“Đám mây hình thiếu phụ” - nỗi cô đơn minh triết!

Phan Chí Thắng



Tôi đến thăm Vương Cường. Căn nhà ắng lặng trong ngõ vắng. Đôi mắt thường vẫn trong veo của anh nay vằn những tia máu đỏ do ít ngủ trước nỗi đau bất ngờ mất người cháu thân thương mà anh chăm bẵm nuôi dạy như con đẻ. Thường ngày tôi và Vương Cường ít khi trò chuyện với nhau, song tôi hiểu tận nơi sâu thẳm anh hay nhận lấy phần lỗi về mình trong mọi mất mát đời người. Người đàn ông thích nói nhiều và ồn ào trong các lần anh em quen biết gặp nhau thực ra chỉ là cố tình khoả lấp nỗi cô đơn lầm lũi đi theo anh suốt cả cuộc đời.

Anh ký tặng tôi tập thơ “Đám mây hình thiếu phụ” rồi mời tôi ăn trưa, nói đùa là để trả công tôi sẽ chịu khó đọc tập thơ của anh.

Đọc tập thơ gồm 36 bài không phải là việc khó. Với một người quen đọc nhiều và đọc nhanh thì hơn 70 trang giấy là chuyện của mươi lăm phút.

Cái khó là qua những dòng thơ anh, làm sao hiểu được anh muốn nói gì với người đọc.

Có gì đó từ chân trời nào đó
Hút hồn tôi suốt năm tháng ăn mày
(Ở chân trời nào đó)

“Cái gì đó” của Vương Cường nằm sâu dưới những bài thơ.

Hầu hết các nhà thơ đều cô đơn và họ thích nói về sự cô đơn của mình. Anh cô đơn khi thiếu vắng em, tôi cô đơn khi thiên hạ không hiểu được tôi, chị cô đơn khi đứt gánh giữa chừng. Chỉ ở những nhà thơ đích thực mới có cái cô đơn của người nghệ sỹ đi tìm cái đẹp chân chính, cái cô đơn của triết gia muốn đi đến tận cùng của nhận thức.

Vương Cường cũng rất cô đơn, xuyên suốt tập thơ là sự cô đơn, trừ một vài bài là “Nói với con” và “Nói với em” còn có vẻ như là đang nói với người khác, song thật ra vẫn là tự sự.

Người cô đơn hay viết nhật ký. Vương Cường viết cả sáng trưa chiều tối:
Chỉ còn chiếc đồng hồ làm bạn
Giận chiều nay giờ mới phải làm lành

Người bạn duy nhất là chiếc đồng hồ tí tách, nó giận mình mà mình vẫn phải làm lành với nó để khỏi cô đơn. Diễn tả nỗi cô đơn như vậy cũng là tài?

Nỗi cô đơn đôi lúc được định lượng:

Anh xa em một trăm sáu mươi tám giờ ba mươi hai phút bốn mươi giây
(Thơ viết từ Xiêng Khoảng)

Hay:

Có lửa của nụ hôn,
Bay bốn ngàn cây số
(Nói với con)

Và rất nhiều khi nó là định tính:

- Một mình đêm
- Anh chát một mình (Bài thơ chợt đến tặng tiên)
- Đêm mạng rớt
- Chỉ có gió cứ lồng lên thành bão/Anh không thể nào nhặt lên được những mảnh hạt lời anh gọi em (Anh gọi tên em)
- Xa
- Gió vào nhà hồ lô cửa khép/Một mình anh biết gõ cửa phương nào… Khất thực
- Em đom đóm lập loè bên bờ dậu/ta một mình thức ngủ một mình ta (Có khi)
- Không một dáng người không một lời mê sảng (Hà Nội ba giờ sáng)
- Bên Hồ Gươm anh gọi lặng im (Bên Hồ Gươm)
- Anh đứng ngồi như một chú mèo hoang (Giật mình nghe tiếng gió)
- Chiều đơn côi sóng bỗng bạc đầu (Nói với em)…

Có thể thống kê nhiều hơn nữa những câu thơ, bài thơ nói về nỗi cô đơn trong “Đám mây hình thiếu phụ”.

Vì sao Vương Cường cô đơn đến vậy? Đó chính là do người đàn bà của cuộc đời anh chỉ là một ảo vọng.

Ai cũng nhiều lần ngắm mây trời và tuỳ theo tâm trạng của mình mà gán cho những đám mây kia những hình thù nào đó. Vương Cường nhìn thấy đám mây hình thiếu phụ hoặc là anh tưởng tượng ra như thế. Chắc chắn chỉ vài phút sau, đám mây sẽ biến dạng, sẽ không còn mang hình thiếu phụ nữa. Cái phiêu diêu, cái vô thực còn được thể hiện qua cách anh gọi “nàng” là “Tiên”. Tôi sẽ không phân tích khía cạnh trân quý của cách gọi, tôi chỉ muốn nói là người đàn bà của anh rất xa vời và với anh đó chỉ là ảo vọng.

Vì nó là ảo vọng nên tác giả mới:
Chiều chiều giữa hoàng hôn cánh đồng
Ngóng về chân trời xa
(Anh gọi tên em)

Ảo vọng, không bao giờ có thể tìm đến, có thể với tới:

Anh vượt mấy ngàn cây số
chỉ để ở với Cần Thơ một mình
…Cần Thơ như căn phòng hút hết dưỡng khí
chỉ còn anh với chân không
(Mặc định với Cần Thơ)

Ảo vọng ấy là ngày xưa xa lắm rồi, là ngày nay không có thực và là ngày mai không biết đến bao giờ:

Bao giờ cho đến mùa thu
Anh nắm tay em trở về cổ tích

Thơ ảo diệu vì nó vốn là thế và nó phải là thế.

Vương Cường bày tỏ, miêu tả sự cô đơn, nhưng nếu anh chỉ dừng lại ở đó thì tôi sẽ không bao giờ có bài viết này.

Suốt cả tập thơ, tôi cố bới lông tìm vết mà không sao tìm ra một lời oán trách, một thoáng giận hờn. Anh dành riêng một bài để “Nói với em” – bài thơ chất chứa suy tư và tràn đầy tính Thiện, trong đó anh “chờ có ngày đến được với em” và vẫn tin là em đang “căng mắt đợi chờ”.

Sự thuỷ chung đến từ anh và anh muốn là cũng đến từ “người đàn bà ảo vọng” kia.

Tình yêu mãnh liệt, đầy tin tưởng nơi chính mình và nơi người thiếu phụ "đám mây màu hồng".

Tình yêu trong thơ Vương Cường là thứ tình yêu thánh thiện, có thể nói là tình yêu phi vật thể, nó là mây trời sông núi, nó là gió là hoa cũng giống như bao nhà thơ khác đã, đang và sẽ viết, nhưng lại rất Vương Cường ở chỗ mây trời sông núi gió hoa kia là chính Vương Cường chứ không phải anh mượn chúng để nói hộ lòng mình.

Vương Cường đã vươn lên thêm một nấc thang giá trị nữa, khi anh nhận thức được rằng dù nỗi cô đơn của anh có to đến mấy, có lớn đến chừng nào, thì cũng không thể so sánh với sự hy sinh của các bạn đồng đội đã bỏ mình cho Tổ Quốc quyết sinh:

Giờ bạn cỏ non hát về tương lai
giờ bạn thông ru bảo tàng của đất

Tôi mơ làm chó đá
đứng canh chừng lãng quên

Cả tập thơ có nhiều câu thơ hay, mà sao tôi lại thích nhất hai câu cuối vừa trích dẫn. Phải nhận thức được cái “tôi” là gì trong cuộc đời này, trong vũ trụ này và phải có cái tình với người như thế nào thì nhà thơ mới viết được hai câu thơ mộc mạc mà xao xuyến lòng người đến vậy.

Thật bất ngờ: một con người luôn cô đơn lại thèm được thêm một lần nữa cô đơn - con chó đá lặng lẽ canh chừng cho những cô đơn khác, đau đớn hơn, khỏi bị lãng quên xâm thực! Sự phát triển nhân văn này của nỗi cô đơn trong thơ Vương Cường làm cho sự cô đơn trong thơ anh không đơn độc, không côi cút, nó đón nhận sự chia sẻ và trân trọng từ người đọc.

Là nhà nghiên cứu, Vương Cường không thể không tìm cách phân tích chính bản thân mình cũng như lý giải cuộc đời. Và anh đã tìm ra được một “Hằng số”.

Hằng số là đại lượng bất biến trong mọi trường hợp. Tình yêu của Vương Cường là hằng số. Nó như hàng cây dẫu có ngoằn ngoèo nhưng vẫn nói lời chân thật, như trăng có bị che khuất vẫn dịu dàng như hơi thở, như sông biết tránh dãy núi vô duyên chắn ngang trước mặt lòng vẫn lao về với biển…

Người đàn ông chung tình trong thơ Vương Cường nhận thức được đầy đủ mình đang yêu, luôn yêu và người đàn ông đó có quyền kiêu hãnh:

Có trái tim kiêu hãnh đập bên trời hằng số với thời gian…

*
* *

Tôi không có ý định phân tích kỹ thuật thơ Vương Cường. Đó là việc của các nhà chuyên môn. Tôi chỉ muốn tìm câu trả lời cho câu hỏi:

Có gì đó từ chân trời nào đó
Hút hồn tôi suốt năm tháng ăn mày

Và tôi đã tìm ra câu trả lời cho riêng mình.

Chỉ ở những nhà thơ đích thực mới có cái cô đơn của người nghệ sỹ đi tìm cái đẹp chân chính, cái cô đơn của triết gia muốn đi đến tận cùng của nhận thức.

TÌNH ĐIÊN 2

VƯƠNG TÂN







Anh di vào giấc mơ yêu em
Giấc mơ thật đẹp và cũng thật điên khùng
Em quá khứ huy hoàng hiện tại kiêu sa
Anh tương lai đồ bỏ

Chúng ta là những ông bà già
Đi lạc vào thế giới tình yêu như những kẻ ngớ ngẩn
Chúng ta chơi trò chơi xa xỉ ,và luôn thầm nhủ '""không phải thế""
Chúng ta là những kẻ lạc thời và từ chối mình
Lòng luôn tư nhủ tình yêu với tuổi già là tội lỗi
Nhưng lại cứ nghĩ về nhau

Trong tình yêu già trẻ có gì khác đâu
Tại sao ta lại sợ nói yêu nhau

Anh một kẻ đam mê đổi thay lich sử
Luôn vung tay quá trớn
Ngã nhiều lần vẫn gưọng đứng dậy
Yêu em bà già đẹp thông minh làm thơ như ca hát

Chúng ta yêu nhau chỉ để yêu nhau
Như một cuộc rong chơi
Cho đời bớt buồn cho tháng ngày thảnh thơi
Và ngủ có những giấc mơ không với tới được

Những giấc mơ làm chúng ta yêu đời hơn
Dù rất điên khùng khi thấy chân tay thừa thãi

Tình yêu không phải tội lỗi
Dù rằng với những ông bà già sắp phải chống gậy
Và thiên hạ bảo rằng mất nết
Nhưng anh vẫn cứ yêu đến chết

CHỈ ĐÂU MÀ BUỘC NGANG TRỜI

TƯỞNG BÌNH MINH


Hồi phổ thông, một hôm mình lục đâu được trong nhà một cuốn sách rất dày, sách viết về ca dao tục ngữ thành ngữ Việt Nam. Mình đọc say mê, thích thú và thậm chí thi thoảng còn cười rú lên sung sướng, vì thấy dân gian Việt Nam hóa ra không những rất thông minh sâu sắc mà còn hết sức tếu táo và khôi hài nữa. Đó là cuốn sách mà mình đọc rất nhiều lần, và cuối cùng mình thuộc khá nhiều thành ngữ, tục ngữ, ca dao.

Có nhiều câu thành ngữ tục ngữ ca dao rất rõ nghĩa bóng, chẳng cần giải thích gì thêm. Nhưng nghĩa đen của chúng thì thực sự thú vị, chúng cóliên hệ cuộc sống lao độngở làng quê. Nhờ quan sát cuộc sống lao động ở làng quê mà dần dần mình bắt đầu hiểu nghĩa đen của chúng.

Ví dụ câu "mặt xanh đít nhái" hay dài hơn thì "mặt xanh như đít nhái đồng". Câu này tương đồng với các câu "mặt xanh như tàu lá chuối", ý là đều tả về sắc thái mặt mày của 1 người trong hoàn cảnh sợ hãi nhưng mang sắc thái khôi hài, có chút châm biếm, chế giễu. Nhưng tại sao lại "mặt xanh đít nhái'? Nếu ai từng hồi nhỏ ra đồng bắt nhái cho gà ăn ( thậm chí người ăn) sẽ thấy là đít những con con nhái đồng có màu xanh rêu, một cách ngụy trang của chúng để lẫn vào rong rêu hoặc rau cỏ mọc ở bên bờ ruộng.

Hoặc câu "run như cầy sấy". Rõ ràng là tả về việc run, hoặc do sợ hãi hoặc do lạnh. Hồi còn nhỏ, Tết, nhà mình có nấu bánh chưng ngoài trời. Một hôm đang canh nồi bánh chưng thì thấy có con mèo hàng xóm kêu meo meo và đến lại gần bếp lửa để sưởi ấm. Trời Tết miền Trung mà, rất lạnh. Đã thế không hiểu sao con mèo lại bị ướt lông. Nó ngồi bên bếp lửa kêu meo meo và bộ lông run lên cầm cập. Điều tương tự cũng có thể thấy ở những con chó ướt bộ lông ngồi bên bếp lửa. Nên mình đoán nghĩa đen câu "run như cầy sấy" có lẽ là bắt nguồn từ những người thợ sơn tràng hoặc những thợ săn đi trên rừng. Và "sấy" ở đây là "sấy khô", "làm khô". Ở trên rừng ban đêm người ta thường đốt các đống lửa để sưởi ấm và đuổi thú dữ. “Cầy” ở đây có thể là loại chó mà các thợ săn hoặc thợ sơn tràng mang theo, có thể người ta không dùng từ "chó" mà dùng "cầy" cho hợp vần với "sấy". Rất nhiều người người dùng câu "run như cây sậy", thậm chí một số thầy cô giáo còn ra câu này trong bài thi ngữ văn, mình nghĩ là sai.

"Ướt như chuột lội". Có rất nhiều người nói "ướt như chuột lột". Mình nghĩ câu "ướt như chuột lột" là vô nghĩa. Nếu ai đã sống ở các vùng nước lụt thì khi lụt đến có thể thấy những con chuột lội trên dòng nước với bộ lông ướt mèm, cố bấu víu lấy cành cây miếng gỗ từ đâu trôi ngang qua để sinh tồn.

"Kẻ cắp gặp bà già". Thi thoảng trên báo chí mình vẫn thấy 1 số phóng viên viết "kẻ cướp gặp bà già", theo mình là sai. "Kẻ cặp gặp bà già" thì nghĩa bóng quá rõ ràng rồi, tương đồng với “kẻ tám lạng người nửa cân” hay “một chín một mười”. Nhưng nghĩa đen của nó mới thú vị. Ăn cắp khác với ăn trộm và ăn cướp. Ăn cướp thì công khai, thường dùng sức mạnh bạo lực để công khai khống chế hòng tước đoạt. Rõ ràng sức vóc của một bà già không bao giờ là "ngang cơ" với 1 thằng cướp thường là khỏe và hung bạo. Nhưng ăn cắp thì lại khác, khác với ăn trộm là lén lút đột nhập khi không có sự hiện diện của người bị mất đồ, thì ăn cắp lại diễn ra khi có mặt của bị hại tại hiện trường, nhưng lợi dụng sự sơ hở hoặc không chú ý cho dù chỉ chốc lát của họ để chôm đồ. Mà bọn ăn cắp gặp các bà cụ già bán hàng thì thua, vì các cụ mặc dù có thể thua kém về thể lực, nhưng các cụ hết sức cẩn thận, biết rõ cái gì nằm ở đâu, chưa kể lợi thế kinh nghiệm do tuổi tác lâu năm mang lại cho các cụ nữa. Hồi nhỏ, có thời gian mình toàn ở nhà ông bà ngoại. Bà ngoại mình bán hàng vặt ngoài chợ, chủ yếu bán trái cây, thi thoảng bị mất cắp, nhưng mấy bạn ăn cắp thật sự khó tung hoành đối với các bà cụ già như bà ngoại mình, vì dù chúng có giở trò gì thì cũng bị các cụ phát hiện và hô toáng lên. Chưa kể mặt mũi đứa nào ăn cắp ra sao thì các cụ thuộc hết.



"Chỉ đâu mà buộc ngang trời/Tay đâu mà bụm miệng người thế gian". "Chỉ" ở đây không phải là chỉ để may vá. Mà là chỉ trời. Người nào hồi nhỏ sống ở quê và có thả diều vào mùa hè sẽ thấy trời mùa hè rất trong xanh, thi thoảng từ trên không trung có những đoạn gì trăng trắng bay theo gió rồi rơi xuống đất hoặc các cành cây, dân gian gọi là chỉ trời hay tơ trời.

"Bắng nhắng như nhặng vào chuồng tiêu". Nếu ai đã từng ngồi hố xí 2 cục gạch, chùi đít bằng lá chuối khô trong vườn thì dẫu nhắm mắt cũng nhớ được hoàn cảnh nghĩa đen cũng là hoàn cảnh ra đời của câu thành ngữ này.

“Buồn như trấu cắn”. Đây là một câu thành ngữ mình nghĩ là hết sức thú vị vì nghĩa bóng ngược hoàn toàn so với nghĩa đen. Nghĩa đen, “buồn” ở đây không phải là tâm trạng buồn bã, buồn phiền, mà là “nhột”, cách nói của miền Bắc, nhột do trấu dính vào da ( trấu cắn). Mình biết nghĩa đen của câu này do hồi nhỏ hay chơi trốn tìm, trốn vào những bồ lúa, bồ trấu trong nhà ông bà ngoại. Nghĩa đen là như vậy nhưng nghĩa bóng người ta dùng để tả tâm trạng không vui của họvới sắc thái hơi châm biếm, tự trào, chứ không phải là sự nhột trong nghĩa đen.

“Dốt đặc cán mai”. Câu này nghĩa đơn giản, để chỉ ai đó dốt, nhưng nhất mạnh mức độ dốt nên có thêm chữ “đặc”. Nhưng lại thêm “cán mai” để nhấn mạnh hơn nữa sự dốt. “Mai” là một dụng cụ đào đất, lưỡi hẹp hơn xẻng, nặng hơn xẻng nhưng nhẹ hơn xà beng. Cán của dụng cụ này luôn luôn bằng gỗ đặc, để tăng sức nặng, nhờ vậy mà người ta có thể đâm lưỡi mai vào đất được dễ dàng hơn và sâu hơn. Thật khó có thể đào đất với một cái mai có cán là rỗng.

Ở Sài Gòn mình không có nhiều bạn. Vì các câu chuyện khi mọi người gặp nhau thường rất buồn chán. Lúc nào cũng nhà đất, lương lậu, thăng tiến, sự nghiệp, thành công này nọ. Chẳng mấy ai như mình, chẳng mấy ai thích nói về một câu ca dao, một câu tục ngữ hay thành ngữ nào đó.

Trốn Net

Nguyễn Văn Phong



Tôi tin rằng cột sống là câu chuyện kỳ vĩ nhất của cuộc đời. Và có người từng nói cơ bụng là nơi tập trung sức mạng của cơ thể. Tôi tập cơ bụng với hứng thú như nhiều người dành cho bóng đá. Ngoài bài tập xà đơn, tôi nhớ về thời tân binh với những buổi bộ hành đến dộp da bàn chân.

Tối hôm ấy chúng tôi đi chợ đêm, dự định sẽ dùng một món ngon ở hội chợ. Bia làm mặt em ửng đỏ. Tôi có cảm tưởng mình là người đàn ông hạnh phúc, không chối từ để em cầm lái cho niềm vui em líu lo không ngớt.

Chờ chuyến tàu lúc nửa đêm và phải tiêu pha chục tiếng đồng hồ, tôi đi dọc đường ray vào làng quê. Cạo râu chỉ là cớ để ngắm đàn bà. Em làm tôi xao xuyến. Và vì còn quá nhiều thời gian chờ đợi và xa nhau thì hạnh phúc chết, tôi nói rằng em sẽ mat-xa cho tôi. Và chúng tôi quen nhau từ đó.

Em chỉ bị thương nhẹ, nhưng vụ tai nạn đã vĩnh viễn cột tôi với giường bệnh. Từng ca phẫu thuật thừa sống thiếu chết cho tôi biết thế nào là hạnh phúc khi còn hiện hữu trên đời. Tất nhiên là chúng tôi không bao giờ gặp lại nhau. Sau khi ngủ với nhau ở tiệm mat-xa thì em thôi công việc cắt tóc. Chúng tôi đã gọi điện cho nhau hàng giờ để bày tỏ nhớ nhung. Nhưng chúng ta đều sinh ra mà không trở thành người hùng làm những điều vĩ đại để thế giới ngưỡng mộ. Tôi phải học các chấp nhận sự thật rằng tình yêu chỉ là khoảnh khắc bồng bột đã làm tôi tàn phế, hẹn ước là ảo mộng, cuộc đời thấy không cần phải níu giữ điều gì, đơn giản là sống tiếp.


***

Tim tím những gầy hao duyên dáng bên chùm lá. Hơi xuân mang theo ấm áp, lá non đã vội hoa đầy. Một khi hạ nắng, cành xoan nặng quả đung đưa, lá xanh căng tràn nhựa sống. Đông về thì rụng lá, quả teo quắt nuôi hạt. Cây ngủ dài bên ngày buồn không nắng; đất nứt nẻ, rễ chẳng muốn sinh sôi.

Cũng nở hoa trong hương xuân, bưởi trưng hoa màu trắng. Chu kỳ cự sống chỉ xoay quanh trái ngọt, vừa đâm chồi đã vội trổ hoa chi chít. Tất cả đều hướng đến mùa hè.

Dưới ánh điện , tôi trở lại là một triết gia. Những gì tôi đã làm để phải vào tù không là gì khác ngoài kiêu hãnh. Tôi được đi về miền khai hoang, chưa có dấu chân mòn lối. Và ngay bên kia dãy núi là vời vợi những con người. Một dòng tương tác của cái tôi với phần còn lại của thế giới.

Nếu tôi là mối nguy hiểm thì cơ nhiệt vẫn không nóng bằng ngọn lửa cháy nhà, vậy có cần kiên nhẫn để thấy con quái vật ấy có diện mạo ra sao?

Nhưng nếu tôi chỉ ngồi để trách móc chính trị thì sẽ không sống nổi một ngày. Bữa cơm là của hắn, chăn ấm và mái nhà che sương là của hắn.

Tôi cố ngoi ngóp để kiếm tìm thứ gì đó không thuộc về chính trị, hay đơn giản là tôi không phải mang ơn kẻ đã tống mình vào tù. Màn đêm tìm về ban mai, cây lá hướng đến mặt trời; vậy cuộc đời tôi về đâu?

Tôi bỏ thuốc lá.Hệ nội tiết giả rút lui sâu, bỏ lại cuống họng cho nhức nhối bắt đầu lên tiếng. Những hố loét viêm phế quản mãn tính được dịp thả đờm. Nằm thị sát thể trạng yếu ớt của mình, uể oải và khao khát gục ngã. Trong yếu ớt, một tia sáng hiếm hoi trên con đường không êm ấm với chính trị, “sự thật về cơ thể và bệnh tật”.

Cũng như chính trị tống tôi vào tù, tôi hô “này ổ loét, hãy biến khỏi cuộc đời”, rồi nằm ngủ chờ ngày mai để ngắm nhìn thành quả chữa bệnh. Tôi bắt đầu tươi cười chào đón nắng vàng- khởi nguồn của chu kỳ trái ngọt. Màu yếu ớt đã nhạt nhòa cho lá trở nên mạnh mẽ.Cơ sở khoa học của phương pháp tự kỷ ám thị là dùng tinh thần để biến đổi những chỗ yếu nhất bên trong. Với một tinh thần mạnh mẽ, cứ việc lên gân quai búa thì cục sắt cũng sẽ thành lưỡi dao.

Nhưng. Thay đổi một hạt ngô là không dễ dàng, tôi nhận ra tín hiệu đau từ cổ họng qua nhiều ngày cố quên. Tôi không thể nói với kẻ đã tống mình vào tù rằng “thôi này anh bạn, chúng ta giảng hòa nhé. Và đưa tôi đến y tế để cứu lấy cái họng thối của tôi đi” . Tôi chợt có một ý nghĩ làm phật lòng các y- bác sỹ: “Bệnh tật là của cuộc đời, vậy hãy chung sống hòa bình với nó xem sao?”


***

Hòn đá nằm bên gốc me nhìn cô quạnh những năm qua, nhớ lớp bụi ngày đất phủ không thấy mây qua. Lời từ giã reo ca, gió về theo sai trái me. Cây đã bao năm tuổi, đá trơ trọi theo dấu chân thời gian mòn lối. Qua thời gian, đá khai sinh thì vườn đã bạc màu.

Tôi không về quê ngoại, không có cảm tình với những hòn đá ấy vì chẳng thể nào bao bọc lấy nó. Có lúc tôi hình dung nơi ấy như một vương quốc nhỏ ,ấm yên trên những quả đồi. Ông ngoại là quốc vương, và ăn cơm độn là điều gì đó có thể chấp nhận được. Tôi không thuộc về vương quốc ấy. Mẹ thoát ly rồi lấy anh thương binh là bố. Bố đèo tôi, mẹ cũng đèo đứa em trong lần cả nhà về ngoại. Tôi liên tưởng về một khởi nguyên, có trước, mờ ảo và thiên thu bên đời.

Chiến tranh để lại dư âm trong tôi như một giấc mơ mà nhiều thế hệ đổ máu. Chiến tranh có đặt ý thức cho mẹ về giá trị của hòa bình, khi bà sinh tôi trong yên ấm ? Gỉa sử vì khổ đau một thời mà những người được sống hòa bình phải đảm đương một sứ mệnh tươi trẻ của hồi sinh, mẹ sẽ ra sao nếu chính đứa con lại mang oan nghiệt cho cuộc đời mình.

Tay quản giáo thấy tôi viết lách liền tỏ ra không hài lòng, gại giọng để đánh tiếng. Và như sợ tôi lại viết thứ gì đó gây hoang mang dư luận, hắn giật lấy xấp giấy. Hắn có vẻ nghi ngờ khi đọc đến đoạn tôi viết về mẹ. Đáp lại những câu dò xét, tôi chỉ nói rằng mình viết để làm kỷ niệm để có thể sống sót qua ngày, và chỉ viết về những thứ đang chảy trôi trong người tôi.

Hắn đề nghị tôi kể về mẹ, bà ấy là người như thế nào, suy nghĩ ra sao, tính cách và công việc bả làm? Tôi hình dung ra khuân mặt đồng cô mà mẹ lui tới. Bà vẫn thường lên chùa vào ngày tuần. Nhưng tôi chỉ trả lời rằng:

- Bà không ủng hộ những gì tôi đang làm.

-
- Thế bà ta có biết là mày bị cấm vận không? Rằng dù mày có phiêu bạt đến nơi đâu thì vẫn có người dõi theo.

-

Ý hắn là cô bé chui vào tấm chăn trong đêm trên sàn tàu là một chuyện xắp đặt. Và người đàn bà ở vựa đậu luôn sẵn sàng lên giường cùng tôi là vì tiền chứ không hẳn là thèm muốn gì tôi hết.


***


Đó là chuyến đi trốn net khi linh tính mách bảo chẳng lành. Tôi trút khỏi mình món nợ, trước mặt đã đẹp nét một bầu trời. Kẻ đứng người nằm ở nhà ga dân dã màu cuộc sống. Tôi chưa bao giờ lụi tắt niềm tin về cơ thể, lao động kiếm sống là thử thách cho luồng sinh khí cuộn trào trong huyết quản. Hứng thú với khoảnh khác được chào đón một bất ngờ, không ai biết trước chuyến tàu sẽ đưa ta về đâu.

Tôi bị lôi cổ dậy trong sáng sớm. Cô bé đêm qua lẻn vào tấm chăn ấm , giờ đây đang ngồi nhìn tôi- kẻ mà mình phải bán tình- Trong khi tôi trơ trẽn móc tiền mua vé bổ sung. Vỏn vẹn một giây cho suốt kiếp, nó- người được bàn tay phật tổ cử đến để làm tôi lợ mửa- thoát ra khỏi vai diễn để cái chạm nhẹ lan tỏa hơi ấm, đưa tưởng tượng đến ngưỡng cửa tội đồ.

Tay quản giáo nghĩ tôi phải khóc như một đứa trẻ. Thực tế luôn sinh động hơn trí tưởng tượng của hắn. Sau khi dừng chân ở một nhà ga, tôi vào làm cho vựa đậu que một chợ đầu mối. Có khuân mặt đàn bà đang cặm cụi lượm đậu, khẽ ngẩng lên nhìn tôi rồi lại chúi vào đống đậu. Trái với thái độ thường thấy khi một người làm quá ư là chậm chạp, bà chủ không hề quát tháo. Cuối ngày , tôi được thoải mái nhìn cô nàng “đồng nghiệp” sửa soạn bữa tối. Một ngày đến là tôi lại nghĩ tới giờ phút êm ả khi chiều về, trong gian bếp nhỏ, được sai gọt cà rốt hay nhặt nhạnh mớ rau. Cứ y như chúng tôi là một gia đình nhỏ.

Tôi luôn tự nhủ rằng “chưa đến lúc, chưa phải lúc này”. Và chờ cho duyên số chín muồi. Kết cục của chúng tôi tất yếu đến độ tôi không tài nào tưởng tượng được một tình huống mà nồng nàn lại không thuộc về tôi. Ngay cả khi bà chủ dẫn về một người làm mới thì tay này vẫn không có gì nổi bật để tôi phải sợ mất em.

Tôi sẽ không kể tiếp về đoạn em thông dâm với thằng người làm mới, để cái vẻ cười cợt của tay quản giáo không có cơ hội …thương hại. Tôi sống với những gì mà cơ thể trải nghiệm, và dù tuyệt vọng thì vẫn chẳng khi nào trải nghiệm lại mang tên TRẮNG XÓA.

Buổi thẩm vấn đầu tiên, sắc phục an ninh hỏi:

- Khi thực tập ở tòa soạn rồi chơi gái quỵt tiền, bị kỷ luật rồi về trường còn gây sự, bị đuổi học, sau đó thì đi đâu và làm gì?

- Sài Gòn, làm thuê. Tôi trả lời.

- Trong thời gian đó có kết giao những ai, làm thuê là cụ thể những gì?

- Không ai. Làm bánh mì.

- Làm Blog từ khi nào và do những ai rủ rê?

- Làm bánh mì nửa năm, về nhà, lúc này tôi tự lập Blog.

- Trong thời gian đăng tải bài viết lên Blog, thông tin và hình ảnh do những ai cung cấp?

- Đó là tin bài điều tra của tôi khi còn viết bài.

- Còn do nguồn nào cung cấp nữa không?

- Không.

- Đưa bài viết lên mạng nhằm mục đích gì?

- Những người nghe tôi nói tạo nên một tình cảm xã hội không phân biệt giữa bất kỳ ai. Điều đó làm tôi hạnh phúc.

- Luận điệu vu khống và cách nhìn nhận cực đoan làm mất lòng tin vào tập thể, nhằm chống phá nhà nước xã hội chủ nghĩa, bôi nhọ thanh danh của Đảng, gây hoang mang dư luận…có nhận thức được tội lỗi hay không?

- Tôi chưa gây nguy hại một ai, không cướp đoạt tài sản xã hôi. Những kẻ tham nhũng xem người dân là ngu độn…

- Câm mồm- tay công an trong trại phải kéo áo tay kia, rồi dịu giọng:

- Cả nước đang thi đua học tập theo gương Bác thì mày lại vô công rồi nghề với cái trò Blog. Để được gì nào, nói cho cả thế giới nghe ư, hay muốn làm người hùng?

Tôi cúi đầu, và nghĩ rằng Bác đón lấy tinh thần của thời đại để giải phóng dân tộc chứ bản thân cũng không cần bắt chước kẻ nào hay làm những việc để có thành tích. Tay kia nhìn tôi hằm hằm. Và buổi thẩm vấn cũng kết thúc.

Đêm về, tôi dựa mình vào tấm chăn dưới ánh đèn vàng mà ngỡ mình là Mai An Tiêm đang bị táp bởi gió biển vẫn bất động cùng sao trời .Nhành dưa đang lớn bất chấp những lãng quên của thế sự. Như thể trong mầm sống đã sẵn có bản năng chống lại trăm ngàn trừng phạt. An Tiêm thiếp đi trong tràn ngập niềm tin rằng “ Ta không sai, và muôn đời chẳng làm điều gì sai trái”.

Cơn giông hình thành từ biển cả . Và những quả dưa hấu chẳng hề hay bầu trời đang chuyển mình oan nghiệt. Mưa trườn vào da thịt ,cắn phập giấc ngủ làm niềm tin ngơ ngác, choàng tỉnh nguyên sơ giữa đất trời.

Tôi bị gọi bật dậy, giám đốc trại giam bước thẳng vào phòng. Tôi cố gắng trấn tĩnh trong khi gã nhìn quanh phòng.

- Qua đời…

Hắn nói bà đã qua đời, thiêu mình trước phòng chủ tịch tỉnh.Và khách quan là thứ chúng ta phải thừa nhận và thuộc về dòng chảy ấy. Ngoan cố nhưng sâu lắng như tôi sẽ biết cách chấp nhận sự thật này. Tôi phải chấp nhận rằng mình đã giết bà. Tôi một bên lề còn bà lề bên kia,không bao giờ cùng xuống trên một lòng đường. Đi mãi , mãi và cách xa.

Khi đã được ra lao động như những tù nhân khác, công trường mà chúng tôi làm là một đập thủy lợi. Lùn và thằng Râu Rậm không lúc nào rời điếu thuốc. Cả tổ chịu sự quản lý trực tiếp của tay kỹ sư quân đội. Hôm ấy, có tất cả 120 khối , gần 12 h trưa nên nắng cứ như đổ lửa. Thằng Lùn ngán ngẩm, nặng nề nhích ủng qua lớp bê-tông vừa văng tục chửi thề, định rằng bò lên đón cái bánh mì ba-tê thì kỹ thuật quát:

- Thằng kia, quay lại đầm nốt trong góc –Lúc này bọn tôi đã lên bờ và bắt đầu nhai bữa trưa, bắt gặp ánh mắt tị nạnh của Lùn, vừa lúc quay sang tay kỹ sư nạt:

- Tao nện chết cha mày …

-

Và đúng như bọn tôi chờ đợi, tay kỹ sư lao xuống là choảng nhau ra trò. Lùn ôm bụng tên kia quật xuống, đoạn dìm cái đầu bóng loáng trong bùn. Tôi hất cho kỹ thuật chậu nước rồi quẳng cái khăn . Từ ngày hôm ấy thấy viên kỹ sư vui tính hẳn lên, thưa thoảng lại lấy vinataba ra mời nhưng tôi đã bỏ thuốc.

Một ngày có người ra công trường tìm tôi. Có người đến thăm tôi cơ đấy! Một người vừa nói tiếng Anh lại dịch ra tiếng Việt, rằng tôi được nhận một giải thưởng có tên là “Người đàn ông dũng cảm nhất thế giới” cho những oan sai mà tôi đang phải gánh chịu vì những cống hiến trên không gian Internet. Và người đang phiên dịch là đại diện Đại sứ quán Hoa Kỳ .

Trước khi trao phần thưởng, tất cả mọi người đều chờ đợi trả lời của tôi cho câu hỏi:

- Sau khi ra tù , Blogger có lại trở lại vơí Blogspot?





Nguyễn Văn Phong

- Sinh ngày: 22-6-1985 . Quê quán: xã Hà Ninh- Hà Trung- Thanh Hóa

- Nhập ngũ tháng 9-2003 trở thành học viên trường đại học Sỹ quan Đặc công ,nhưng ra quân tháng 5-2005 vì lý do sức khỏe.

- Năm 2009-2011 viết tin với tư cách bạn đọc trên báo Văn hóa& Đời sống Thanh Hóa, Tuổi Trẻ Cười…

- Bài thơ Đất được đăng ở tạp chí Xứ Thanh tháng 3-2011

- Hiện tại: Làm ruộng, lao động phổ thông, theo đuổi mộng văn chương.

Thơ Việt ở Đức**: Một hiện tượng Ngôn ngữ - Văn hóa

Dương Kỳ Đức *

( Tham luận về “Thơ Việt ở Đức & Bücher von VIPEN” tại LiteraturHausBerlin 28.06.2014)




Tiến sĩ Dương Kỳ Đức -Ảnh tư liệu của Vipen



…”Thi phẩm " Thơ Việt ở Đức" như là một quả cân nặng kí đặt thêm vào đĩa cân thi đàn hải ngoại, trong thế đối trọng , không phải đối lập ,đối kháng , với đĩa cân bên kia , đĩa cân thi đàn hải nội ,làm cho cái cân thi ca Việt Nam luôn được vận động trong sự đa dạng về cách nhìn, đa dạng về cách cảm , đa dạng về cách diễn ngôn” – (Tiến sĩ Dương Kỳ Đức)- Ông là Tổng Thư ký Hội Ngôn ngữ học Việt Nam - Viện trưởng Viên Ngiên cứu và Phát triển Ngôn ngữ-Văn hóa Việt Nam. Thường sống ở Hà Nội thỉnh thoảng lại sống ở Berllin. Bài viết “ Thơ Việt ở Đức –Một hiện tượng Ngôn ngữ-Văn hóa” mà ông đã trình bầy trong đêm ”Thơ Việt ở Đức & Sách của VIPEN” tại LiteraturHausBerlin ngày 28.06.2014 ( Edition VIPEN)


Tôi là dân ngữ văn, nhưng đáng buồn một điều là tôi không lấy thơ làm sở thích . Nửa thế kỉ nay , tôi chỉ là một nhà từ điển học và một người nghiên cứu về ngôn ngữ và văn hóa , về văn hóa và ngôn ngữ.


Khi con trai tôi trao cho tôi cuốn " Thơ Việt ở Đức"(2013) tôi thực sự bất ngờ : Wow , thật là hoành tráng ! Dày gần 476 trang với hơn 280 bài của hơn 70 thi hữu từ nhiều địa phương khác nhau ở nước Đức .Tôi chưa thưởng thức được kĩ , nhưng cũng đã đọc lướt qua cả hơn 280 bài . Đây không chỉ đơn giản là một xuất bản phẩm, là một thi phẩm , không chỉ đơn giản là một sự kiện văn hóa , mà đây chính là một HIỆN TƯỢNG NGÔN NGỮ -- VĂN HÓA.


Đây là hiện tượng , vì sau mấy chục năm bôn ba ở hải ngoại để mở mắt và mở lòng , cộng đồng người Việt ở Đức , mà linh hồn tinh thần là những nhà thơ, những người yêu thơ , chơi thơ , vẫn rất sành điệu và đồng điệu với cộng đồng ở quê hương về ngôn từ Việt ngữ.Là một người từ trong nước sang Berlin đây chơi , tôi không cảm thấy một chút nào lai căng về ngôn phong : đây quả thật là một thứ thi ngữ " made in Vietnam" " xịn trăm phần trăm" . Ước sao thế hệ thứ hai , thứ ba và thứ en nờ của người Việt ở Đức sau này cũng vẫn phát huy được niềm tự hào này của thế hệ đầu đàn.


Đây là hiện tượng ,vì nó thể hiện thi lực của cộng đồng Việt ở Đức là rất đáng nể trong thi đàn hải ngoại .Trong nền thi ca Việt Nam không phải chỉ có mảng thi ca hải nội , như một ngón tay cái , đã đành thế , mà còn có cả mảng thi ca hải ngoại khác nữa ở khắp năm châu bốn bể nơi có người Việt sinh sống , như những ngón tay chung trong một bàn tay .Có ngón dài ngón ngắn , nhưng đều là thuộc một bàn tay " thi ca Việt Nam" . Thi phẩm " Thơ Việt ở Đức" như là một quả cân nặng kí đặt thêm vào đĩa cân thi đàn hải ngoại, trong thế đối trọng , không phải đối lập ,đối kháng , với đĩa cân bên kia , đĩa cân thi đàn hải nội ,làm cho cái cân thi ca Việt Nam luôn được vận động trong sự đa dạng về cách nhìn, đa dạng về cách cảm , đa dạng về cácc diễn ngôn .Đấy chính là thế đa dạng văn hóa động .Địa vị và bản sắc của thi đàn hải ngoại Việt nói chung , của thi đàn Đức nói riêng và của từng thi hữu nói riêng nữa, cần phải được thừa nhận và tôn trọng trong thế bình đẳng,cân bằng của trạng thái đa dạng văn hóa động .


Hi vọng là trong tương lai , với sự hợp tác thiện chí của tất cả các thi hữu hải ngoại nhiều thế hệ , chúng ta sẽ có một " TOÀN VIỆT HẢI NGOẠI THI TẬP" ,gồm các thi phẩm muôn màu muôn vẻ ,được xếp theo thời kì, trong thời kì thì xếp theo địa lí ( nước ) và có bảng tra ( index) theo tên tác giả , tên bài ,theo thể thơ , phong cách , đề tài , chủ đề,v.v.Không loại trừ các thi phẩm sáng tác bằng tiếng nước ngoài , miễn là của người Việt ở hải ngoại .Với trình độ của công nghệ thông tin hiện đại, tôi nghĩ việc làm "TOÀN VIỆT HẢI NGOẠI THI TẬP" không mấy khó. Nếu thành công , đấy sẽ là một đóng góp quan trọng cho sự nghiệp bảo tồn và phát huy bản sắc ngôn ngữ -- văn hóa Việt của cộng đồng hải ngoại .

Bây giờ xin chia sẻ đôi điều về nội dung các bài thơ trong " Thơ Việt ở Đức " .Tôi chỉ nói về hai chuyện là " mùa thu" và " nắng " .

Mấy năm gần đây ,năm nào tôi cũng sang chơi Đức hai,ba tháng , nhưng chưa bao giờ được trải nghiệm không khí thu , sắc thu ở cái xứ lạnh này. Tôi rất tò mò không biết nó ra sao .Trong tôi chỉ có ấn tượng về nét thu ở xứ ta :


" Ao thu lạnh lẽo nước trong veo
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo "


Rồi : " Ngõ trúc quanh co khách vắng teo "

Và:" Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo" .

Thế còn mùa thu Đức trong thơ hải ngoại ?


Trong hơn 280 bài , chỉ có khoảng 15 bài nói về thu : cũng vẫn nào " mây trắng " , sương lạnh " , nào " nắng vàng " ," lá vàng " , và duy nhất có một hình ảnh " lạ " ( với tôi) là " mảnh lụa vàng " ( " Cả dãy phố choàng lên mảnh lụa vàng " --Nguyễn Thanh Nguyên , Đứng giữa trời thu, trang 246 ).Tôi mong được biết thêm cách tri nhận riêng của người Việt về sắc thu Đức .


Còn về " nắng ?


Ở hải nội ," Hè thon cong thân nắng CỰA MÌNH " (Lê Đạt ) , " Nắng LẢO ĐẢO mái hiên say nghiêng ngả " (Phan Huyền Thư) , " Nắng DÂNG làm lụt cả trưa hè" ( Nguyễn Bính ) . Ở đây , nắng được cảm nhận như là một con người , như một dòng nước mạnh .


Lại nữa :


" Hoàng hôn hoàng yến NGẬM nắng " (Vi Thùy Linh) , " Đàn cò áo trắng KHIÊNG nắng qua sông " ( Trần Đăng Khoa) .Chắc là nắng ở hải nội cứng và nặng lắm !

Rồi : " Đất THÊU nắng , bóng tre rồi bóng phượng " (Huy Cận) . Nắng bây giờ lại mềm mại như sợi chỉ thêu!


Còn nắng ở Đức thế nào ?

Nó mảnh mai như cô gái giữ eo thon:


" Nhớ ánh hoàng hôn bóng nắng GÀY " ( Trần Việt -- Màu bụi đỏ ,trang 415 ) .


Nó có thể lóe lên như lửa :

" Cheo leo vách đá XÒE tia nắng " ( Trần Việt -- Động Cô Tiên , trang 411) .


Khi tôi vào chợ Đồng Xuân ở Berlin ,đến gian thực phẩm, trông thấy hạt tiêu ,nước mắm , mít và sầu riêng ,nhưng không ngửi thấy mùi .Người ở đây bảo thời tiết khô ,niêm mạc mũi bị khô, nên mũi bị điếc . Thế nhưng , với các nhà thơ hải ngoại ở Đức , nắng ở Đức chẳng những thơm mà còn ngọt nữa :

" Tặng em ! HƯƠNG nắng giao mùa" (Lê Văn Công-- Tặng em , trang 180) .

Và : " Ngẩng đầu lên ....nắng NGỌT NGÀO thiên thanh " ( Trương Thị Hoa Lài -- Thương nghề ....đường sắt , trang 439) .

Sự tri nhận của người Việt ở Đức về "thu" thì chưa đặc sắc , nhưng về " nắng " thì thật là lạ ( những chữ in hoa trong phần trích dẫn ở trên là của tôi nhấn mạnh) .

Ở hải nội , tôi và một người bạn đang có ý tưởng làm một từ điển kết hợp lạ trong thơ ca Việt .Kính mong các thi hữu ở Đức hợp tác .

Để chúc mừng thi tập "Thơ Việt ở Đức " đang được đón nhận rộng rãi như một hiện tượng ngôn ngữ -- văn hóa ,đồng thời để ghi nhận đóng góp của VIPEN trong việc xuất bản thi tập này , xin quý vị và các bạn một tràng pháo tay thật nồng nhiệt .


Berlin 28.06.2014


*Dr. Dương Kỳ Đức – ( Sinh năm 1944 tại Hà nội - Tiến sĩ Ngữ Văn, Tổng thư ký Hội Ngôn ngữ học Việt Nam - Viên trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển Ngôn ngữ-Văn hóa Việt Nam.


** Thơ Việt ở Đức – Edition VIPEN xuất bản và phát hành tại Đức và Châu âu từ tháng 12 năm 2013

Con đường sáng tạo: Con đường thu nhiếp lòng tự tin

LÒNG TỰ TIN

Lòng tự tin làm nên tất cả.

“Lịch sử thế giới là lịch sử của một thiểu số người có lòng tự tin nơi mình.” Vivekananda đã khẳng định như vậy.

Sự cuốn hút của những kỳ công cũng như của những cử chỉ nhỏ nhặt nhất của những vĩ nhân chỉ có thể giải thích được bằng lòng tự tin.

Lòng tự tin! Đó là khối nam châm, là kính hội tụ, là mặt trời nhỏ, là con gió lớn thu hút tất cả mọt vật kế cận, qui tụ tất cả mọi tia sáng, điều động tất cả mọi sinh vật, thổi bạt tất cả mọi ảnh hưởng.

Và lòng tự tin đó chính là yếu tính của thiên tài. Đây là định nghĩa hay nhất về thiên tài của Emerson: “Tin vào tư tưởng của chính bạn, tin rằng cái gì đúng với bạn trong tâm tư của bạn đúng cho tất cả mọi người, - đó là thiên tài ” (To believe your own thought, to believe that what is true for you in your private heart is true for all men, - that is genius.) [1]

Tất cả những thiên tài đều là những người có lòng tự tin vững như bàn thạch. Và tất cả những thiên tài đích thực, tất cả những người xứng đáng là thiên tài đều thành thực muốn khơi dậy lòng tự tin nơi chúng ta, đều thương hại chúng ta, những kẻ đáng thương thả mồi bắt bóng. Tất cả những vĩ nhân vĩ đại thực sự đều tàn nhẫn xua đuổi chúng ta trở về với chính chúng ta, đều khinh bỉ liệng trả lại cho chúng ta tất cả những phẩm từ cao quí, tất cả những tán từ rực rỡ - quá thừa chi họ, quá thiếu cho chúng ta - là của riêng chúng ta, cần thiết với chúng ta hơn. Tất cả những thánh nhân, những nghệ sĩ chân chính đều lương thiện: họ không muốn bị ép buộc trở thành địa chủ trên đất đai của chính chúng ta, họ không muốn chúng ta tự nguyện trở thành tá điền trên mùa màng tốt tươi – công khó của sức cần lao chúng ta.

Họ đều muốn khuyên chúng ta hãy coi thường tất cả những điều khuyên nhủ, hãy chỉ tin vào sự phán đoán của chúng ta thôi, như Đức Phật:

“Đừng tin tưởng một điều gì vì phong văn. Đừng tin tưởng điều gì vì cớ được nhiều người nói đi nhắc lại. Đừng tin tưởng điều gì dù là bút tích của thánh nhân. Đừng tin tưởng điều gì dù thói quen từ lâu khiến ta nhận là điều ấy đúng. Đừng tin tưởng một điều gì do ta tưởng tượng ra lại nghĩ rằng một vị tối linh đã khai thị cho ta. Đừng tin tưởng bất cứ một điều gì chỉ vin vào có uy tín của các thầy dậy. Đừng tin tưởng ngay cả lời ta nữa mà chỉ tin tưởng điều gì chính các người đã tự mình từng trải, kinh nghiệm và cho là đúng mà thôi.” Angutara Nikaya [2]

Tất cả những thánh nhân, những nghệ sĩ chân chính đều muốn đánh phá tan tành những ảo tưởng yếu đuối của chúng ta, đều khuyến khích chúng ta hiên ngang nhận chân con người đích thực của mình và tự tin nơi mình, như Vivekananda: “Hãy đứng lên, hỡi sư tử, và rũ bỏ ảo tưởng mình là cừu non, các bạn là những linh hồn bất tử, những tinh thần tự do, linh thánh và vĩnh cửu” [3] . Nếu các bạn tin vào ba trăm ba mươi triệu thần thánh ngoại quốc đem vào mà không tin vào chính bạn, thì không có cứu chuộc nào cho bạn cả. Vậy: “Hãy tin vào bạn trước rồi hãy tin vào Thượng Đế sau.” (Believe first in yourself, and then in God) [4] . Kẻ nào không tin mình là kẻ vô thần. Những tôn giáo lạc hậu nói rằng kẻ không tin vào Thượng Đế là kẻ vô thần. Tôn giáo mới nói rằng kẻ nào không tin mình mới là kẻ vô thần - Thần tính nội tại.

Thông điệp của họ chính là lòng Tự Tin vậy: “Hãy tin vào chính bạn: tất cả mọi trái tim đều run lên cùng với giây thiết huyền cứng rắn đó ” (Trust thyself: every heart vibrates to that iron string) [5] . Hãy nói lên niềm tin tiềm ẩn của bạn, chẳng bao lâu nó sẽ có một ý nghĩa phổ quát; “bởi luôn luôn cái sâu thẳm nhất trở thành cái xa thẳm nhất (for always the inmost becomes the outmost) và tư tưởng đầu tiên của chúng ta dội lại chúng ta bởi tiếng kèn đồng của ngày Phán Xét Cuối Cùng [6] . Giá trị cao cả nhất chúng ta gán cho Platon, Shakespeare là sự kiện họ đã thách đố sách vở và truyền thống và nói lên, không phải điều mọi người nghĩ, mà là điều họ nghĩ. Người ta phải học cách khám phá và canh chừng cái tia sáng le lói từ bên trong vụt qua trong tâm trí hắn hơn là vẻ huy hoàng của bầu trời của thi nhân và hiền triết [7] . Trong tất cả mọi tác phẩm của thiên tài, chúng ta đều nhận ra những tư tưởng phản hồi của chúng ta. Chúng trở lại với chúng ta với một vẻ uy nghiêm xa lạ và chúng ta bắt buộc phải chấp nhận với lòng khiêm tốn tủi hổ. Đó là điều khiến chúng ta đau lòng và phải tìm cách chấm dứt. Sớm muộn gì trong đời sống tâm linh của một người cũng phải có lúc hắn nhận thấy rằng ganh ghét là ngu muội, bắt chước là tự sát. Rằng bổn phận đầu tiên và cuối cùng đối với bản thân là phải trở thành chính mình.

Tôi phải trở thành chính tôi!

Tôi không thể vong thân vì giáo lý và luân lý, xã hội và gia đình, tình cảm và phép lịch sự. Nếu tôn giáo dậy rằng tôi chỉ là cát bụi tôi sẽ sống hết kiếp cát bụi thô tạo và bình thản trở về cát bụi phù du.“Ôi cát bụi tuyệt vời!” Nếu người ta bảo rằng tôi thuộc về trần gian tội lỗi xin nhận “tôi là một sản phẩm tội lỗi của một trần gian tội lỗi”(I was the evil product of an evil soil – Henry Miller) [8] . Tôi biết làm sao được? Nếu người ta bảo tôi là đứa con của quỉ vậy từ nay tôi sẽ sống hết mình cho quỉ. “Không có luật lệ nào có thể thiêng liêng đối với tôi trừ luật của bản chất tôi” [9] . Tốt hay xấu, thiện hay ác chỉ là những danh từ có thể sẵn sàng di dịch vì lý do này hay lý do kia, có thể dễ dàng đắp đổi cho nhau tùy theo quan điểm, thời gian, xứ sở. Chẳng lẽ tôi lại dại dột chịu nô lệ những điều ngu xuẩn đó? Chẳng lẽ tôi lại thiển cận đến thế? Lẽ phải duy nhất là cái gì hợp với thể chất tôi: điều trái duy nhất là cái gì nghịch lại nó. “Tôi phải đi lên và mãnh liệt, và nói lên sự thật thô bạo bằng mọi cách” [10] . Tôi không thể dối trá cũng như không thể chia xẻ. Tôi không thể chia xẻ cho bạn hay cho em. Nếu em yêu tôi vì tôi là tôi, chúng ta sẽ sung sướng. Nếu em cao quí, tôi sẽ yêu em, nếu không, tôi sẽ không làm thương tổn em và chính tôi nữa, bởi những sự ần cần giả dối. Tôi phải độc lập, vô trách nhiệm, tự chủ, hồn nhiên: tôi phải hoàn toàn nguyên vẹn là tôi. “Tôi sẽ chạy trốn cha mẹ, vợ con và anh em khi thiên tài của tôi kêu gọi tôi. Tôi sẽ viết lên đầu khung của một chữ: Ngông ” (I shun father and mother and wife anh brother when my genius call me, Tôi would write on the lintels of the door – post, Whim.) [11]

Tôi phải đi trong cô đơn!

Đó là con đường hủy diệt của kẻ sáng tạo, con đường đơn độc của kẻ tình nhân vĩ đại, con đường lạc lõng của kẻ khao khát tìm kiếm mình.

Tôi phải đi trong cô đơn, với niềm tin tưởng rằng bất cứ tôi đi đâu, con người xuất-chúng của tôi cũng đi theo như bóng với hình.

Chúng ta, những kẻ cô đơn – chúng ta phải thu nhiếp trọn vẹn lòng tin tưởng nơi chúng ta. Nhưng nếu nỗi cô đơn là hòn đá thử vàng, là phương thuốc chữa trị mọi hư danh phù phiếm của xã hội thì chính cô đơn sẽ khiến chúng ta hoang mang nghi hoặc. Thomas Wolfe, một khuôn mặt cô đơn nhất của văn học Hoa Kỳ, nhận xét “hơn tất cả những người khác, chúng ta, những kẻ ngụ cư trong cô đơn, chúng ta luôn luôn là nạn nhân của lòng tự-nghi (more than other men, we who dwell in the heart of solitude are always victims of self-doubt, - “God’s Lonely Man”). Tại sao vậy? Vì không có những giá trị cũ làm nền tảng, không có sự phán đoán của kẻ khác làm tiêu chuẩn, không có những mục đích thông thường làm cứu cánh cho cuộc sống, chúng ta cảm thấy mất niềm tin như kẻ đi vào chân không mất trọng lực. Chúng ta sẽ nghi ngờ tất cả và chúng ta sẽ nghi ngờ chính chúng ta. “Luôn luôn và luôn luôn trong nỗi cô liêu của chúng ta, mặc cảm tự ti nhục nhã đột nhiên dâng lên dìm ngập chúng ta trong cơn lụt lội độc hại của kinh hoàng, bất tín và thê lương làm úa héo và hư thối sức khỏe và niềm tin, rải rác rưởi ô uế tận gốc rễ nguồn hân hoan lớn lao, mãnh liệt của chúng ta. Và mâu thuẫn ngàn đời của sự kiện đó là nếu một người muốn biết niềm vui chiến thắng của lao khổ sáng tạo hắn phải khuất mình một thời gian lâu dài trong cô đơn và cam chịu để cô đơn cướp mất của mình sức khỏe, niềm tin, lòng tin tưởng và nguồn hân hoan là cái cốt yếu của tác phẩm sáng tạo.” [12]

Chỉ có thần thánh hay dã thú mới có thể sống cô độc, Aristote nói như vậy. Nhưng kẻ sáng tạo không phải là thần thánh hay dã thú nghĩa là hắn không có niềm tin vào Thượng Đế tối cao cũng không có sự u mê hoàn toàn. Thiếu những điều đó, nhiều khi tất cả hay bất cứ điều gì hay không có điều gì cả cũng có thể làm hắn thương tổn, xúc phạm hắn, lung lạc hắn, đẩy hắn vào cảm thức bất lực và nhục nhã, tuyệt vọng và kinh hoàng. Run và sợ. Xao xuyến và hư mất phù du. Hắn thấy thời gian trôi qua như một dòng nước muộn. Hắn thấy cuộc đời trôi qua như một dòng sông buồn và tất cả cuộc đời hắn, tình yêu, quá khứ, đang trôi vào quên lãng. Tất cả bắt đầu từ hư không và chấm dứt với hư vô. Trong khoảnh khắc, hắn bắt gặp hắn trần truồng đứng dưới chân bức tường câm nín của đêm sâu. Hắn đối diện với chính hắn. Tôi là ai hay chỉ là một cõi trống trơn?

Kẻ sáng tạo phải cảm nghiệm tất cả trạng huống ghê gớm đó bởi sứ mệnh của hắn là phải thu hút tất cả tình yêu, thù hận, đau khổ, ưu sầu, tuyệt vọng, hân hoan, kiêu hãnh, nhục nhằn, hệ lụy, tử biệt sinh ly… để dệt nên Toàn Thể, phải thâu tóm tất cả những cung bực của bi thương và hạnh phúc để tạo nên khúc Hợp Xướng Ca Ngợi Nguồn Vui tối hậu, phải thấu suốt ngàn trùng, quán tuyệt thiên thu để giúp con người nắm được Nhất Thể, gói trọn sinh tử, hát khúc Âu Ca ngợi ca trần gian điên dại, đưa con người lên chớp đỉnh Thanh Thản, để hắn có thể thấy như những nhân vật bi kịch Hy Lạp sau khi đã xuống tận cùng đáy bi thương: Tất cả đều tốt lành. Tất cả mọi người đều là Thần thánh, tất cả mọi ngày đều thiêng liêng, tất cả mọi biến cố đều có lợi và không có gì xẩy ra lại sớm quá hay trễ quá đối với ta.

Vì lẽ đó kẻ sáng tạo phải sống như một kẻ chiến bại để có thể viết như một kẻ chiến thắng.

Hắn phải sống hiền lành như cừu non để có thể viết dữ dội như sư tử.

Hắn phải cưu mang tuyệt vọng để có thể sinh ra những hy vọng mới.

Hắn phải chịu trăm ngàn cái chết đắng cay: chết trong cuộc đời, chết trong lòng người, chết trong tâm hồn, để phục sinh: hắn phải chết đi để trở thành bất tử.

Hắn phải vĩnh biệt hắn để tái ngộ hắn trên bình diện bao la của vũ trụ.

Hắn phải bị xua đuổi lên đến tận đỉnh núi cuối cùng, chỉ còn một tảng đá cheo leo trên vực thẳm đêm tối vừa đủ đặt hai chân và chỉ còn niềm hy vọng tối hậu: Cô Đơn, người bạn vĩnh cửu của hắn, trong giông tố, đến nắm tay đưa hắn qua cầu:

“Cô đơn mãi mãi và xin gặp lại trần gian! Hỡi người anh em tăm tối và người bạn sắt đá cứng cỏi, khuôn mặt ngàn đời của đêm sâu, người đã cùng ta chia nửa phần đời và người từ nay mãi mãi sẽ ở cùng ta cho đến ngày khép mắt – ta còn có gì để sợ khi bạn ở bên ta? Hỡi người bạn anh hùng, người anh em ruột thịt của đời ta, khuôn mặt ân cần u tối – chúng ta đã chẳng từng cùng đi với nhau hàng triệu lối đó sao, chúng ta đã chẳng từng cùng đi với nhau qua những đại lộ đêm sâu cuồng bạo đó sao, chúng ta đã chẳng từng vượt qua biển giông tố một mình đó sao? Và biết những mảnh đất lạ, và trở lại để đi qua lục địa đêm tối và lắng nghe niềm im lặng của lòng đất sao? Chúng ta chẳng đã từng can trường và vẻ vang khi chúng ta ở bên nhau sao, hỡi bạn? Chúng ta đã chẳng từng nếm mùi chiến thắng, hân hoan và vinh quang trên trần gian này sao và mai sau sẽ chẳng như ngày xưa sao, nếu bạn trở lại cùng ta? Hãy đến cùng tôi trong lòng đêm sâu tĩnh lặng và bí mật nhất. Hãy đến cùng tôi như bạn vẫn thường đến, mang lại cho tôi sức mạnh vô địch, hy vọng bất diệt, niềm hân hoan và tin tưởng chiến thắng sẽ lại làm mưa làm gió trên trần gian lần nữa” (Thomas Wolfe – “God’s Lonely Man”.)

Đó là ngày kẻ sáng tạo ký kết với cô đơn. Hắn trở thành chính nỗi Cô Đơn. Và đó cũng là ngày, như rất tình cờ, lòng tự tin vào cuộc đời và lòng tự tin ào ạt trở lại cùng hắn như triều nước dâng làm nổ tung cánh cửa mở đại thế giới và xếp đặt lại tất cả trong một trật tự mới. Viên mãn một cách kỳ diệu và an nhiên tự tại trong chính mình, hắn thấy tất cả sức mạnh xưa cũ của hắn nguyên vẹn còn đây: hắn viết điều hắn biết, hắn thấy điều hắn thấy. Và hắn sẽ hiên ngang nói sự thật trong hắn. Hắn sẽ nói sự thật đó lên mặc dầu toàn thể thế giới khước từ. Hắn sẽ nói sự thật đó lên mặc dầu muôn triệu người gào lên rằng điều đó sai lầm. Nhưng hắn có kể gì tới người khác, hắn có kể gì tới chính hắn: hắn đã quay lưng lại với chính mình. “Để nhìn cho được nhiều, người ta phải học cách đưa mắt đi chỗ khác đừng nhìn mình: - sự cứng dắn này cần cho tất cả những kẻ trèo lên núi cao”. Và tất cả những kẻ sáng tạo đều cứng rắn. (Alle Schaffenden aber sind hart). Không còn tình yêu nữa, không còn ta nữa. “Than ôi! ta phải trèo con đường khó khăn nhất của ta! Than ôi! ta bắt đầu cuộc hành trình cô đơn nhất của ta!”. Tâm hồn ớn lạnh không khỏi thốt lên như thế. Nhưng nếu là kẻ sáng tạo, hắn không thể không thâm cảm và nhủ thầm “Chỉ bây giờ ta mới đi theo con đường cao cả của ta! Đỉnh cao và đáy sâu hòa lẫn nhau!”.

“Mi đi trên con đường cao cả của mi: bây giờ điều từ xưa tới nay là nỗi nguy hiểm cuối cùng của mi đã trở thành nơi an trú tối thượng của mi.

Mi đi trên con đường cao cả của mi: bây giờ lòng can đảm tối hảo của mi là cảm thấy mi chẳng còn con đường nào sau lưng nữa!

Mi đi trên con đường cao cả của mi: ở đây chẳng có ai đi theo mi cả! Chính bước chân mi xóa con đường sau mi và trên con đường của mi có biển đề: bất khả !” [13]

Nhưng chính tại nơi chót núi cuối biển tưởng chừng không có đường đi đó, bỗng trong rặng liễu ám u, trong rừng đào rực rỡ thấp thoáng bóng Quê Hương:

Sơn cùng thủy tận nghi vô lộ

Liễu ám hoa minh hựu nhất thôn.

Đó là xứ sở của con cái chúng ta, cùng đích của tìm kiếm. Nhưng nếu chúng ta không thấy? – Thì lý trí chúng ta, óc tưởng tượng của chúng ta, ý chí chúng ta, tình yêu chúng ta phải trở thành Quê Hương ấy, xứ sở ấy. Và ta mong rằng ta không tìm thấy để ta còn có thể sáng tạo: Ta khao khát Hạnh Phúc chăng? Ta chỉ khao khát Tác Phẩm của ta thôi!

Trachte ich denn nach Glücke?

Ich trachte nach meinem Werke!

Kẻ sáng tạo nói như vậy.




[1] Self Reliance
[2]Trích Phật học tinh hoa của T.T. Đức Nhuận
[3]The Message of Vivekananda, Advaila Ashrama, Calcutta pp. 1,2.
[4]The Message of Vivekananda, Advaila Ashrama, Calcutta pp. 1,2.
[5]The Message of Vivekananda, Advaila Ashrama, Calcutta pp. 1,2.
[6]Emerson, Self Reliance.
[7]Emerson, Self Reliance
[8]Tropic of Capricorn
[9]Emerson, Self Reliance
[10]Emerson, Self Reliance
[11]Emerson, Self Reliance
[12]Thomas Wolfe, “God’s Lonely Man” in The Hills Beyond.
[13]Nietzsche, Also sprach Zarathustra.

Việt Nam: Làm giàu từ nông nghiệp, tại sao không?

Featured Image: Fabrice Instinct Voyageur



Càng tìm hiểu sâu vào Israel và nền nông nghiệp thần kỳ của họ, tôi lại càng ngạc nhiên và khâm phục. Thế rồi, tôi nhìn lại, Việt Nam chúng ta là nước 70% làm nông nghiệp nhưng sao chẳng thấy thành tựu nào ra hồn. Người nông dân cả nước đang làm gì? Chúng ta có thể làm giàu từ nông nghiệp không? Có thể giúp đất nước phát triển bắt đầu từ nền tảng nông nghiệp không? Thế là tôi tìm hiểu, và tuyệt làm sao tôi đã tìm ra nhiều điều, nhiều chuyện, nhiều tấm gương hay ho, thú vị và cả bất ngờ nữa.

Trời ơi, nhiều quá, nhiều người giàu có nhờ nông nghiệp quá, gần như gõ từ khóa nào đại loại “làm giàu từ chuối, từ đu đủ, từ rau thơm, từ cá, từ rắn rết bọ cạp ễnh ương” từ cái quái gì cũng có người giàu cả. Cả một kho tấm gương làm giàu như thế, mà xưa giờ chúng ta quá thờ ơ. Phải chăng vì không bạn trẻ nào muốn làm nông nghiệp? Phải chăng vì làm nghề nông, làm người nông dân nghe nó “tầm thường” hay “hèn mọn” quá đi? Bao nhiêu cử nhân rời trường đại học Nông-Lâm giờ họ đang làm gì? Đang có những trang trại riêng hay đang cố gắng tìm một công việc gì đó nghe nó sang chảnh “văn phòng” hơn để bám trụ nơi thành phố?

Làm nông có phải chỉ đơn giản là nuôi và trồng, thu hoạch và bán nông sản không? Làm nông nghiệp có giàu nổi không? Tôi đã đặt ra rất nhiều câu hỏi và tự đi tìm câu trả lời. May thay, câu trả lời là chúng ta hoàn toàn có thể có thể làm giàu từ nông nghiệp, giàu bền vững và không giới hạn khả năng. Với nông nghiệp, chúng ta có thể làm giàu từ những thứ giá trị cho tới những thứ bỏ đi nữa kìa (như là tận dụng đồ phế thải làm phân bón, thức ăn cho cá, làm giàu từ vỏ bao xi măng…) Nông nghiệp như là một môi trường tuyệt vời, sẽ trả công xứng đáng cho những người xứng đáng, yêu mến nó, hết lòng vì nó và nhất là không xem thường nó:
Những lão nông tỷ phú

1. Tiền Giang có ông “Vua mít Ba Lập” bắt đầu từ 10 cây mít giống trong một lần đi thăm bà con ở Đồng Nai. Ông được giới thiệu về một loại mít có nguồn gốc từ Thái, tò mò mua 10 cây giống về trồng thử. Chăm sóc kỹ và đợi một năm rưỡi sau, 10 cây mít đầu tiên cho trái. Ông ăn thử thấy rất ngon mới bắt đầu ghép cành, nhân giống ra trồng đại trà. Đặc điểm của loại mít này là múi to, cơm dày, ăn giòn, ngọt thanh, rất ít xơ và mủ. Thế là từ 10 cây giống đầu tiên, ông ghép cành và nhân ra lần đầu khoảng 50 cây rồi tăng dần lên, đến nay vườn mít 9.000m2 của ông có chừng 600 cây mít đủ cỡ. Ông Lập cho biết đặc điểm của loại mít này là không theo mùa mà ra trái thường xuyên, hết đợt này đến đợt khác liên tục, chu kỳ từ khi ra hoa đến khi thu hoạch gần 4 tháng. Vì vậy, để trái có trọng lượng lớn, bán được giá cao, cần phải tỉa bỏ bớt. Tùy theo độ tuổi của cây mà chừa trái cho thích hợp.

Trung bình nếu bón phân, tưới nước đầy đủ thì mỗi đợt chỉ nên chừa lại chừng 10 trái mỗi cây. Khi thu hoạch, mỗi trái có trọng lượng từ 20 đến trên 30 kg là bình thường. Càng ít trái thì trọng lượng mỗi trái càng lớn. Với giá mít dao động từ khoảng 28.000 đến 34.000 đồng/kg như hiện nay, mỗi trái mít có thể bán được hơn 500.000 đồng. Như vậy mỗi đợt thu hoạch, một cây mít có thể thu được trên 6 triệu đồng và một năm có thể thu hoạch được 3 lần. Vườn mít của ông Lập có chừng 600 cây nên mỗi năm có thể thu được tiền tỉ là dễ hiểu. Đó là chưa kể nguồn thu nhập từ bán cây giống. Chỉ riêng năm 2011 ông Lập cung cấp ra thị trường gần 20.000 cây mít giống. Với giá 12.000 đồng/cây, ông thu nhập thêm hàng trăm triệu đồng.

Thế là ông trở thành “Vua mít”, thành tỷ phú nhờ mít. Thật đáng thèm thuồng!

2. Ghé về Trà Vinh có ông “Sang cam sành”: Là một trong những tỷ phú cam sành của xã Tam Ngãi, Hai Sang hiện canh tác 3,5 ha đang giai đoạn cho trái. Chỉ tính mùa cam năm 2010 và 2011, ông thu về hơn 3 tỷ đồng. Bí quyết của Hai Sang là trồng cam nghịch vụ. Nghề trồng cam vùng này lâu nay mỗi héc ta thu vài trăm triệu đồng là chuyện thường. Nhưng trong 3 năm liên tục, mỗi héc ta cam nghịch vụ thu bạc tỉ, khiến bản thân Hai Sang cũng cảm thấy… sửng sốt. Từ 2009 tới nay, chỉ với chưa đầy một mẫu đất, Hai Sang thu về hơn 4 tỷ đồng, con số trước đây có mơ ông cũng không dám nghĩ tới.

Hai Sang phân tích, đất mà nhà vườn Tam Ngãi đang trồng cam là đất phù sa bồi đắp bởi sông Tiền. Từ xưa tới giờ vùng này không bao giờ thiếu nước ngọt nên trồng cam muốn xử lý cho ra trái bất kỳ tháng nào trong năm đều được. Trái cây mùa thuận phải nhờ đến nước mưa, còn đất ven sông Tiền có lợi thế là không lệ thuộc nước mưa nên nhà vườn có thể đổi sang thu hoạch mùa nghịch theo ý mình. Ở xã Tam Ngãi, trồng cam nghịch vụ thu nhập 1 tỷ đồng/ha/năm tính ra tới mấy chục hộ chứ không phải ít. Cam mùa thuận giá 4.000-5.000 đồng/kg, mỗi héc ta bình quân 25 tấn, nhà vườn thu hơn 100 triệu đồng, vẫn cao hơn lúa. Còn trồng vụ nghịch, mỗi kg giá 25.000-30.000 đồng, có khi cao hơn nên thu về tiền tỉ cũng không có gì lạ.

(Thu tiền tỷ mà không có gì lạ, ôi tự nhiên tôi muốn trở thành “P.T cam sành” quá chừng!)

Ngoài ra còn vô vàn những lão nông với thu nhập khủng, tính bằng tiền tỷ mỗi năm như ông “Vua lúa Chín Táo” với tổ hợp sản xuất diện tích hàng trăm ha, cung ứng ra thị trường tới 10.000 tấn lúa giống/năm, doanh thu 70-80 tỉ đồng. Hay ông Biền – Tiền Giang thu nhập hơn tỷ đồng mỗi năm nhờ cây khóm trên vùng đất phèn vùng Đồng Tháp Mười. Hay anh Tấn Tài với những nhạy bén trong chăn nuôi heo gà, cá sấu đã giúp anh gầy dựng cơ ngơi cả chục tỷ đồng chỉ sau vài năm… Những tấm gương đó bạn có thể tham khảo ở đây.

Thật tình mà nói, họ thật đáng ngưỡng mộ, nhưng họ đều là những lão nông lâu năm dãi dầu. Thành công của họ không phải ai muốn cũng có thể bắt chước làm theo và đạt được điều họ đã đạt. Nhưng không gì là không thể đúng không? Sao chúng ta biết chúng ta không thể nếu ta không thử? Và thế hệ trẻ như chúng ta, được biết, được học và được tiếp xúc với khoa học – công nghệ – kỹ thuật càng nhiều, thì ta lại càng có nhiều cơ hội để thành công và thậm chí là thành công vượt bậc nữa kìa.
Những câu chuyện “sinh ra từ làng”

Không màu mè mà gần gũi, bình dị, “Sinh Ra Từ Làng” là chương trình chính luận về thanh niên nông thôn lập nghiệp rất thành công, bởi sức lan tỏa đến không ngờ về những hoài bão, lí tưởng sống của giới trẻ lập thân, lập nghiệp trong cuộc sống hiện nay. Sau 2 năm phát sóng, chương trình đã giới thiệu 52 tấm gương thanh niên nông thôn tiêu biểu, những mô hình kinh tế điển hình, xuất sắc trên khắp cả nước. Những câu chuyện như:

Nguyễn Văn Bách (1981, Tuyên Quang) năm 2010 anh bắt đầu nghiên cứu và đưa giống chanh tứ mùa từ Đà Lạt về trồng với số cây giống ban đầu là 100 cây. Đến nay mỗi năm, anh thu được 20 tấn quả trị giá 400 triệu đồng; ngoài ra anh còn thu nhập từ việc bán cây giống 750 triệu đồng. Tổng doanh thu 1 năm đạt hơn 1,1 tỷ đồng.

Không chỉ giỏi trong việc tăng năng suất cây trồng, nhiều thanh niên nông thôn đã sớm trở thành những ông chủ thành đạt nhờ ý thức bảo vệ môi trường. Điển hình là Đặng Văn Mạnh (Hải Dương), người được mệnh danh là “thầy phù thủy” nhờ những vỏ bao xi măng cũ lại được anh “hô biến” thành… 700 triệu đồng/ tháng. Từ những chiếc vỏ bao xi măng cũ bị vứt bỏ, anh Mạnh đã góp phần bảo vệ môi trường bằng cách tái chế chúng thành những chiếc vỏ mới tinh nhưng lại không thải ra môi trường lượng nước thải độc hại chứa lượng xi măng dư thừa. Chỉ mới 35 tuổi, anh Mạnh đã sở hữu một cơ sở sản xuất 500m² , mỗi ngày cho ra lò 20.000 vỏ bao xi măng mới. Trung bình mỗi tháng, cơ sở của anh xuất ra thị trường 30 – 35 vạn chiếc vỏ bao xi măng với giá thành 2.200 đồng/ chiếc. Tính ra, mỗi tháng, anh thu về hơn 700 triệu đồng.

Hay như chàng cử nhân trẻ Nguyễn Duy Thiên Ân (1990, Đồng Nai). Đây là nhân vật đã từ chối suất học bổng toàn phần đi du học Pháp để ở lại… nuôi gà. Tuy nhiên, để kiếm được tới gần 20 triệu đồng/ngày từ những quả trứng lại là một chặng đường vất vả với nhiều thất bại. Rốt cuộc, chàng sinh viên trẻ này đã tìm ra được cách nuôi gà rất đặc biệt: Ngoài việc đảm bảo môi trường vệ sinh, nguồn thức ăn sạch và đủ dinh dưỡng, đàn gà còn được thưởng thức những bản nhạc giao hưởng êm dịu của Mozart và Beethoven để không gian luôn lý tưởng. Với sự say mê đầy sáng tạo, chàng trai Nguyễn Duy Thiên Ân trở thành người đầu tiên ở Việt Nam sản xuất trứng gà Omega 3 -loại trứng nhiều dinh dưỡng gấp 3 lần trứng gà thông thường, có nhiều chất làm giảm mỡ máu,chữa tim mạch, ung thư, đẹp da, tốt cho não… và mô hình nuôi gà của anh đã mang lại thành công trên con đường làm giàu cho bản thân và quê hương.
Học đại học về làm nông dân, tại sao không?

Tốt nghiệp khoa cơ khí trường đại học sư phạm kỹ thuật TP.Hồ Chí Minh năm 2000, trong khi bạn bè kéo nhau đi kiếm việc ở các công ty với mức lương khá cao thì anh Vũ Văn Vương (Xuân Lộc) lại khăn gói về quê để làm nông dân. Anh chia sẻ: “Thấy bà con trồng rau vất vả quanh năm mà thu nhập vẫn thấp nên tôi muốn mình sẽ làm mô hình điểm về trồng rau năng suất cao và tự tìm đầu ra cho mình và bà con. Có đầu ra ổn định, lợi nhuận sẽ cao.” Hiện tại, rau do gia đình anh Vương sản xuất đã được một doanh nghiệp ở TP. Hồ Chí Minh đặt hàng với giá ổn định. Từ hai bàn tay trắng, nhờ trồng rau hiện anh Vương đã có trong tay cơ ngơi khang trang với lợi nhuận thu được mỗi năm vài trăm triệu đồng. Và khoản tiền lời đã được anh đầu tư vào việc mua đất để mở rộng sản xuất.

Năm 2002, anh Quyền (Đà Nẵng) cầm tấm bằng cử nhân Quản trị du lịch cùng bằng cử nhân luật đi xin việc ở thành phố. Nhưng với đồng lương tháng ba cọc ba đồng không đủ sống, sau gần 1 năm bám trụ thành phố, anh quyết định về quê lập nghiệp. Tuy nhiên lúc đó vốn liếng không có, bản thân anh cũng không có kiến thức gì về nông nghiệp. Nhờ người thầy giáo thời đại học giới thiệu mô hình trồng nấm rơm, anh quyết định vay tiền làm liều. Thời gian này cơ sở nấm của anh độc quyền trên thị trường Đà Nẵng nên nấm làm tới đâu bán hết tới đó. Thừa thắng, anh thuê đất của các gia đình trong vùng mở rộng mô hình trồng nấm.

Chỉ trong vòng 1 năm anh giàu lên trông thấy, dư tiền mua xe hơi xây nhà lầu nhưng anh lại chọn cách tiết kiệm để giúp những bà con lối xóm xung quanh cùng giàu với mình. Khi không còn đất để tiếp tục do bị giải tỏa, anh mày mò tìm hiểu kỹ thuật trồng nấm tiên tiến ít lệ thuộc vào đất và đã thành công. Anh Quyền tiết lộ, hiện thu nhập của anh từ trồng nấm khoảng 50 triệu đồng/tháng. Có điểm tựa vững chắc anh mạnh dạn nghiên cứu để từng bước cho ra thị trường các sản phẩm đặc biệt từ nấm như: Nước mắm nấm, mắm ruốc từ nấm.

Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành Khoa học Cây trồng – Đại học Nông nghiệp I, anh Trương Văn Dư (1981, Hà Nội) tìm được một công việc trong doanh nghiệp nước ngoài tại thủ đô. Đến năm 28 tuổi anh nhận tấm bằng thạc sĩ khi đang làm cho một doanh nghiệp Nhà nước với mức lương cao. Nhận xong bằng thạc sĩ, anh Dư rủ một số bạn bè lên Mộc Châu thuê đất để làm nông nghiệp vì thấy khí hậu ở đây rất phù hợp. Ý tưởng này vấp phải phản đối mạnh mẽ từ gia đình, đặc biệt là mẹ anh. Thất bại khi trồng cây dưa hấu, anh chuyển qua trồng cà chua trái vụ vì nhận ra mặt hàng này nguồn cung ở miền Bắc khá hạn chế. Và anh lại thất bại lần nữa cho tới khi Viện Rau quả Việt Nam được chuyển giao kỹ thuật lai ghép cà chua lên gốc cà tím từ trung tâm phát triển rau thế giới nhưng chưa có đối tác dám nhận thử nghiệm. Anh Dư quyết định mạo hiểm thêm một phen mặc dù chi phí đầu tư cho dự án này không phải nhỏ.

Để thực hiện kế hoạch mới, anh vay một tỷ đồng từ bạn bè, gia đình để làm nhà kính và sản xuất cà chua giống ghép trên cây cà tím trên diện tích ban đầu là 8.000 m2. Không lâu sau đó, anh đã thành công khi ghép được 18.000 cây giống đưa ra thị trường. Năm 2012 anh Dư đã quyết định thành lập Công ty cổ phần GreenFarm. Hiện diện tích sản xuất của Green Farm đã được mở rộng và công suất ghép hàng năm được 2,5 triệu cây giống, với giá bán 1.200 đồng mỗi cây. Ngoài ra, anh còn phát triển thêm diện tích hơn 1,5ha trồng rau an toàn cung cấp cho các nhà bán lẻ ở khắp nhiều tỉnh thành. Anh cho biết, năm 2013, doanh thu từ tiền cây giống ghép khoảng 3 tỷ, sau khi trừ các chi phí thì lợi nhuận đạt trên một tỉ đồng. Còn lợi nhuận từ sản xuất rau an toàn vào khoảng 300 triệu đồng. Những con số trong mơ với phần lớn những thạc sĩ giấy ngoài xã hội…
Những nguời bạn nông dân

Thôi không nói chuyện trên báo đài nữa, giờ nói chuyện thực tế xung quanh, chuyện người thật việc thật nhé.

Bạn tôi, nhà nó ở Bình Thuận và như mọi người, nhà bạn trồng trái thanh long, tôi mới hỏi: “Sao trồng thanh long mà người ta lại giàu được nhỉ?” “Tại sao không?” “Vì cứ đến mùa mình thấy trái thanh long đổ đống ngoài đường như núi, 10 ngàn/ 3kg thế thì giàu làm sao?” “Ôi bạn ơi, cái đống đó là hàng dạt, hàng thải rồi, trái ngon người ta đem đi xuất khẩu hết còn đâu.” “Trời, mình không biết luôn”. “Này nhé, 1 ha thanh long 1 năm thu vài trăm triệu/vụ thôi, nhưng giờ 1 năm người ta thu được mấy vụ lận, trung bình 1 ha thanh long 1 năm cho thu cả tỷ đó bạn. Nhà nghèo thì 1-2ha, trung bình như nhà mình 5-6ha, nhà giàu thì 10-40ha, đại gia thì 50-100ha. Bạn tính đi.” “Thế chi phí thế nào?” “Chi phí cho 1 ha khoảng 500tr/năm, trù chi phí rồi thì 1 ha thanh long 1 năm sẽ sinh lời 500 triệu”. Quả là con số trong mơ. Tôi muốn đi trồng Thanh Long quá.

Một người anh (xã hội) của tôi, vừa mới đăng những bức hình tuyệt vời. Một bức là hình gốc cây củ mỳ chi chít củ, cây mỳ này do anh và bạn bè hợp tác trồng tại … Campuchia. Dạ vâng, anh cùng bạn bè qua đó thuê đất, thuê nhân công làm nông nghiệp, trong khi ở Việt Nam anh vẫn đi làm công việc văn phòng bình thường. Anh cho biết chi phí thuê đất và nhân công bên đó rẻ hơn, trang trại củ mỳ của anh áp dụng những tiến bộ kỹ thuật mới nên cho rất nhiều củ so với thông thường. Còn ở Việt Nam, anh cũng về quê ở miền tây, mua vài sào đất, giá đất nông nghiệp ở quê thì rẻ và anh đang đầu tư trồng cây bưởi da xanh. Nhìn những cây bưởi thấp lè tè mà trái sai trĩu cành anh khoe trên facebook, tôi tin chắc anh sẽ thành công, anh sẽ giàu thôi, nhờ vào nông nghiệp chứ không phải bất cứ công việc bàn giấy nào ở Sài Gòn mà anh đang làm. Tôi tin như thế.
Tôi muốn trở thành cô nông dân

Khi đọc những bài viết về nông nghiệp và nghiên cứu chủ đề này. Tôi có nói chuyện với một cậu bạn, hiện đang làm cafe và kinh doanh thu mua cafe, cậu ấy đã hướng tôi tới việc tìm hiểu một loài cây khác, loài cây mới, với những lợi ích kinh tế to lớn trong tương lai. Và tôi bỗng nhìn thấy một cơ hội tuyệt vời. Không muốn nói gì quá sớm vì tất cả chỉ là một ý tưởng lóe lên bất chợt. Chẳng có gì đảm bảo tôi sẽ thực hiện hay sẽ thành công. Nhưng điều đáng tự hào là, tôi có ý tưởng, có ý tưởng ta sẽ có tất cả. Tuyệt vời làm sao nó lại từ ngành nông nghiệp, một ngành mà trước tới nay tôi chỉ xem thường và bĩu môi.

Có cả ngàn cả tỷ cơ hội để bạn làm giàu bằng nông nghiệp. Đó là cái giàu bền vững và thiết thực, chứ không chỉ đơn giản là mua đi bán lại những mặt hàng đơn lẻ hay chứng khoán, cổ phiếu. Bạn có thể không có nhiều đất đai, bạn có thể không có nhiều vốn, bạn có thể không biết gì về kỹ thuật và công nghệ… Không hề gì cả, nông nghiệp luôn đón chào mọi người đến thử nghiệm, học hỏi và thành công, từng chút một. Bạn sẽ nhận ra, bạn không chỉ giàu nhờ bán quả, bán rau, bán cá mà bạn còn giàu nhờ bán cây con, hạt giống và nguyên liệu nữa. Rồi bạn sẽ lại nhận ra, cam không chỉ là cam, chuối không chỉ là chuối. Mà chúng còn có khả năng gia tăng lợi nhuận tới không ngờ, nếu như bạn biết sáng tạo, lai tạo chúng thành những thứ nghe có vẻ lạ lùng: chuối tím, thanh long ruột đỏ, xoài vỏ tím, dưa hấu ruột vàng, dưa hấu vuông, bưởi Phật… Đó là những thứ đã có trên thị trường. Nếu như bạn có thể tạo ra gì đó, đại loại khoai tây ăn vị như khoai lang, quả cam ăn có vị như quả đào hay lạ lùng hơn là cho ra giống chuối tròn xoe chẳng hạn… Tôi dám cá bạn sẽ giàu lên, rất nhanh thôi.

Ai cũng muốn làm giàu, nhất là thế hệ trẻ chúng ta, nhưng tại sao luôn là các ngành công nghệ, dịch vụ, kinh doanh mới chịu? Chúng ta chẳng có thế mạnh gì ở các lĩnh vực đấy cả, hơn nữa làm nông nghiệp không phải là làm kinh tế sao? Làm nông nghiệp thì không được thành lập công ty, không được làm giám đốc à? Làm gì có chuyện đó. Nên các bạn của tôi ơi. Nếu như bạn đang đau đáu về những biện pháp làm giàu bền vững, nếu như bạn đang phân vân và hoài nghi về những dự định hay kế hoạch mơ hồ cho tương lai. Hãy thử một lần, suy nghĩ đi, bạn có thể làm gì với nông nghiệp?

Biết đâu đấy, Israel nổi danh vì những công nghệ nuôi trồng tiên tiến, xuất khẩu hàng đầu, Việt Nam chúng ta lại trở thành nước hàng đầu thế giới về những thứ trái cây lai tạo “thần tiên” không giống ai với đủ mọi hình thái, màu sắc, hình dạng và hương vị thì sao. Điều đó hoàn toàn có thể xảy ra đúng không? Biết đâu Việt Nam lại rạng danh vì những thứ: chuối tròn xoe Việt Nam, khoai lang-tây Việt Nam, sầu riêng không gai, xoài chín thơm mùi mít, trái bơ tự nhiên ngọt ngon như dằm sữa… Nghe thôi đã thấy hào hứng quá đỗi rồi.

(Tuy nhiên từ góc độ cá nhân, tôi không khuyến khích các phương án nuôi trồng cấy ghép biến đổi gien đâu ạ)
Hi vọng đọc bài viết này, sẽ có nhiều người hơn, suy nghĩ một cách nghiêm túc tới việc trở thành những cô/cậu nông dân. Những cô/cậu nông dân triệu phú, tỷ phú một ngày không xa nhé, để những câu “cô nông dân biết phải làm sao? người nông dân phải làm sao đây? … trên facebook không còn vô nghĩa nữa.



Phi Tuyết

Bản năng gốc

Huỳnh Minh Tâm






Những người xa lạ
đi tìm ngôi nhà của mình
ở một vùng núi khác
không phải quê hương

trong nỗi đam mê khát vọng
họ đi mãi đi mãi
ngôi nhà vẫn không hiện ra
những đám mây trên đỉnh núi thoắc ẩn thoắc hiện

họ tự hỏi
“có lẽ ở một vùng núi khác nữa
cao hơn, xa hơn
ở nơi không có bóng người, tiếng ồn và gió”

lặng lẽ như những tiều phu
cô độc như chồn hoang
đôi khi họ tự hỏi
“phải chăng khát vọng cũng là một bí mật ?”

những đỉnh núi bàng bạc sương sớm
những tia nắng lại quay về chốn cũ
chúng ta là những con người xa lạ
tự bản năng gốc

Cái Lưỡi Câu

Tuệ Thiền







Bạn tôi làm ở một xí nghiệp nọ, gặp tôi anh than thở:

- Tớ chán cái xí nghiệp nổi tiếng này quá, cậu ạ. Tay nhà báo nào đó thổi phồng thành tích của nó hết cỡ. Trong khi ấy, bao nhiêu thối tha lại không đụng đến một chữ!... Càng nổi tiếng, công nhân càng khổ!

Dù ở ngành giáo dục nhưng tôi cũng không lạ gì vấn đề này. Ung nhọt đang mọc khắp cơ thể xã hội… Tôi vỗ vai bạn, khích lệ:

- Hãy đấu tranh! Có tổ chức công đoàn mà.

Bạn tôi nhếch mép nhìn tôi. Một lúc sau anh ấy nói:

- Khi người ta có quan hệ thân thiết với cậu, đối xử tốt với cậu, dù cậu không thật biết lòng dạ người ta như thế nào, cậu vẫn có thiện cảm với người ta chứ?

Tôi nghĩ bạn tôi đã chuyển đề tài, vội nói:

- Dĩ nhiên là có. Ai lại không vậy.

- Đã có thiện cảm, cậu có nỡ làm người ta đau lòng, buồn lòng không?

Tôi dè dặt không trả lời. Bạn tôi trầm giọng:

- Trở lại vấn đề ở xí nghiệp tớ. Tớ đang suy nghĩ nát óc để tìm một biện pháp hữu hiệu nhưng vẫn chưa ra. Phải làm sao loại trừ cái lưỡi câu.

Tôi ngạc nhiên:

- Cái lưỡi câu?

- Vâng. Đó là những cái bắt tay quá thân thiện, những chầu cà phê, những buổi nhậu, những cuộc thăm viếng, những ưu đãi mà ban giám đốc dành cho ban chấp hành công đoàn. Với cái lưỡi câu đó, kẻ tham mồi chạy đâu cho thoát!

Tôi giật mình, chợt thấy sợ những cái lưỡi câu đang hiện ra chỗ này chỗ nọ…

Thảo thơm Rằm tháng Bảy

Phan Trang Hy






Lâu rồi ý niệm của câu tục ngữ Rằm tháng Bảy, kẻ quảy người khôngvẫn cứ in sâu trong lòng tôi. Tôi vẫn còn nhớ lúc cuộc sống khốn khó, tôi đã từng nghĩ, ừ thì mình có thì mình có mâm lễ, còn không thì năm ba cây hương cũng được. Rồi cũng qua chuyện cúng kiến, lễ bái.

Thế nhưng, trong tôi mãi vọng lên điệu kinh cầu về Rằm tháng Bảy. Đây là mùa báo hiếu của các Phật tử, của những người con đối với mẹ cha. Mục Kiền Liên là hiện thân của người con hiếu thảo. Trước tội lỗi của mẹ, Ngài có oán trách đâu. Chỉ có lòng nguyện cầu xin lượng hải hà vô biên của Bồ tát, cứu vớt linh hồn mẹ. Trong tôi cầu mong đạo hiếu của Mục Kiền Liên soi rọi tâm hồn mình để ứng xử với cha mẹ, tiên tổ, với những tiền nhân sao cho phải.



Tôi cũng được biết thêm cách hiểu khác như là tâm niệm của nhân gian về Rằm tháng Bảy. Đó là dịp xá tội vong nhân. Không cần biết người đã mất là ai, là kẻ thế nào, chỉ biết đó là hồn oan của những người đã mất, những hồn tìm sự an bình trong sự cầu an của người trần thế. Tôi cũng từng nghe bà nội tôi kể chuyện cúng cô hồn Rằm tháng Bảy là cúng các hồn không nơi nương tựa, cúng hồn đói cái ăn - cái ăn bởi kinh bởi kệ. Người đã chết, dù có tội, ít ra đến Rằm tháng Bảy cũng được xá tội, mong được bình an nơi cõi phúc. Trước mắt tôi là những hồn ma vất vưởng xếp thành hàng. Họ đi, đi âm thầm, mong được xá tội. Trong tôi hiện lên những hình ảnh của những hồn trong “Văn chiêu hồn” của Nguyễn Du. Có thể họ là những kẻ đâm thuê chém mướn, cũng có thể họ là kẻ cướp vợ đoạt chồng kẻ khác, có khi họ dối dưới lừa trên, cũng có khi họ là kẻ có chức có quyền cướp đất cướp ruộng của dân. Cũng có khi, họ là kẻ tranh chức đoạt quyền, cũng có khi là kẻ buôn thần bán thánh... Nói chung, các hồn ma đều mong được ân xá. Trong tiếng cầu nguyện của người đang sống, trong trầm hương của Rằm tháng Bảy, tôi thấy các hồn ma như được hồi tâm. Họ thực sự ăn năn hối lỗi. Tôi như thấy các hồn đang nguyện xin được xá tội. Duy không thấy được hồn của những kẻ bán nước cầu vinh. Tôi chẳng thấy hồn của Trần Ích Tắc, Lê Chiêu Thống ở đâu. Nghe đâu bọn chúng đang chịu hình phạt ở hoả ngục, phải “khóc lóc nghiến răng đời đời”(Kinh Thánh). Thảm thay ! Tội nghiệp thay !



Bất chợt trong tôi cũng hiện lên hình ảnh những con người thực ở cõi đời, họ cũng thiếu ăn, thiếu gạo, thiếu muối trong những ngày giáp hạt, trong những lúc bão lũ, thiên tai...Này đây là hình ảnh còm xương của bao trẻ, bao dân lành miền núi thèm hơi muối, chút cơm. Này đây là những bàn tay giơ ra đón nhận gói mì tôm, chai nước. Này đây là cái chết oan khiên khi qua con suối, bờ nương...Họ làm gì nên tội mà phải đói khổ ở cõi trần ? Họ làm gì nên tội mà phải chịu thay cho tôi, cho bạn ?



Cũng về Rằm tháng Bảy, tôi quên làm sao được những lời của thầy tôi nói về thời cuộc, khi tôi học lớp 8 năm học 1969 - 1970 ở trường Đông Giang, rằng Rằm tháng Bảy là lễ giỗ những người chết trận. Lúc đó tôi lơ mơ hiểu rằng đã là người chết trận là phải được người đời sau làm lễ tưởng nhớ ghi ơn sự hy sinh của họ. Tôi nhớ lại lời kể của thầy, rằng, nước ta có thời bị chia cắt làm hai, lấy sông Gianh làm giới tuyến. Nhưng binh lính tử trận của cả hai bên đều được đời sau hương khói. Tôi nghe lời thầy, rằng như thế mới hợp đạo làm người. Rằng tiền nhân có lúc bất đồng ý kiến, có lúc gây gổ, đánh nhau vì quyền lợi nào đó, nhưng suy cho cùng, để dân phụng thờ tưởng nhớ, phải là người có công với dân tộc. Ai vì dân tộc đều được phụng thờ. Quân Trịnh, quân Nguyễn vì ai mà một thời đổ máu ? Vì ai mà hy sinh ? Vì ai mà chút xương tàn không tìm thấy ? Hồn của các chiến sĩ hai bên có khác gì nhau trong và sau trận chiến ? Hồn của họ có khác gì nhau trong ý niệm của thời gian, trong sự phán xét của người cùng thời, của hậu thế ?



Tôi bâng khuâng, như thấy trước mắt mình hồn của những chiến sĩ hai bên thuở nào cùng lặng im nghe lời khấn niệm của người đang sống, của kẻ cầm quyền, của người theo đạo này, tôn giáo nọ đang mong linh hồn của họ được siêu thoát. Các hồn như đang trò chuyện cùng nhau. Không có oán thù, không có tị hiềm, khích bác. Chỉ có sự hoà hợp của những hồn chiến sĩ năm nào. Chỉ có sự nguyện cầu cho đất nước an lạc.

Bao nén hương lòng thắp trong Rằm tháng Bảy. Khói hương vẽ đường đi cho những hồn về nơi cực lạc. Khói hương mang lòng thành đến người đã khuất. Khói hương Rằm tháng Bảy thảo thơm hồn con dân Việt như là tấm lòng nguyện cầu an lạc đến cả thế gian.