Lấy gì chế ngự lòng tham?

 Con người không ai có thể vỗ ngực tự hào “tôi không có chút tham lam nào”. Trong ba điều huý kỵ “tham – sân – si”, chữ “tham” được đặt ở vị trí đầu tiên. Ai trong chúng ta cũng có những tham vọng cho riêng mình, vấn đề là tham vọng đó tích cực hay tiêu cực mà thôi. Có người muốn kiếm thật nhiều tiền, có người khát khao thành công, có người đam mê quyền lực, có người muốn có vốn tri thức hơn người...

Câu hỏi từ trại giam








Cách đây ít hôm, tôi vào trại giam thăm một thân chủ để chuẩn bị cho phiên toà phúc thẩm sắp tới. Giữa cuộc chuyện trò, chị bất ngờ hỏi: “Khi lòng tham trong con người mình bất ngờ xuất hiện, làm sao để chế ngự hả luật sư?” Câu hỏi gọn lỏn mà ám ảnh tôi suốt chặng đường về. Phải chi trước cái ngày thực hiện hành vi tham ô tài sản nhà nước, chị đã có những lúc cật vấn chính mình như thế, tự răn mình đừng tham lam, thì hẳn bây giờ đã không ngồi trong bốn bức tường của trại giam.

Nhưng chị vẫn còn may mắn vì đời vẫn bao dung, vẫn cho chị cơ hội làm lại. Còn một thân chủ khác của tôi thì mãi mãi không còn đường về. Tôi nhớ hoài cái dáng người quỵ xuống trước mắt chủ toạ phiên toà khi nghe tuyên án “Tử hình về tội cướp tài sản và giết người…” Là người bào chữa cho anh, đến giờ tôi vẫn không thể lý giải được, can cớ gì mà một người được ăn học đàng hoàng, được nuôi dạy tử tế, thở bằng không khí sư phạm trong gia đình từ lúc còn bé thơ, vậy mà lại có kết cục đó. Hình ảnh người mẹ run run chìa ra trước toà những bằng cấp con trai bà đạt được trong hơn 34 năm làm người, cả cái danh hiệu nhà giáo ưu tú của chồng bà, tuy không thể giảm án nhưng kịp lúc làm con trai bật khóc trong từng câu chữ của lời nói cuối cùng: “Tôi mong quý toà cho tôi cơ hội làm lại cuộc đời. Tôi đã bị đồng tiền làm mờ mắt, không còn đủ lý trí nhận biết điều gì…” Chỉ tiếc sự tỉnh thức đó quá muộn màng.

Biết dừng là biết sống

Khi kinh tế phát triển, người trẻ không chỉ muốn có cuộc sống no ấm nữa mà họ muốn “giàu và đẹp”. Thế nên, rất nhiều người sẵn sàng làm tất cả để có nhà lầu, xe hơi, tiện nghi đầy đủ. Họ sẵn sàng thực hiện những phi vụ làm ăn bất minh, sẵn sàng hy sinh người khác để mưu cầu lợi ích riêng mình. Hơn 20 năm đứng trước toà bào chữa, tôi từng gặp nhiều người là con ngoan, hiếu thảo, từng là những mẫu mực để người khác ngưỡng mộ nhưng rồi chỉ vì lòng tham, họ biến mình thành người khác hẳn: mưu mô, gian xảo và tìm mọi cách để đoạt được điều mình muốn dù phải dẫm đạp lên người khác. Họ đánh mất lòng nhân, sự trắc ẩn bởi sức mạnh đồng tiền. Tàn nhẫn và lạnh lùng.

Sinh ra không ai không có lòng tham. Đứa trẻ biết được đâu là mẹ của mình để níu chặt vòng tay, không san sẻ cho những đứa trẻ bên cạnh. Rồi khi lớn lên vì lòng tham, sự ích kỷ của bản thân mà người ta trở thành kẻ thù của nhau, sẵn sàng dùng thủ đoạn để có được thứ mà mình muốn. Khi chưa có gì, chúng ta mong mỏi mình có cuộc sống tốt hơn, đầy đủ hơn, lúc ấy sẽ mãn nguyện. Nhưng đến khi có được sự ổn định đó, ta lại muốn giàu có hơn, sung túc hơn nữa. Cứ thế, lòng tham lớn dần với những nhu cầu vô hạn. Chúng ta ngày càng có nhiều ham muốn, nhưng điều không may là bản năng của chúng ta không phân biệt được đâu là ham muốn tích cực hay tiêu cực. Chạy đua với thời gian để kiếm tiền, nhưng mấy ai nghĩ xem mình có cần thiết phải kiếm nhiều tiền như vậy không? Dùng mọi thủ đoạn, toan tính để có được những thứ phi pháp, mấy ai nghĩ cái giá mà mình phải trả sau đó là gì? Tiền đâu thể mua được sự tử tế làm người.

Lòng tham là một trong những bản năng của con người. Nếu như có những ham muốn thúc đẩy chúng ta sống vươn lên, thì cũng có những ham muốn tiêu cực là nguyên nhân của hầu hết những đau khổ trong cuộc đời. Nhiều khi chúng ta có thể nhận thức được ham muốn nào cần phải từ bỏ, nhưng lại không đủ sức mạnh, ý chí để từ bỏ nó. Bác sĩ khuyên bệnh nhân đừng hút thuốc, nhưng chính họ không sao từ bỏ được ham muốn này. Người nghiện rượu, mê cờ bạc... càng khó bỏ hơn nữa. Điều này cho thấy, tự thắng được những ham muốn của chính mình không phải dễ. Nhưng chỉ có chế ngự được những ham muốn thì mới có thể hé mở được cánh cửa bước vào một cuộc sống hạnh phúc. Ngay từ lúc con còn nhỏ, các gia đình cần giáo dưỡng con cái để bản thân trẻ hình thành thói quen tự tìm kiếm những gì mình muốn có chứ không nhen nhóm ý định đánh cắp của người khác. Một khi lòng tham không được tiết chế, nó sẽ nảy sinh rất nhiều điều xấu xa trong bản thân mỗi người.

Đừng sống một cuộc đời bất chấp pháp luật và luân thường đạo lý. Hãy làm giàu một cách chính đáng, hãy leo lên vị trí mong muốn bằng chính khả năng thực sự của mình. Dù chúng ta có làm gì, bí mật đến nhường nào, rồi cũng có lúc sự thật được phơi bày ra ánh sáng. Từng người phải luôn luôn đối diện với chính mình, luôn luôn tỉnh thức để không bị ngũ dục – tài, sắc, danh, thực, thuỳ lôi cuốn. Đừng đánh mất cuộc đời bởi tham vọng không có điểm dừng. Đừng tham những thứ không thuộc về mình. Hãy sống và hài lòng với cuộc sống hiện tại và không ngừng tìm kiếm những gì tốt đẹp ở tương lai.

Chỉ khi biết tiết chế lòng tham, hoá giải sự cố chấp trong lòng và vơi bớt đi niềm si mê của bản thân, khi đó cuộc sống mới nhẹ nhàng hơn.

THẠC SĨ – LUẬT SƯ VÕ THỊ KIM NGA