Vì sao truyền hình VTC lại chủ động dàn xếp bằng chứng giả về vụ cá chết? Vì sao sau phát súng mở màn của VTC, phe chống Cộng Việt Nam và hầu hết các tờ báo chính thống bỗng phối hợp một cách nhuần nhuyễn tới không thể tin nổi trong việc thổi phồng tin tức về vụ cá chết, rồi cố dùng nó làm cái cớ cho một cuộc cách mạng đường phố để lật đổ chế độ hiện tại ở Việt Nam? Vì sao vụ thanh trừng Mai Phan Lợi, vụ cá chết, và phong trào phản đối công an đánh nhà báo lại diễn ra liên tiếp như một chuỗi sự kiện không hề tình cờ?
Trong thực tế, giữa hai nhóm lợi ích kiểm soát công an và báo chí ở Việt Nam đang diễn ra một cuộc tranh chấp quyền lực. Dù 18 000 dân Công giáo miền Trung có nổ to tới đâu, họ cũng chỉ là những con tốt thí mà cha Hợp tung ra cho ván cờ giữa hai phe trong cái chính quyền mà họ ghét.
Trong cuộc cờ này, hiện nổi lên một gương mặt đáng lưu ý, đó là MC Phan Anh. Khi Phan Anh đề cập đến vụ cá chết trong chương trình “60 phút mở”, không thể nói rằng anh ta lỡ mồm. Thứ nhất, không ai lỡ mồm trong ngành giải trí. Thứ hai, nếu Phan Anh không có sự nâng đỡ và chuẩn bị thì anh ta đã bị đuổi việc chứ không có chuyện ngày càng nổi tiếng hơn.
Vậy, việc Phan Anh vồn vã đốt những 500 triệu để làm thiện nguyện sau đợt xả lũ ở miền Trung liệu có phải là tình cờ? Tất nhiên cũng không có chuyện đó. Chỉ trẻ con mới tin rằng người trong ngành giải trí thật tâm làm từ thiện. Mặt khác, nếu Phan Anh thật tâm muốn làm từ thiện thì sao anh ta không làm từ trước bằng từng khoản chi nhỏ nhưng đều đặn mà buộc phải đốt một lượng tiền gây shock vào đúng thời điểm dễ tạo sóng truyền thông? Sao anh ta không dành tiền cho những khoản đầu tư mang lại lợi ích lâu dài cho dân chúng như xây trường học hoặc bệnh viện, mà thay vào đó chỉ đổ tiền vào một vụ cấp cứu nhất thời? Và không kém phần quan trọng là 500 triệu đó ở đâu ra, khiến cho Phan Anh vung tiền mà không hề thấy tiếc?
Mọi bằng chứng đều cho thấy trong vài tháng trở lại đây, từng đường đi nước bước của Phan Anh đều có tính toán. Tính toán này hiển nhiên do chỉ đạo và nâng đỡ mà có chứ không phải từ chính anh ta. Phải có người nâng đỡ Phan Anh khi anh ta dùng chương trình “60 phút mở” để làm chính trị, trả tiền cho anh ta làm từ thiện và chọn thời điểm cùng sự hậu thuẫn truyền thông hoàn hảo để anh ta tung ra những hành động này. Nước cờ mới nhất của Phan Anh thể hiện rõ sự tính toán khi Phan Anh tuyên bố sẽ chia sẻ 9 tỉ đồng quyên góp được cho những hội đoàn dân sự và nhân vật công chúng khác để làm từ thiện. Hiển nhiên anh ta đang nắm quyền quyết định xem tổ chức nào được cùng anh ta đóng vai anh hùng cứu lũ để vừa có tiếng, vừa có miếng, còn tổ chức nào thì không. Chỉ bằng một nước này thôi, một phần lớn của xã hội dân sự Việt Nam đã dễ dàng bị phe phái của Phan Anh thao túng.
Trong câu chuyện này còn có thêm một chi tiết bí ẩn. Thật linh dị khi cả vụ cá chết lẫn vụ xả lũ đều diễn ra ở hai tỉnh Nghệ - Tĩnh miền Trung. Điều linh dị hơn nữa là cả hai vụ việc đều phát sinh từ chuỗi quyết định ngu đến không thể tin nổi của chính quyền địa phương. Nếu không phải sự ngu xuẩn và điên rồ của cả nước đang đổ dồn hết vào hai tỉnh này thì hẳn hai tỉnh này phải là trọng tâm của những nước cờ thông minh nhằm tái sinh bi kịch Xô Viết Nghệ Tĩnh.
Trở lại với MC Phan Anh, tôi có hai nhận định:
Thứ nhất, anh ta xuất phát từ một diễn viên dở, chỉ chuyên đóng quảng cáo và các bộ phim rẻ tiền hạng hai. Trong làng giải trí, phải nói rằng Phan Anh là một nhân vật bất tài, tên tuổi có được hoàn toàn nhờ truyền thông đánh bóng chứ không phải nhờ công sức lao động.
Thứ hai, anh ta là người thiếu trung thực, bất chấp sự thực để đạt được lợi ích truyền thông. Khi trả lời phỏng vấn về phát ngôn mang tính quy chụp, thiếu bằng chứng trong chương trình “60 phút mở”, Phan Anh đã thể hiện rõ đặc điểm này. Phan Anh nói rằng khi phát ngôn trên mạng xã hội, người ta không nhất thiết phải truy tìm sự thật hay tìm hiểu, nghiên cứu đầy đủ bằng chứng. Theo Phan Anh, nếu làm vậy, người ta sẽ tự hạn chế khả năng biểu đạt ý kiến của mình. Tuy nhiên, dù Phan Anh có ngụy biện thế nào, thì ý kiến của những kẻ không tìm hiểu bằng chứng đầy đủ cũng chỉ là thứ tin đồn bậy bạ, thứ thông tin rác rưởi làm bẩn não chúng ta. Chính kiến không dựa trên sự thực, thậm chí bất chấp sự thực thì chỉ là một lời nói dối.
Cần lưu ý khi Phan Anh tuyên bố rằng người ta nên phát ngôn mà bất chấp sự thực và không cần tìm hiểu bằng chứng cụ thể, anh ta đã phản bội những nguyên tắc đạo đức và nguyên tắc nghiệp vụ căn bản của người làm truyền thông. Phan Anh là đại diện tiêu biểu của môi trường truyền thông và chính trị Việt Nam – một thứ truyền thông và chính trị dựa trên đấu đá phe phái, kích động đám đông cùng những mĩ từ hào nhoáng để che đậy sự dối trá. Những người như Phan Anh và phe phái của anh ta không thể tạo ra thay đổi cho dân tộc. Họ chỉ khiến dân tộc lún sâu hơn vào vũng lầy sẵn có mà thôi.
Trong trận chiến lớn này, khi nhiều nhân vật và sứ quân đua nhau lòi mặt chuột, chúng ta sẽ còn có thêm nhiều cơ hội để thu thập thông tin và phân định chính tà. Ai theo phe nào, vì mục đích gì, và sẵn sàng bóp méo sự thật tới đâu? Tất cả đều sẽ lộ rõ.
