngày “Tết Độc lập” năm nay, cả nước tuy được tưới tắm các giá trị của hòa bình thật đấy, nhưng dấu ấn của bất định và bất toàn vẫn còn đeo đẳng khôn nguôi. Từ Hội nghị Ngoại giao lần trước (tháng 8/2016), Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã khái quát các điều kiện quốc tế của ta: “Ở bên ngoài, môi trường chiến lược của nước ta đã và đang nổi lên nhiều thách thức chưa từng có, tác động trực tiếp đến các lợi ích an ninh và phát triển”[1].

[1] http://baovannghe.com.vn/tu-hoi-nghi-ngoai-giao-lan-thu-29-…

Tại Hội nghị Ngoại giao lần này (tháng 8/2018), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tiếp tục đánh giá, trước đây ta nhận định tình hình thế giới thay đổi nhanh chóng, diễn biến rất phức tạp, khó lường, cho đến nay nhận định ấy vẫn giữ nguyên giá trị; môi trường đối ngoại trong những năm tới sẽ còn phức tạp, sẽ còn khó lường. Tổng Bí thư chỉ thị cho đội ngũ làm công tác đối ngoại “cần thường xuyên theo dõi sát các diễn biến và dự báo đúng chiều hướng phát triển của tình hình bên ngoài và nhất là đánh giá thật kỹ các tác động đến Việt Nam, để không bị động, bất ngờ và có đối sách đúng”[1].

Vòng tròn định mệnh…

Mãi mãi về sau, các thế hệ người Việt sẽ còn nhắc lại cái thời khốn khó, cái thế đứng chông chênh của những ngày tháng Tám năm ấy… “Ôn cố tri tân” cũng là cách để góp phần giải bài toán hiện tại. Lịch sử ngoại giao Việt Nam ghi nhận tầm nhìn xuyên không—thời gian của “những năm tháng không thể quên” ấy khi chúng ta khẳng định chính sách ngoại giao của nước Việt Nam mới là thân thiện với tất cả các nước. Riêng đối với Trung Hoa và Mỹ, chúng ta có mối cảm tình đặc biệt. Trung Hoa là nước gần gũi ta nhất về địa thế, về sinh hoạt, kinh tế cũng như về văn hoá. Còn Mỹ là nước dân chủ, không có tham vọng về đất đai mà lại có công nhất trong việc đánh bại kẻ thù của ta nên ta coi Mỹ như một người bạn tốt[2]. Lịch sử cũng đã ghi nhận“Tạm ước 14/9/1946” vào thời điểm bấy giờ là một giải pháp chính trị linh hoạt, tài tình nhằm cứu vãn Hội nghị Phôngtennơblô và kéo dài thêm khoảng thời gian hòa bình quý giá, để củng cố chính quyền dân chủ nhân dân, chuẩn bị cho cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. Giai đoạn tiếp sau đó, Hồ Chí Minh còn viết tới 8 lá thư gửi Tổng thống và Ngoại trưởng Mỹ mà nội dung chủ yếu là yêu cầu Mỹ ủng hộ tinh thần cho nền độc lập mới thu hồi của Việt Nam, nhưng rồi tất cả đều rơi vào im lặng. Hồ Chí Minh buộc phải tìm một chọn lựa khác…

73 năm trôi qua, lịch sử lởn vởn cái nguy cơ lặp lại “vòng xoáy định mệnh” tháng 8/1945. Đọc kỹ “Địa-chính trị trong chiến tranh Việt Nam” của James Burnham, chuyên gia phân tích từ Cơ quan Tình báo Chiến lược (OSS), tiền thân của CIA ngày nay, có thể chiêm nghiệm thêm cái “điềm báo” bất ổn năm nào. Hồi bấy giờ, Burnham từng coi chiến tranh Việt Nam là một phần của cuộc tranh hùng để giành quyền kiểm soát Đông Nam Á và chiếm thế thượng phong tại Tây Thái Bình Dương. Trong một báo cáo đề ngày 20/11/1964, ông nhận xét: “Cuộc chiến tại Việt Nam không phải là vấn đề địa phương, không phải là vấn đề cục bộ. Đó là một trận chiến quan trọng trong cuộc tranh giành châu Á, Tây Thái Bình Dương và Biển Đông”[3]. Hơn nửa thế kỷ sau, Biển Đông lại dậy sóng dữ. Nhưng lần này, “các vai diễn” đã được thay thế. Trung Quốc từ chỗ “chống lưng” cho Việt Nam (trong kháng chiến) mà mục đích tối hậu cũng là mượn đường xuống Đông Nam Á, thì nay vẫn kiên định mục tiêu bá quyền ấy, nhưng đã bước lên vũ đài trong một tâm địa khác xưa. Với “giấc mộng Trung Hoa”, Trung Quốc quyết vượt đại dương để “ăn thua” với Hoa Kỳ, về lâu dài nhằm thay đổi “Trật tự quốc tế” hiện nay. Điều trớ trêu là Việt Nam luôn nằm trên con đường hành tiến của người Trung Quốc. Nói bang giao Việt—Mỹ là quan trọng, nhưng nó luôn quan trọng vì nhân tố thứ ba là nhìn nhận từ cái lăng kính địa—chính trị khắc nghiệt ấy.

Và giờ đây, kịch bản cũ hoàn toàn có thể xẩy ra, nếu Việt Nam không nhanh chóng hoá giải được điều mà Tổng bí thư cũng nhấn mạnh tại Hội nghị Ngoại giao năm nay: “Trong quan hệ với các đối tác quan trọng, nhất là các nước lớn, có những ‘điểm nghẽn’ nào cần tháo gỡ hoặc khâu ‘đột phá’ nào cần mở ra?”[4] Tổng bí thư nêu vấn đề một cách khá sát sườn : “Các khuôn khổ quan hệ đã ký kết có tạo được hiệu quả tương xứng với tên gọi hay còn mang nặng tính hình thức? Có giúp xử lý một cách hiệu quả các vấn đề phát sinh không?”[5] Đặt ra câu hỏi cũng là một cách trả lời. Thực tế vừa qua, khi Trung Quốc ép Việt Nam không được khai thác các giếng dầu ngay trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của mình, ấy vậy mà không một đối tác chiến lược (ĐTCL) nào trong hơn hai chục ĐTCL đứng ra “chống lưng” góp phần giúp Việt Nam “xử lý một cách hiệu quả” các vấn đề phát sinh ấy. Rõ ràng, tình hình thật đáng đáng phải báo động.

Thời đại cuốn màn sương…

“Rừng núi giang tay nối lại biển xa…” Ban nhạc Hạm đội 7 Hoa Kỳ “phiêu” cùng người dân Đà Nẵng dưới chân cầu Rồng. Một đêm nhạc không thể nào xúc động hơn… được tổ chức trong không gian mở là khu vực hoạt động văn hóa đã thu hút hàng trăm người dân cỗ võ cho một tương lai mới mẻ đang hé chào. Những giọt nước mắt tràn đầy hạnh phúc nhưng cũng thật cay đắng… Không biết khi sáng tác ca từ này, “người hát rong” họ Trịnh thuở ấy có nghĩ rằng, rồi một ngày… “Nối vòng tay lớn” sẽ được những người bạn từ bên kia Thái Bình Dương, trình diễn ngay tại thành phố Đà Nẵng “có cứng mới đứng đầu gió” này — một biểu tượng cho cuộc đấu tranh vì độc lập, chủ quyền, vì sự hội nhập toàn diện của Việt Nam bung ra với thế giới?

Lịch sử sẽ còn nhắc lại tuyên bố nổi tiếng của Donald Trump tại Đà Nẵng (tháng 11/2017): “Tôi rất vinh dự được có mặt tại Việt Nam — vùng trung tâm của khu vực Ấn Thái Dương để phát biểu trước người dân và các lãnh đạo doanh nghiệp nơi này”[6] (FOIP). Từ cột mốc đáng nhớ ấy, các hành động và phản-hành động đã liên tục diễn ra giữa hai nước lớn Trung Mỹ, tình hình ngày một cẳng thẳng và chưa có điểm dừng. Liệu xung đột thương mại Mỹ—Trung tới đây có lan ra Biển Đông hay không? Theo một nghiên cứu của Deutsche Bank, nếu Mỹ thực hiện đến cùng việc đánh thuế 10% nhằm vào hàng xuất khẩu trị giá 200 tỷ USD từ Trung Quốc, thì tăng trưởng GDP hàng năm của đại lục sẽ giảm từ 0,2— 0,3%. Tình trạng bất ổn của xã hội Trung Quốc sẽ gia tăng. Chủ tịch Tập Cận Bình cho đến nay vẫn giữ im lặng, thay vào đó, đẩy Lý Khắc Cường ra “đứng mũi chịu sào”. Ông Tập, theo giới phân tích, đang “ủ mưu” cho cuộc chiến cùng lúc trên cả hai mặt trận: đối phó với các vấn nạn thương mại—công nghiệp—tài chính với Mỹ, đồng thời đối phó với làn sóng chỉ trích, thậm chí chống lại tệ sùng bái cá nhân ông trong xã hội. Nếu cùng đường, khó loại trừ khả năng Tập sẽ mở rộng xung đột với các nước trên Biển Đông như một hướng “giải toả”, nhằm “chữa trị” các bấn loạn trong nước.

Mà các xung đột về ngoại thương—công nghiệp—tài chính nói trên giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ cũng có thể lan ra Biển Đông theo một vec-tơ ngược lại. Theo những tin tức mới nhất, các cuộc đàm phán thương mại Mỹ—Trung vừa qua nặng về chi tiết nhưng không đạt được mấy tiến bộ. Khi các nhà đàm phán Mỹ nêu ra những trường hợp nhiều công ty Mỹ bị tổn hại bởi các tập tục của Trung Quốc thì Trung Quốc lập luận rằng họ đã tuân thủ các nghĩa vụ của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Hai ngày đàm phán ở Washington do các quan chức cấp thứ trưởng dẫn đầu chẳng làm được gì mấy để giải quyết tranh chấp thương mại—công nghiệp—tài chính ngày càng trầm trọng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Các cuộc thương thuyết kết thúc vào ngày 23/8 mà không ra được thông cáo chung. Cuộc đàm phán lần thứ tư này được nối lại vào lúc hai bên tiếp tục thực hiện lời đe dọa áp đặt thuế quan lên hàng hóa của nhau. Bắc Kinh đã đệ đơn khiếu nại lên WTO về thuế quan của Mỹ. Trong đàm phán, các nhà thương thuyết Trung Quốc nhiều lần viện dẫn điều mà họ nói là Bắc Kinh tuân thủ các qui định của WTO, một lập luận chẳng mấy gây ấn tượng đối với phía Mỹ. Một trong các nguồn tin mô tả phản ứng của Mỹ: “Chúng tôi không quan tâm đến WTO chừng nào quí vị còn cho phép tình trạng dư thừa sản lượng, phá hoại các ngành công nghiệp và đánh cắp tài sản trí tuệ. Chúng tôi sẽ không chịu bó tay đâu”.

Tất nhiên, thương mại không phải là nguồn gốc duy nhất dẫn đến sự căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh. Trung Quốc gần đây đã tự thừa nhận các hoạt động quân sự hoá của mình trên Biển Đông và Hoa Kỳ vẫn chưa có một chiến lược ngăn chặn hiệu quả. Đạo luật về chi tiêu quốc phòng năm 2019 (mang tên TNS John Sidney McCain III vừa qua đời sáng 26/8/2018), đã được Tổng thống Trump phê duyệt, là một trong những nỗ lực mới nhất của Mỹ ngăn chặn các hành động phi pháp của Trung Quốc trên Biển Đông. Liệu chính quyền Trump có kết nối các vấn đề thương mại với các biện pháp hữu hiệu hơn nhằm góp phần chống lại sự bành trướng trên các vùng biển đảo mà Bắc Kinh cưỡng chiếm của Việt Nam hay không? Bởi vì, theo đạo luật mới, Bộ Quốc phòng Mỹ sẽ công bố nhiều hơn các hành vi bức hiếp của Bắc Kinh ở Biển Đông. Các hoạt động quân sự và bồi đắp đảo của Trung Quốc trong khu vực cũng phải được thông báo ngay lập tức cho Quốc hội Mỹ và công bố rộng rãi để nắm rõ hơn về hoạt động của Trung Quốc.

Tuy nhiên, vấn đề then chốt hơn, nghiêm trọng hơn trong thời gian tới, chính là sư va chạm giữa hai quyết tâm chiến lược: “Sáng kiến Vành đai, Con đường” của Bắc Kinh (BRI), mà danh xưng lúc đầu là “Nhất đới nhất lộ” (OBOR) và “Chiến lược Ấn Thái Dương tự do và rộng mở” của “Bộ tứ Kim cương” (OFIP từ Nhật—Mỹ—Ấn—Úc). Phân tích về của cuộc đối đầu giữa BRI (hay OBOR) với OFIP này, Ngoại trưởng Đức Gabriel tuyên bố tại Hội nghị An ninh toàn cầu ở Munich ngày 17/2/2018: “Trung Quốc đang dùng OBOR để gây ra cuộc chiến giữa chế độ dân chủ và độc tài”. Còn Tư lệnh Thái Bình Dương, Đô đốc Harry Harris thì khẳng định: “Khu vực OFIP đang ở vào bước ngoặt lớn khi chứng kiến cuộc cạnh tranh địa-chính trị giữa tự do và áp bức”[7]. Trong một hàm ý gửi tới các quốc gia hay các tổ chức muốn hưởng ứng, như một “thành viên sau hậu trường” (shadow member) đối với OFIP, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mattis mới đây tuyên bố: “Hoa Kỳ không gợi ý bất kỳ nước nào phải chọn giữa Mỹ hay

Trung Quốc… Hoa Kỳ đề nghị mối quan hệ “đối tác chiến lược”, chứ không phải lệ thuộc về chiến lược”; và ông Bộ trưởng tiếp tục: “Chỉ khi các quốc gia trở nên độc lập, không bị chi phối và trở nên vững mạnh thì mới giúp đỡ được nước khác, mới hỗ trợ được các quốc gia khác”. Giúp bạn cũng là tự giúp mình! Nguyên tắc này chẳng mấy xa lạ trong chính sách đối ngoại của Việt Nam, đang

đặt ra cho Việt Nam những nghĩa vụ và trách nhiệm mới trong tương lai không thể thoái thác.

“Ba đặc khu” là OBOR trá hình

Trong khi Mỹ ngày càng tỏ ra không ngán đối đầu với sự bành trướng của

Trung Quốc trên Biển Đông và nhiều nước, điển hình mới đây nhất là Malaysia của Dr. Mahathir không còn muốn tham gia vào OBOR của Trung Quốc thì ở nước ta, mùa hè qua, rộ lên câu chuyện “Ba đặc khu”. Theo đánh giá của các chuyên gia trong nước, sự phát triển của cách mạng công nghiệp 4.0 chẳng những sẽ mang lại các công nghệ mới trong sản xuất, liên kết và kinh doanh, xây dựng nên những mạng dịch vụ chưa từng có, mà còn tạo ra những kết nối, tái cấu trúc các chuỗi cung ứng, dịch vụ, các công cụ và phương thức trong huy

động – phân bổ các nguồn lực; bởi vậy mà vòng đời của sản phẩm thời CMCN 4.0 sẽ ngày càng ngắn lại và càng sớm bị thay thế. Nói cách khác, CMCN 4.0 đang loại bỏ gần như hoàn toàn mô hình các đặc khu như đang dự định hình thành. Đòi hỏi hàng đầu của Việt Nam hôm nay không phải là kéo thêm lực từ bên ngoài vào bằng mọi giá! Nhất là khi tình hình của ta và của khu vực đang tiềm ẩn nhiều mối nguy khó lường, vượt ra ngoài khả năng kiểm soát rất yếu kém hiện nay của đội ngũ quản trị quốc gia. Cho nên đi vào mô hình đặc khu là mắc bẫy OBOR, hay BRI trá hình, rất nguy hiểm và đầy thảm hoạ[8].

Để bắt đầu một tuần lao động mới, chúng ta nên xem lại các kinh nghiệm về xây dựng đặc khu của quốc đảo Singapore nổi tiếng. Đừng quên một chi tiết nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn. Nguyên Bộ trưởng Bộ tài chính Singapore là người đã từng làm cố vấn cho Trung Quốc về việc xây dựng các đặc khu kinh tế. Là nước phát triển kinh tế thị trường chậm hàng nửa thế kỷ so với thế giới, tất cả các chính sách kinh tế-tài chính mà Việt Nam áp dụng đều đã được hàng trăm quốc gia trên thế giới thực hiện rồi, tại sao còn phải lo thực nghiệm? Và hãy cùng nhau đọc lại phiên bản tiếng Việt cuốn “Hồi ký Lý Quang Diệu”. Bởi vì, thật hiếm nguyên thủ quốc gia nào có thể cho bạn thấy nhiều góc khuất đến thế của thế giới, thấy cả một giai đoạn rục rịch chuyển giao của các nhà nước, qua giọng văn không kiêng nể. Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Đình Quý cho rằng, ông Lý Quang Diệu là nhà lãnh đạo huyền thoại của châu Á, là nhân vật lập quốc của Singapore hiện đại. Rất nhiều lãnh đạo Việt Nam, từ Tổng bí thư Đỗ Mười, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt và các nhà lãnh đạo khác sau này đều coi Lý Quang Diệu là người bạn chân thành, sâu sắc của bản thân các lãnh đạo và của Việt Nam nói chung. Theo các nhà quan sát ở ta, trong tất cả các cuộc tiếp xúc với lãnh đạo Việt Nam từ những lần đầu tiên vào những năm 1992 đến đầu những năm 2000, ông Lý Quang Diệu đều đưa ra những nhận xét rất thẳng thắn, mà đến giờ đọc lại những lời góp ý đó vẫn còn thấy giật mình.

Ông Lý Quang Diệu từng nói: “Lẽ ra vị trí số một ở châu Á phải là của Việt Nam”. Theo ông, vị trí địa lý chiến lược, tài nguyên thiên nhiên phong phú là hai yếu tố hàng đầu có thể đưa Việt Nam trở thành “con hổ ở châu Á”; càng vì có vấn đề Trung Quốc, Việt Nam càng phải trưởng thành lên như thế… Nhưng đáng tiếc ngày nay, năng suất lao động của người Việt Nam chỉ bằng 1/15 của người Singapore, 1/5 của người Malaysia, 2/5 của người Thái. Theo ông Lý, sự thành công của một quốc gia ngày nay bao gồm ba yếu tố chính là: (i) điều kiện tự nhiên, như vị trí chiến lược và tài nguyên thiên nhiên, (ii) con người và (iii) thời cơ; nhưng căn bản nhất vẫn là yếu tố con người… Cũng do vậy, Lý Quang Diệu đã rất lấy làm hối tiếc, vì Việt Nam không biết trọng dụng nhân tài, và cho rằng nhân tài của Việt Nam phần lớn đã định cư ở nước ngoài hết rồi.

*

Cục diện khu vực và thế giới ngày nay đang đi vào một bước ngoặt lớn; một dạng trật tự mới đang hình thành giống như cái bước ngoặt đã từng xẩy ra sau chiến tranh thế giới thứ hai. Bước ngoặt sau năm 1945 là mâu thuẫn “bất cộng đới thiên” giữa một bên là chủ nghĩa tư bản và một bên là chủ nghĩa cộng sản. Bước ngoặt 2018 hôm nay là xung đột quyền lực “một mất một còn” chi phối thế giới thế kỷ 21 giữa Trung Quốc và Mỹ. Sự giống nhau của hai “bước ngoặt” này là nguy cơ xuất hiện từ tình huống “trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết”. Sự khác nhau giữa thời 2018 so với thời sau năm 1945 là các nước “bên thứ ba” hôm nay có nhiều khả năng làm chủ tình hình hơn, nếu ý thức được đầy đủ về quốc gia-dân tộc mình, về vai trò của đất nước mình trong cái trật tự đang hình thành ngày càng rõ nét. Liên quan đến Việt Nam, đất nước đã có quá nhiều trải nghiệm xương máu của cái thời bước ngoặt sau 1945 cho đến tận hôm nay, chúng ta càng phải thấm thía bài học khắc cốt ghi xương: “Ta càng nhân nhượng, kẻ muốn ăn thịt ta càng lấn tới” (lấy ý từ lời kêu gọi của Hồ Chí Minh). Sau cách mạng Tháng Tám là như vậy, từ sau Hội nghị Thành Đô đến nay lại càng như vậy! Điều hoàn toàn khác với thời 1945 là: Việt Nam hôm nay không phải là một nước nhược tiểu! Điều Việt Nam hôm nay cần làm và làm ngay: Phải ý thức được về chính mình, về sức mạnh của mình, của cộng đồng mà mình là thành viên, ý chí quyết sống, ý thức về vai trò và trách nhiệm của mình đối với khu vực, đối với thời đại!









[1] http://baoquocte.vn/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-nguy…



[2] http://hovuvovietnam.com/Dien-van-cua-Bo-truong-Bo-Noi-vu-V…

[3] http://thediplomat.com/…/the-geopolitics-of-the-vietnam-war/ “The Geopolitics of the Vietnam War”

[4] &

[5] ttp://baoquocte.vn/toan-van-phat-bieu-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-tai-hoi-nghi-ngoai-giao-30-7.html

[6] http://soha.vn/toan-van-phat-bieu-cua-tong-thong-my-donald-…



[7] http://vi.rfi.fr/…/20180605-tuong-mattis-diem-mat-trung-quo…

[8] http://www.viet-studies.net/…/NguyenTrung_BoiCanhDacKhu.html