Đọc “Nhị khúc” mà nhớ Sài Gòn Nguyễn Nguyên Phượng

Nguyễn Nguyên Phượng


Nhị khúc Sài Gòn

lúc nào mà Sài Gòn chả vậy
hương phố
hương người
dìu dịu thơ!
lâu lắm không về nghe động đậy
chút hương xưa...
ngày ấy dại khờ...

Bình minh em nên Sài Gòn thơm ngát
cà phê góc phố hẹn hò nhau
lá cổ thu nghiêng
chao nắng nhạt
ta nghiêng hồn chờ lụa áo
xôn xao


VŨ MIÊN THẢO

29-6-2013
(DATDUNG.com)


1.

C hỉ mới đọc qua thôi, bổng dưng tràn dậy trong tôi một nỗi mênh mang đầy âm vang. Sài Gòn…Sài Gòn. Mùi hương. Góc phố, con đường. Lá đổ…Ơi Sài Sòn. Nhưng nhan đề có chất “võ thuật” nghe khó chịu làm sao. Ngẫm lại cũng rất Sài Gòn. “Nhị Khúc Sài Gòn”…Những năm 70, tên tuổi của thần tượng Lý Tiểu Long chiếm lĩnh màn ảnh Sài Gòn với những thế võ Triệt quyền đạo hoa mắt người xem khi múa côn nhị khúc đánh kẻ mạnh, kẻ ác bảo vệ người cô thế. Đường Sơn đại huynh, Tinh Võ Môn, Mãnh Long quá giang… Mỗi lần Lý ra chiêu theo luôn kèm giọng hú hét lạ tai… Chỉ ở Tân Định – Sài Gòn (nay là TP.HCM), hai rạp cinéma Tân Định, Văn Hoa đông nghịt người mua vé, tôi và các bạn cũng chen vai vào xem. Một thời Sài Gòn xa lắc lơ, bồi hồi nhớ.

Em về giũ áo mù sa
Trút quần phong nhụy cho tà huy bay…
Sài Gòn, Chợ Lớn rong chơi
Đi lên, đi xuống đã đời du côn…(Bùi Giáng)

Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát
bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông…(Nguyên Sa)
Nhưng là thơ đấy. Thơ của Vũ Miên Thảo. Thực ra tôi đọc thơ của anh trên các văn đàn mạng không nhiều kể cả ở DATDUNG.com nơi anh là thành viên Ban quản trị. Mà cần chi nhiều. Giọng điệu, tứ thơ, niềm say thi ca của người thơ qua một bài, một đoạn đôi lúc một câu thơ, một hình ảnh thơ ngân lên sợi dây tình cảm ở người thưởng thức đã là thành công.

Với bài “Nhị khúc Sài Gòn”, hương Sài Gòn dậy lên từ dòng thơ đầu của khúc Một:

lúc nào Sài Gòn mà chả vậy
hương phố
hương người
dìu dịu thơ!

Vũ Miên Thảo đã chọn “một yếu tính” của Sài Gòn trãi cảm xúc cảm như đang trò chuyện, thủ thỉ tâm tình, lúc nào Sài Gòn mà chả vậy. Một thuở mà muôn thuở. Những đường phố. Lối đi. Nẻo về của Sài Gòn vẫn rợp cây xanh, bóng mát. Những Tự Do, Cường Để, Nguyễn Du, Bến Thành., Phú Nhuận, Tân Bình…Những Ngã Tư. Ngã Bảy. Ngã Năm…Phố. Người . Đẫm hương…thơ. Hôm nay Sài Gòn cao. Sài Gòn bay. Hiện đại, hoành tráng ngất ngất tầng. Vẫn còn lại nhiều, nhiều lắm những nẻo Sài Gòn mộng, Sài Gòn thơ bao lấy anh và cuốn lấy cả tôi. Ơi Sài Gòn… Một câu mà nói được nhiều đấy chứ, hương phố / hương người / dìu dịu thơ!

Chỉ một lần (nhiều lần ?) về cũng không cần rõ. Về với Sài Gòn là về với bây giờ mà nhớ xưa xa. Bất chợt lại diễm thành. Lâu lắm không về nghe động đậy / chút hương xưa…/ ngày ấy dại khờ… Thơ và tình quá đỗi.

Tôi lại lan man. Một hôm trận gió tình yêu lại/ Đứng ngẩn trông vời áo tiểu thư (Huy Cận). Ngọt ngào. Mê đắm của chút hương xưa…ngày ấy dại khờ…Em đi áo mỏng buông hờn tủi/ Là hết thôi rồi chuyện trước sau…(Quang Dũng). Thưa em từ buổi xa nào/ Nhìn nhau mộng đã bước vào trong mơ...(Bùi Giáng). Làm sao mà tìm lại ngày ấy dại khờ ? Luật bất khả của thời gian thiên thu ngự trị. Buổi đầu khờ dại, đuối tình, theo tình, đắm tình… tươi roi rói làm nên chất thơ lan sang người đọc nỗi hoài mộng xa xôi. Cái ngày ấy dại khờ miên miên trường thọ. Có hủy, có đốt cháy bằng hiện thực đời nào đi nữa cũng chẳng tan. Nhà thơ Cao Xuân Sơn ở Đồng Nai đã từng làm phép thử trong bài thơ “Điên”, Ngồi buồn đốt một chồng thư/ Cái thời ngây dại tương tư hảo huyền/ Lửa tàn sực tỉnh cơn điên/ Chồng thư đốt hết còn nguyên nỗi buồn. Đốt phải cháy, cháy trụi nữa kìa, nhưng tro bụi vàng” thời ngây dại, ngày ấy vẹn nguyên” mãi mãi ngời lánh trong tâm hồn. Còn Vũ Miên Thảo ở Tây Ninh, rất lâu và bất chợt về lại Sài Gòn thì hương xưa “động đậy” ngát hương.

Động đậy, lại thêm một lần khó chịu. Thô hay là thơ ? Thử làm phép thay/ thế nào là thức dậy/ thơm dậy/ …Chịu. Đọc lần nữa, lần nữa lại thấyhợp và hay bởi sự nâng đỡ hài hòa của chút hương xưa…ngày ấy dại khờ…”động đậy” cho điệu tình bay lên. Bởi với anh, điệu say, điệu đắm, chọn và tạo từ mới cho thi ca đã là niềm mê không dứt . Ta có thể gặp:

… câu hò vắng bạn
vô thinh
dùm thương con sóng bạc tình
đẩy đưa
tìm đâu ngày ấy…
người xưa ?? (Bến muộn chiều)

… lỏng tay ôm
cuộc tình xa
mím môi luyến nhớ vỡ òa nụ hôn… (Không đề)
Những từ quen gặp vô thinh, sóng bạc tình, đẩy đưa, lỏng, vỡ òa…như giờ động đậy đã thành thơ hơn trong chuỗi xúc cảm thi sĩ, gởi gắm những tâm tình, hoài tưởng vào sản phẩm thơ của anh.

2.

Ngẫu nhiên. Tôi nghĩ là như vậy lần về lại Sài Gòn của Vũ Miên Thảo. Thời khắc nào Sài Gòn cũng đẹp, cũng xanh tươi dù chiều, cuối chiều, đêm, giữa khuya, mờ sáng. Hòn ngọc Viễn Đông mà. Ngẫu nhiên lại nồng ấm ở khúc thơ Hai.

Bình minh em nên Sài Gòn thơm ngát
Cà phê góc phố hẹn hò nhau

Khắc thời rạng hồng của buổi mai. Phố. Hàng cây. Người với ánh cười. Khuôn mặt. Tà áo. Giọt đắng café. Món ăn. Trang báo…Tươi mơ. Ngon mộng. Bởi buổi đầu ngày của Sài Gòn không khởi dậy từ bình minh thường nhật mà từ Bình minh em. Tiếng hồn thi sĩ cất lên bằng một từ emghép vào. Và một Sài Gòn ban mai tỏa, bay lưng lơ Sài Gòn thơm ngátdẫu nơi ngồi là vĩa hè, góc phố. Gặp lại em của ngày ấy dại khờ chăng? Mơ giữa ban ngày! Gặp lại bạn hiền. Có thể. Nhưng chắc trăm phần, Vũ Miên Thảo gặp lại Sài Gòn – em…Như lão sư huynh Bùi Giáng đã từng thảng thốt:

Biển dâu sực tỉnh giang hà
Còn sơ nguyên mộng sau tà áo xanh
Mông lung, mơ màng quá. Nhưng đó chính là nguồn cội làm nên quyền năng vạn tuyệt của Thi Ca như cố Thi Sĩ Xuân Diệu đã từng tuyên ngôn Là thi sĩ nghĩa là ru với gió/ Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây…

lá cổ thu nghiêng
chao nắng nhạt
ta nghiêng hồn chờ lụa áo
xôn xao
Ta lại gặp điệu say, điệu đắm, điệu tình nhưng không chỉ riêng ở Vũ MiênThảo mà cả những ai “tự nguyện sống chết” với Nàng Thơ đều cùng điệu với “ông hoàng thơ tình” ru gió, vơ vẩn mây. Ở một góc hè phố ồn ả, náo động từng giờ, lắng mình đón đợi, chờ mong. Kỉ niệm xanh lánh rêu. Cuộc tình hoài vọng như chiếc lá cổ thu nghiêng / chao nắng nhạt . Mộtnỗi chờ rất thơ, rất diễm tình. Và cũng rất diễm phúc , nghiêng hồn chờ,Thật thích thú, từ lặp mà đáng giá, nghiêng. Những dòng thơ làm nổi tâm thế thi sĩ phong ba lãng tử, nghiêng hồn chờ trong một sớm tinh khôi cứ như gặp lại mình

...Sài Gòn thơ. Sài gòn tôi
Tri âm mê đắm ta ngồi bên nhau (Nguyễn Nguyên Phượng)

Những tri âm đã tùng hít thở bầu khí quyển Sài Gòn quyến rũ.

Phố thênh thang. Tàn me xanh mượt nối hàng . Nắng dịu. Gió lay phay… Một vạt tóc nào xa (Đỗ Trung Quân), một tà áo lụa Hà Đông (Nguyên Sa). Ta nghiêng hồn chờ lụa áo/ xôn xao. Ngôn ngữ thơ nào của riêng ai nhưng hồn thơ, tính mới của ngôn từ ắt phải là của riêng mình. Áo lụa Hà Đông/ lụa áo xôn xao. Chịu ảnh hưởng và dùng lại cụm từ Áo lụa (Hà Đông) của Nguyên Sa là quá rõ nhưng vẫn có nét mới ở Vũ Miên Thảo. Anh đảo từ, lụa áo xôn xao nên xúc cảm không dừng ở địa chỉ xuất xứ cụ thể của sản vật nức tiếng xứ Bắc mà nghiêng hồn trôi chìm tâm tư vào chút hương xưa…ngày ấy dại khờ…Sài Gòn hiện lên lung linh thơ và mộng.

3.

Sản phẩm thơ hoàn thành, người sáng tạo tung thả cánh chim thi ca của minh bay lượn trên thi đàn. Cánh chim ấy đậu rồi lại thoáng bay đi/ trú ngụ tạm thời/ bền chặt với thời gian trong hồn bạn đọc hay không tùy thuộc hoàn toàn vào độ cao, sâu tài và tình, bản lĩnh sáng tạo mới của người viết.


Với “Nhị Khúc Sài Gòn” của Vũ Miên Thảo, hai khổ thơ gọn đẹp một tâm tình thơ nồng điệu tình, điệu say một Sài Gòn Thơ. Sài Gòn Mộngxa vời mà thật gần gũi. Cánh chim thơ Vũ Miên Thảo sẽ có chỗ “cư trú” dài hạn trong lòng người yêu thơ. Tôi tin là như vậy. Và bổng chợt nhớ câu thơ của Vũ Hữu Định khi viết về em má đỏ môi hồng phố núi Pleiku,May mà có em đời còn dễ thương…Cuộc đời này “dễ thương” đáng yêu, Sài Gòn đáng đắm say hơn nữa khi có Sài Gòn – Bùi Giáng, Áo lụa Hà Đông – Nguyên Sa…, giờ có thêm Nhị khúc Sài Gòn – Vũ Miên Thảođược chăng?

Chuyện thị phi

Võ Công Liêm
Dự tính là sẽ không đi đó đây để cho tâm hồn và thể xác nhàn nhã, bởi; mỗi bước đi là một đụng độ dẫu đụng độ nhỏ cũng không ưa; đụng độ ở đây là giáp mặt với đời mà đời muôn hình, vạn trạng oái ăm cho nên ở cái tuổi thất thập sợ phải quay về cho dù quay về với hoài niệm, cái tuổi lặng hơn động; huống là ’lục thập bất nghịch nhĩ’ xưa đã nói: chướng tai gai con mắt chịu không được, thà nhắm đui hoặc ’turn-away’cho êm chuyện. Tuổi đời như có một giới hạn cho con người để định lượng, sống thế nào cho hợp lẽ với thế gian, nhưng; bên cạnh kinh nghiệm sống đã thế mà vẫn không thoát khỏi với định mệnh: Kiều số phận dun-dủi, an bài tới 15 năm gian truân, khi vinh khi nhục, khi lầu son gác tiá, khi lầu hồng lầu xanh, xét ra thì Kiều nhẹ tội hơn chúng sanh nhiều lắm, thời nay có kẻ phải chịu cái ’thân-kiều’ mười năm, hai mươi năm lưu đày biệt xứ, lên rừng, xuống biển có khi đi xúc phân trâu mà vẫn không có cơm ăn, thằng dốt đè thằng giác, trâu cột ghét trâu ăn, khổ gấp trăm lần, so ra; cụ Nguyễn đưa Kiều vào truyện như thế là ’chuyện nhỏ’.Thế nhưng cuộc đời với con người như gắn bó để có chuyện nói, nhiều lúc không có chuyện để nói bèn đẻ chuyện, thực hư mấy ai mà rõ, tưởng tượng hay nghe lóm rồi từ đó dựng chuyện, chuyện không ra chuyện, truyện không ra truyện, rặt ròng là chuyện ta-bà, ’xưa như quả đất’ lắm lúc ráng gồng để đọc, nhưng rồi không hiểu thấu cái thần lực đó; mà chỉ biết một điều là mượn danh người khác để nói đến mình; nhớ có lần đem chuyện quần đảo Goulag và Một Ngày Trong Đời... của Aleksandr Solzhenitsyn ra ví phỏng chuyện đi học tập ở xứ ta, xem ai là ngón ’độc chiêu’ chơi chữ tù; thời lúc đó có một ông bạn văn la toáng lên: - chuyện đó có người đã viết rồi, viết chi nữa. Thật ra cái ’Một Ngày’ mà xưa nay chưa ai diễn giải cạn cùng cái ý của tác giả, vì vậy viết lại là ’thép đã tôi thế đấy’; khổ nỗi là cứ suy bụng ta ra bụng người, và; cứ khăng khăng cho là hư cấu, là tưởng tượng mà ra. Cho nên cắm cổ chạy mà không thấy đích để chạy. Cuối cùng chạy vô Nội quét lá sân trường. Rõ khổ!

Vì thế có nhiều chuyện dựng đứng để nói rồi pha chế, biến ảo thành thực; nôm na mà nói đó là thị phi cho xong chuyện. Mà lạ; mỗi lần đụng đến cái danh thì đem thời gian, đem cái ’bề dày’ ra làm nhân chứng như kể công, kể trạng; cái thứ đó trở nên truyền thống cố hữu. Nói chung làm người đều là cái nghiệp cả, nhiều kẻ muốn đạt cái yêu cầu sở nguyện, mất biết bao công lao, trầm trầy trầm trật mà vẫn không thành danh toại, đâu phải một hai bữa, ròng rã gần nửa thế kỷ mà vẫn không chịu đổi mới tư duy, chớ chi bình cũ rượu mới cho xôm trụ. Không! giữ thế như công thức; một ông bạn thơ của tôi mỗi lần làm xong một bài thơ, gặp tôi là đọc cho nghe, tai, mắt lộ ra hào phóng cả tin. Nghĩ đến đây nhớ nhà thơ Lê Đạt nói: ’Một nhà thơ toại nguyện là nhà thơ chết’, cùng hoàn cảnh có kẻ học hành không mấy sản, gặp thời gõ trúng nhịp phách hoặc rảy mực, múa bút trúng căn bịnh thời đại thì đồn ầm lên, thổi phồng, dựa hơi, khoe tài, khoe tướng, tặng cho danh nầy, tước nọ lắm khi ’khổ chủ’ cũng thấy thẹn vì xét ra mình đâu tới cái mức đó mà đời phong, thôi đã phóng thì phải theo về sau có ai hỏi thì nghiêm túc thối thoát như chính nhân. Nói cho ngay trong văn phẩm của một số tác giả, lục xét xem vẫn không có cái gì hay, mới trong truyện mà chỉ nghe nhắc đi nhở lại cái chuyện xưa cũ đem ra để phân trần. Không thấy chi mô răng rứa, đọc đi đọc lại nhiều lần cũng không thấy phơi mở một luận thuyết nhân sinh; cái bệnh thời đại là thế cứ sống lâu hóa ra lão làng; lấy thằng mọi Phi châu ra mà điển hình: mấy đời mà biết cô-la, bảy-úp, nói riết năm này qua tháng nọ thì ắt hai thứ đó phải thành danh nhưng phẩm thì chẳng là bao, cái danh xưng cũng thế lặp lại nhiều lần thành quen. Lỗ Tấn nói sở dĩ có con đường tại đi lại nhiều lần chớ thực chất chỗ đó trước kia là nơi bằng phẳng, không có chi mô răng rứa gì cả; không nhẽ văn chương chữ nghĩa cũng ra thương trường, nhắc nhở để có tên tuổi. Cái hay, cái đặc sản dù đậy trong hủ cũng vẫn là ’cảo thơm lần giở trước đèn’.Cho nên thành danh khó mà hư danh dễ. Éo le thay cái buổi văn nghệ ngày nay đều một cảnh tượng, cứ cho lên sân khấu một vài ba tập sách tự nhiên thấy mình trở nên văn hào, thi hào, ra mặt trầm tư đeo kính cận, lại thêm phê bình, nhận định, bình giải... để từ đó trở nên hiện tượng, thậm chí viết một đề tài thường hay đưa mấy vị ’danh nhân’ ra làm chứng nhân, đọc sâu để tìm một chân lý đích thực trong đó mà tựu chung có nói lên cái lý thuyết hay chủ đề gì đâu toàn chuyện thời sự xưa nay hết chuyện súng thời tới chuyện HO cái đà đó lập ngôn trở nên sáo ngữ. Có vô số chuyện thị phi ở đời này phải bi trí dũng mới chịu thấu cảnh đời nhá nhem hôm nay. Nói cho ngay những kẻ tung hô thần tượng, thánh hóa toàn là thứ hoạt đầu núp bóng mượn tiếng để nói lên mình mà bản chất không đủ thức để mà tri hay định nghĩa thế nào là huyền thoại và thế nào là thần thoại (myth and legend) mà cứ ầm lên là thiên tài là nghệ sĩ, tệ hơn nữa mỗi lần giỗ đem hương đèn ra khấn vái. Giữa đời này không có ai là thần tượng là vĩ đại cả. Sao thế? Bởi; tất cả là hư không là không thực ’rien n’est reel,tout est possible’; lấy Mozart ra mà nói: -tới nay có ai thấy chỗ ông nằm chưa? mặc khác; cũng do ở cái chỗ không có Hàn Lâm Viện cho nên mạnh định nghĩa (ẩu) có khi dùng chữ sai, dịch trật mà vẫn âm thầm dạy đời, trổ tài hay... e nặng định kiến vì chữ nghĩa, bằng cấp, học vị...(?) do đó chuyện thực hay giả đều là chuyện thị phi. Thú thật; cảnh đời lố nhố lăng nhăng sinh ra mình là thằng câm không nói nên lời và trở nên cực đoan, chớ bình nhật tôi không bi quan để phải thốt những điều ai oán như thế. Mà thật lòng vì quá yêu tài năng đúng nghĩa của nó.



Lần chót nói là đi thăm, chớ thiệt bụng là đi ngao du đúng hơn. Bỗng nhớ bạn cũ năm nào nay đang sống ở Tiền Giang vùng Rạch Rắn, sống độc chẳng hề nghe vợ con. Bạn bè thân quen kể lại; động lòng làm một chuyến đi thăm cho bằng được. Tính ra cũng gần nửa thế kỷ không gặp nhau, vì thế khó mà hình dung cái mặt thuở xưa và cái bản mặt thuở nay. Đi thôi! trước là tỏ tình thân hữu sau là ’thăm dân cho biết sự tình’ để xem thị phi nói những gì về người bạn cũ mà ngày đó tỏ ra thân tình với tôi. Cuộc đời đang sống là một cuộc đời biến thiên cho nên khó mà nhận rõ từ đâu và do đâu mà ra. Tôi cứ nghĩ quẩn đến thăm e chừng hiền hữu không nhận ra mình mà nhìn mình là người khách lạ, bởi; cả hai chúng tôi có một phong cách khác nhau do từ đời sống. Nhưng tin rằng hiền hữu không nghĩ như tôi nghĩ.

Đến bến thì mặt trời chiều đã khuất cuối lưng đồi, chỉ còn đọng chút ánh tàn trên đầu những mái nhà tôn rỉ màu cứt sắt, cảnh vật trông buồn tệ nếu một mình lần mò vào vùng sâu để tìm thăm bạn thì may ra yên tâm nơi miệt bình nguyên sông nước nầy và tá túc một đôi hôm để hàn huyên cho thỏa mộng ’giang hồ’ nơi xứ lạ . Tôi vừa đi vừa suy nghĩ sao hắn lại chọn về sống ở đây, chính vì thế mà tâm tư cảm thấy xa nhau nhiều hơn là gần nhau. Thế nhưng tình bằng hữu lại bền; phải chăng xa mặt cách lòng là cảnh giới của không gian nhưng cái khoản không gian ấy là một sự nhớ khó quên, người ta có thể quên dễ những thứ đáng quên nhưng ký ức không thể phai nhạt trong tâm tư của con người mỗi khi đã ghi dấu, ngoại trừ tâm tư bị quyến rũ bởi vật chất hay bởi một động lực nào đó. Xuống xe lôi thì nhận ra căn nhà lá của bạn tôi nằm gọn bên bờ rạch, gió gởi những tiếng reo trên cây xuống mặt đất, nghe có mùi lạnh ở chốn đìu hiu hút gió, sau phên lá cây sấu như buồn ngủ vì cả ngày đu theo gió. Người đàn ông tuổi ngoài 60 tóc trắng phếu như tiên ông, mặt thau nhỏ, hình hài gầy dưới bộ đồ vải thô may theo kiểu dân Nam bộ, đứng nhìn mông lung, phả khói thuốc bạc che kín mặt. Y vô tư nhìn tôi đi tới như kẻ lạc đường, bởi rất ít khi có người lai vãng tới chốn nầy; không ngại ngùng, cúi đầu chào nhau tợ dân thường mỗi khi đi qua. Và; từ đó nhận ra nhau.

Đứng trước một hoàn cảnh như thế bỗng nhiên tôi sanh lòng cảm hóa giữa thiên nhiên với con người, ở và đi là trạng huống của chúng tôi. Đi là thoát ly khỏi cái bức xúc, ràng buộc của cuộc đời đang sống; ở một nơi vắng vẻ, khỉ ho cò gáy của bạn tôi là một thoát ly khác, tức chối bỏ một hiện tại bi thương để tìm một tự do đích thực của tâm hồn và thể xác ’khát ta uống, đói ta ăn’ kiểu những thiền nhân tỏ thái độ lạc quan để nhập tâm vào cõi hư vô. Có lẽ; đây là lần đầu tiên chúng tôi gặp nhau, cả chúng tôi có cảm giác sung sướng như vớt ra từ cõi chết, như hân hoan thắng một ván bài hay một ngày trúng số, cái mừng hồ hởi nầy khó lòng mà diễn tả tận đáy lòng, hay cái sự bất ngờ chính là niềm vui đem laị?. Bạn tôi vui đời cô độc, vui sống cái của mình làm ra, sáng dưa trưa muối mà hạnh phúc, đánh được một con cá sướng trên tay, săn con thú vùng vẫy trong bẩy sập mà đem lòng xót xa giữa bãi chiến; tuy nhiên không vì thế mà thấy mệt mỏi một cuộc đời tự do. Bạn tôi chẳng phải hệ lụy điều gì để choáng niềm ao ước, tự nguyện như cuộc đời mới, bởi bốn bề là trăng nước dễ sanh lòng phát tiết, sống độc như thế là để những khi bay, nhảy không vướng sợi dây xích buộc vào chân. Phải dậy sớm ra chợ, bon chen vật lộn, tranh hùng, xưng bá vì cái bổn phận chồng cha. Bạn tôi sống nhờ vào bốn mùa: xuân bán hoa, hạ bán trái, thu hái, đông bón nhờ thế có khói phà trên môi, có rượu nhắm những khi hồi cố. Tâm hồn bạn tôi là một tâm hồn nghệ sĩ, đã nghệ sĩ thì lắm cái tham dục trước con người và thiên nhiên. Hựu bạn tôi; nén lòng không cho rung động trước cái đẹp của con người, coi thiên nhiên là tình nhân. Cũng đôi khi bạn tôi sợ tình nhân phản bội, đâm ra âu sầu như Lý Thương Ẩn quá yêu thiên nhiên mà hải hùng ’tịch dương vô hạn hảo / chỉ thị cận hoàng hôn’. Hựu cứ nhìn con đường trước mặt là trường vạn thủy thiên sơn chưa chắc gì đến đây mà tịnh dưỡng tâm can, khó vượt qua nổi!

Dưới ngọn đèn dầu hà tiện tỏa sáng, chai rượu đế vơi dần. Cảnh ngoài cũng đã tối sầm, cây cối ngủ từ lâu chỉ còn nghe côn trùng rì rào trong đêm vắng. Bọn chúng tôi cứ thế mà kéo qua đêm. Hựu bạn tôi người có tài; thi họa đầy đủ, nếu anh biết vận dụng thì anh làm nên việc trong xã hội. Tôi nghĩ. Nhưng; Hựu không muốn làm con người đứng đắn, nghiêm trang, uy nghi chễm chệ. Bạn tôi sợ tiếng thị phi, đặc điều vu khống, có hóa không, không hóa có cái nhiễu nhương đó bọn chúng tôi đã đi qua. Hựu bạn tôi chỉ phàn nàn về đường cọ thủy thái họa chưa đạt tới phương trời viễn mộng của Bát Đại Sơn Nhân bên Tàu, đó là cái hướng của bạn tôi khi phóng bút lên lụa, lên giấy thành tranh nước mực, khác với lối tùng bách sơn thủy hạc vân, cái ý mà bạn tôi tâm tình là đừng quá nặng về tùng hạc mà vẫn thấy tùng hạc đó là nỗi băng khoăn mà bạn tôi lao vào trường phái nầy. Cái máu nghệ sĩ cũng như cái suy tư của bạn tôi đã đi vào siêu lý nghệ thuật. – Anh Lâm xem bức nầy. Hựu nói. Mở cuộn giấy màu trắng sậm khói, chỉ thấy một vạch ngang màu mực xạ nằm lững giữa trang giấy.Tôi đưa chén rượu hất gọn vào họng để lấy tiếng khà cho đở đói lòng của kẻ nhàn du như tôi, suốt đời chỉ thấy mình, không thấy người. Vì vậy mà cạn giòng tư tưởng là thế! Bạn tôi vẽ để thỏa mãn đam mê, chớ chẳng mong một yêu cầu nào hơn: bởi; ’thịnh suy như lộ thảo đầu phô’, có có, không không ảo hóa vô cùng, màng tới làm chi. Bạn tôi nói.

Trong những khi trao đổi mới nhận ra cái chí hướng bất khuất của bạn tôi, dù bạn tôi không nói lên điều gì đã xẩy ra trong đời nhưng thái độ đó là khước từ, bởi; cái vô vọng đi theo cái vô vọng, con cá chết không thúi sông. Cái khí khái đó đã làm nên con người bạn tôi, vì thế đời thêm dị nghị: Hắn từ đâu đến? Ngọn nguồn ra sao mà lui về trong cõi vắng? Ngần ấy câu hỏi cũng đủ thị phi thành chuyện hoang đường, nếu không khéo thì cũng lên án gắt gao; dẫu biến hóa thần thông cũng không tránh miệng thế gian. Khó mà nói hết tâm tư.

Chỉ tối hôm ấy rượu và nồi lẫu cá tràu lóc đã hóa giải cho chúng tôi bao nhiêu điều giữa đời này. Trong mỗi chúng tôi có cái chọn lựa khác nhau, nhưng chọn lựa duy nhất để cảm hóa cuộc đời mới là chuyện đáng kể; mặc cho thị phi có pha chế, sự thật không bao giờ thay đổi giữa tà và chánh. Tôi kính phục lòng hào hiệp của bạn tôi ở cảnh lẻ loi nầy mà trân trọng cái tình buồn của bạn đã chấp nhận mọi thương đau ở nơi quạnh vắng, một mình, một bóng nhưng không tha hóa, không oán, không trách như ngọn trúc trước gió với bầy sẻ nhỏ.

Tôi đổi không khí trong chuyến đi thăm hiền hữu ngày hôm đó. Lúc chia tay, Hựu nhìn chăm chăm vào khoảng trống của con rạch nước và những bụi bờ như tỏ lời âu yếm. Ngược lại tôi nhìn Hựu là con người thoát tục hoàn toàn, chẳng phải tu mà thoát tục, anh đến đây để sống chính là chọn được con đường tự do để giải thoát. Với anh chẳng còn tham vọng nào hơn, diệt được tư-kỷ để hòa nhập cùng cây cỏ, sông nước xung quanh anh như sự sống cần thiết. Hựu cho rằng lạc thú con người nó đến từ tấm lòng, một tấm lòng vô-ngại trước cuộc đời do đó anh không sợ, bởi; thị phi là những điều không thật giữa cõi đời này. Nó như bóng ma trơi, cứ hùa theo gió, phất theo cờ chẳng còn biết tê mô răng rứa. Vểnh cái mặt lên trời!

Nắm tay bạn hiền mà lòng vẫn bồi hồi; bạn tôi không nói, không nhắn gởi, âm thầm, lặng đứng nhìn tôi đếm bước đi về cuối chân trời nơi không có hoàng hôn để ngắm ./.

NGƯỜI ĐÀN BÀ Và TƯỢNG ĐÁ / WOMAN And STATUE Of STONE-MAN

Người ngủ ghế công viên

Truyện ngắn
Trần Hạ Tháp
1*

Gã nằm xuống thoải mái.Cảm giác mát lạnh của ghế đá còn rịn hơi sương buổi sớm thu giúp gã chợp mắt ngay.Công viên thành phố không chỉ là bạn đời của những ai không nhà, các tên chích choác, kẻ sống ngoài vòng luật pháp…Đây cũng là nơi khá thân quen đối với người như gã.Ít ra đã hơn bốn tháng qua, từ khi gã rời một khách sạn năm sao trong thành phố.

Thật ra thì gã không hề qua đêm ở đây.Gã đến công viên cùng lúc như những người yêu quý sức khoẻ khác.Sau một đêm trường, họ thực hành mọi phương pháp thể dục.Gã vào đây chỉ để chợp mắt.Khoảng thời gian chừng nửa tiếng đồng hồ.Rồi thì mọi thứ tiếng động rầm rập bên tai khi thành phố vào giờ cao điểm sẽ buộc gã choàng dậy đúng lúc cần thiết.Gã còn phải đến quán cà phê cóc, cạnh ngay công viên này.

Đang là thứ bảy.Có một cặp vợ chồng đứng tuổi vừa chậm bước dần. Họ chạy lúc thúc bên nhau trên lối đi viền cỏ, y phục thể dục nghiêm chỉnh. Người vợ thở hì hục, nhìn chồng cười ra hiệu.Họ tìm một chỗ ngồi thong thả hít thở không khí trong lành.

- Ô kìa…Anh.

Người vợ thót người kêu lên như thấy ma.Tiếng ngáy rõ to ngay sau
lưng họ.Người chồng quan sát giây lâu, lắc đầu :

- Hình như…Không thế đâu.Em vẫn hay bị ám ảnh quá đáng.

Người vợ chưa hết lo, cẩn thận kiểm soát lại đế giầy :

- Mau xem có chiếc kim tiêm nào đâm dính vào không ?

- Đã bảo là không.Vả lại đế như thế thì chả sợ gì.Ngay cả đinh cũng không ăn thua.

Người vợ bĩu môi liếc xéo ra sau, nói thì thào :

- Nhưng kiểu ấy thì ai dám bảo con người lương thiện.Thứ…màn trời chiếu đất.

Người chồng nheo một bên mắt hóm hỉnh :

- Cứ coi như ham chơi khuya về muộn.Một đêm bị vợ con chốt cửa.

Hết đường…

Người vợ làm bộ trợn mắt, cố nín phì cười.Cả hai quên mất chung quanh.Tự nhiên họ bắt gặp lại hương nồng thời xuân sắc bên nhau.

- Coi kìa.Lại tờ quảng cáo chương trình.Không biết hay dở gì đi đâu
cũng đụng.Nghe… lạ lùng.

Một áp-phích nhỏ ai dán ở gốc cây xà cừ gần nhất.

- Tờ của mình vẫn còn đây.

Người chồng vội lục túi lấy ra tờ giấy gấp nhỏ.Họ chụm đầu vào nhau bàn bạc, nói về một vở diễn nghệ thuật nào đó vào tuần sau, ở nhà hát hạng ba trong thành phố.



2*

Quá chín giờ rưởi sáng ở một quán cà phê cóc bên cạnh công viên. Khách đông hơn hẳn mọi ngày.Có năm người đàn ông phục sức hết sức lập dị.Cuộc chuyện đang nóng lên, không còn ai muốn nghe người khác đầy đủ. Một kẻ thọc tay vào túi áo choàng, dằn lên bàn một vật :

- Còn cái này của tao.Đứa nào phản đối nữa không ? Đấy.

Bốn người còn lại cùng "Ồ" lên sảng khoái, ra vẻ lắng dịu một cách
chóng vánh.Trên bàn là cái chai còn nguyên tem.Rượu được rót ra ngay lập tức.Các chuyện đâu đó vẫn chưa hề chịu nhường nhau, mặc nhiên coi như rơi vào quên lãng.Người mang kính cận chồm tới đập đập tay lên vai kẻ đối diện vừa lôi ra bảo bối :

- Thật ra…chả là gì.Trao đổi qua lại, không cứ ngồi đấy ngó vào mặt nhau mãi à.Có cái nóng sốt, cho nó vận hành không khí tí.Ba mươi đi ông nội.Xí xoá hay là phạt, đằng nào tao cũng cái phần trăm ấy.Sao ?

Người tóc dài kêu to :

- Để cho có sáng tạo mới lạ hơn, tao đề nghị…

Ông ta búng tay và vẫy một cái lên trời :

- Chạy bàn đâu ? Tao bảo.

- Có ngay em.Các huynh cần gì ?

- Để hoá giải bất đồng kỹ thuật của các huynh.Uống đại đi ! Mày có công phục vụ sáng đến giờ mà đã có gì vào bụng đâu.

Người chạy bàn thản nhiên, đã không lạ gì các quý ngài đang chén.Gã nâng cốc bằng cả hai tay làm một hơi.Năm vị khách vỗ tay rào rào.Trước khi trở về với đống phin, cốc bên thau nước góc quán, gã tươi cười:

- Các huynh luôn sôi nổi.Mà đâu…Hôm qua chỉ ba vị thôi đấy.

- Có ồn ào mấy thì mày cứ vịt nghe sấm.Nguyên do đâu à ? Chúng tao đang tranh luận vì cái đứa nào nhỉ..? À, một thằng vớ vẩn nào đó.Ra là thằng cóc chết…Nó cả gan quảng cáo cái này này.Hỗn xược.Nhưng thôi, chuyện nghệ thuật đông tây kim cổ bao la lắm.Lo việc mày đi.

Người chạy bàn thấy đánh xoạch xuống một tờ giấy.Nó vừa được mở ra trước mắt mọi người, chưa ai đọc thì đã bị gấp lại, vẫn cứ đặt ngay trên bàn rượu.Tờ quảng cáo một show nghệ thuật.Vở diễn…

3*

Khách sạn năm sao.Ba giờ chiều trong một căn phòng đầy đủ tiện nghi.Cửa phòng tắm khép hờ.Tiếng một bài hát ngoại vọng ra.Bài "Woman in love".

- Ê, không được nhìn trộm nghe chưa.Bài hát một thời hoàng kim của "Nữ hoàng hoang dại" đấy.Nghe và…đợi nhé.

Lão giám đốc dân chơi vội bỏ tờ Playboy số cũ rích xuống sàn trải thảm huyết dụ.Một chuỗi cười hềnh hệch, đính kèm cái sở học tiếng Anh cấp kỳ của lão :

- Gentleman…Anh bao giờ cũng là gentleman mà cưng.Ê, xưa nay người quân tử đều biết đạo kiên nhẫn để làm nên việc lớn.Đừng coi anh như mấy đứa tiểu nhân.

Lão ta nhếch môi y hệt mỗi khi hạ quyết tâm đầu tư vào một công cuộc làm ăn toát mồ hôi hột nào đó.Câu nhắc khéo tiếp theo chứng tỏ là dân chơi thứ thiệt :

- Đừng nói là anh mà ngay cả nắm…ông tổng thống cũng biết phải chìu em thế nào cho đẹp.Có ông thọ nguyên "trăm tuổi" đấy cưng.

Một cái nhếch môi khác trong bồn tắm.Cô gái chân dài ngây thơ hơn với giọng ứ hự trẻ nít :

- Thằng tây bạn đời hở anh ? Ê, mà xong rồi còn đưa em đi một vòng shop-ping nữa đấy.Vốn làm ăn cứ quay vòng đều còn sắc đẹp thì là không đâu nhé.Nó…"One-way ticket", một đi không trở lại, mà anh ?

- Đã nói không thể lộ liễu cùng em nơi công cộng.Cần gì anh cho nấy. Em sắm được mà.Không cái gì khó kiếm cả.Tuốt tuột…Vả lại, còn bao nhiêu cuộc họp đang chờ.Cho anh sorry đi cưng.

Cô gái bắt đầu lấp ló ở cửa phòng tắm.Giọng hờn tủi :

- Không thèm sắm gì cả.Chỉ sắm những…thằng hơn anh.

- Ồ, superman làm gì có.Anh đã là gentleman ngoại hạng.

- Thằng tây bạn đời anh đấy.Có mà.Có nhiều nhiều…



Lão giám đốc đầu hói bắt đầu "quáng gà" khi cánh cửa phòng tắm từ từ hé ra thân hình hoả diệm sơn bốc lửa.Một cái chân nõn nà thò ra với ngón chân duỗi kiểu vũ ba-lê sân khấu.Ngón chân đặt hờ chưa chịu chạm xuống mặt thảm.Giọng cười rúc rích khiến lão ta lụi tàn hồn phách :

- Bạn anh đủ lịch sự chưa ? Bảo ông ấy dìu em lên giường đi.Ê, trò chơi nghệ thuật.Vũ ba lê kiểu "thằng tây lót đường" biết không ? Mau mà anh…Mỏi lắm.

- Biết….Quá biết đi chứ.Dân chơi mà.Có ngay nghệ thuật.

Giám đốc lật đật, bật nắp săm-xô-nai khi nào cũng lè kè bên lưng.Lão cười tít mắt như trẻ con, bò ngay xuống thảm, đẩy "tráp bạc" lần tới…Đặt một tờ đô la xuống ngay dưới chỗ ngón chân của nàng, lão cẩn thận xoay cho chiều dọc của nó hướng về phía chiếc giường bát bảo.Luôn để hình "thằng tây" lên mặt trên.Tờ trăm đô la in hình một vị Tổng thống…

Lão đầu hói chìa bàn tay "Xin mời" để bàn chân cong cớn kia từ từ giẫm xuống.Bò…thụt lùi, lão ta chuẩn bị cho bước chân kế tiếp.Người đẹp hoả diệm sơn khoan thai, bước chân luôn nhỏ nhẹ như bước của loài chim. Chân trước, nàng đặt xuống để chân sau từ từ đánh gập lại sau bờ mông vệ nữ.Ngực ưỡn, đầu người đẹp quay lui nhìn xuống bàn chân đang gập ấy.Tờ đô la được ngón chân giữ chặt, dính theo như có phép mầu…

Khi cánh tay bên chân trụ quay lui, khoát một vòng kẹp lấy tờ giấy lót chân chỉ với hai ngón tay duỗi thẳng.Cánh tay còn lại đưa hai ngón lên môi. Nụ hôn gió ban xuống tên khán giả đào hoa.Bộ mặt lão ta đệt ra, mạch máu muốn bung vành mỗi lần cái cận cảnh lồ lộ "áp dấu" ngay bon vào trán hói.

- Thủ tục trình duyệt.Ngạc nhiên chưa !

Người đẹp hoả diệm sơn phá lên cười khanh khách nhìn xuống con mồi đang chịu…chết.

Giám đốc cười ngây ngô, hết sức phát âm một câu chuyên dụng nằm lòng "Oh.What the wonderful girl ! ".Ánh mắt lão đã bắt đầu hoá dại…

4*

Năm giờ chiều, ở sảnh đường khách sạn.Cô gái ấy xuất hiện trong trang phục mùa thu với ủng ngắn và áo choàng cúc hở, kính cài ngược lên tóc đang nhỏ to chuyện trò với một nàng cát-sê chân dài khác :

- Sao ? Hắn chê ít chắc.Mày có bảo là khách sạn phụ cấp thất nghiệp ngang cơ bọn tây chứ.Tụi ấy cũng ba trăm đô mỗi tháng nhé.

- Ồ, loại thông dịch viên "pháp sư" bao đủ tour Anh, Pháp, Đức cái gì không biết mày ? Hắn sống an phận nhún nhường.Giả chết đấy.Ê, tao thấy "lập trình" của mày…Nó nặng phần nghiệt ngã.

- Ô kê, tao đạo đức giả.Cái gì giả nhưng "đồ nghề" đừng giả nghe mày Nước mắt giang hồ đấy à ? Tụi mày đạo đức…thật lấy đâu ra dzậy ? Cho đến khi chiều xuống…Là "xôi oản" giộng toàn silicon vào rồi thì chỉ đi với bọn nháy ảnh "Ba mươi sáu kiểu" mà sống ! Còn bao nhiêu thời gian mày ? Rồi sẽ cháy tàn đêm hiu hắt đó con.Chả có ai thương tao hơn chính tao.

- Nghe tao nói nhưng hắn bảo cũng đến lúc từ giả, không phải cần ai thương hại.Hắn ca cẩm, thông dịch viên nơi đây hoá ra chỉ chuyên dụng thứ ngôn ngữ "không tài nào đàn ông có nổi".Hắn chán.Hắn muốn tìm một công việc khác, không vì ai vắt chanh bỏ vỏ.Hắn tự thú là đã quá dốt nát về cái chuyện phe cánh thập thò."Thời của các quý vị cầm tinh con chuột".Thế đấy, hắn chỉ cười khan trước khi quay bước, cũng chẳng ngó ngàng đến phong bì. Trả lại mày.Hết cách.

- Tao hiểu.Hắn không có ý hại ai.Người như hắn không bao giờ là "sát thủ".Hắn muốn đứng ra ngoài mọi tranh giành quyền và lợi phe cánh.Và thế, hắn đã tự mình khai tử.Sự chật chội môi trường sống bây giờ không còn chỗ cho những kẻ độc hành.Này nhé, căn cứ vào nhu cầu hưởng thụ "super thời thượng" so dịch vụ du lịch nguyên thuỷ "trắng" mà hắn chủ trương.Hắn đã thành vật cản thời đại - chính xác đấy - tao không nghĩ hắn nạn nhân ai cả. Dù sao từng sư phụ bọn mình, mới có chuyện tao đề nghị trợ cấp hắn đôi ba tháng.Dĩ nhiên khách sạn ô kê, khi mà tiền túi tao móc ra.Để thay hắn làm xếp thông dịch viên ở đây, gọi là có chút đền bù.Thế…

- Mượn danh nghĩa khách sạn chi vậy ?

- Nhanh, tránh vòng vo tam quốc.Xong chuyện.

- Mày đơn giản kinh hoàng.Chỉ có hai loại vật cản, vật không cản là xong.Kỳ quặc, trước kia mày bái phục hắn ? Xin lỗi, hơi tò mò.

- Tao non choẹt, cứ một thời tưởng nghệ thuật nào cũng ngồi trên đất hứa.Có điên ! Đã giã từ sàn diễn như giã từ ảo mộng.Nghệ thuật nào thực tế hơn nghệ thuật kiếm sống mày ? Trong đó, ai method nấy.Ê, có đứa nào bảo đồng bạc không hề ban rung cảm ? Là tao đang tận tuỵ con đường của tao. Hắn học rộng tài cao nhưng quá buồn cười.Luôn ở trên mây, hắn mơ màng sáng tạo nghệ thuật.Ấy, cu li nghệ thuật có ngu ngốc cỡ như tao cũng chả đáng buồn cười.Hợp lý đấy.Tao chỉ làm cu ly cho chính tao thôi.Nghệ sĩ là quái gì, bong bóng màu to rỗng.

- Oh, yes.Chỉ còn lại…Nghệ sĩ của nghệ thuật kiếm sống.Một nghệ thuật chưa bao giờ rời xa nhân loại.Tao nữa đấy.Đừng có gọi cu li quá mono nghe mày.Nghe thế nào ra stereo chút.Âm thanh nổi đi !

Phút im lặng.Thấp thoáng mơ màng trong mắt, cô gái hoài cảm :

- Bỏ vũ ba-lê.Theo một thời gào hát như điên.Tưởng nó đi tới đâu rồi nhé ? Hoá ra chính tao phải tự thắp lên ánh đèn sân khấu của riêng tao.Đấy, các đứa chân chỉ, ôm "thương hiệu" để chết thèm.Chúng đào ở đâu ra mỹ phẩm Hollywood, Mercedes và ngọc trai trưng diện hở mày ?

- Tiếng Anh và nhan sắc ! Chỉ có thế.Mất công làm người mẫu ít lâu ngộ ra ngay.Tao đá giò lái thằng chủ show đểu cáng.Ôi điêu tàn, cứ lắm bé ngoan còn lần lượt "đưa đồ".Nào các bộ sưu tập mới lạ chi chi…Đ.m thằng ranh ma chuyên "sáng tạo" các thứ tào lao.Bộ sưu tập…háng đàn bà thì có. Hắn ăn chặn trinh tiết, chuyển giao cái công nghệ ngành thịt người ra…"Gái gọi".Bây giờ tao có sạn trên đầu.

Người đẹp hỏa diệm sơn gật gù :

- Mày thì nhớ đời thằng "nghệ sĩ tạo mẫu" tởm lợm ấy.Sẽ có một ngày tàn cuộc giang hồ cho nó.Còn cái sự tao nhờ vả ấy à.Mày đã cật lực.Thằng quân tử tầu từ chối thiện chí của tao."Boa" luôn cho mày.Nhé.Để cứ thấy cuộc đời còn tươi đẹp."To be or not to be.This is the question".Ngạc nhiên chưa !

Hai cô gái chân dài cười như điên.Cú chạm cốc whisky nảy lửa :

- Ô kê ngay."Let ' s twist again".Nào, hiện hữu tràn be…

Hai cô gái trẻ đẹp đập bàn tay vào nhau thay lời từ giã.Người đẹp hoả diệm sơn bước ra khỏi sảnh đường khách sạn.Trước khi mở cánh cửa chiếc Mercedes 250 SL,cô gái còn hỏi vọng vào :

- Mày có biết hiện hắn làm gì không ? Lắm tài lo gì thất nghiệp.

- Bảo…"Chạy bàn một quán cà phê cóc".Tao chưa tin.

Cánh cửa dừng lại.Một chút ngập ngừng với câu nói mông lung :

- Đằng nào cũng phải làm gì đó kiếm sống.Tội gì nhỉ ? Tự làm nghèo khốn mình đi, khi mà cuộc đời còn quá nhiều đứa chó mửa…lên voi.Theo thuyết Khắc kỷ của Diogène đập vỡ cái bình ấy à.Chi vậy ? Hay cứ phép "thắng lợi tinh thần" ông Lỗ Tấn.Mày thay tao tìm hiểu chút đi.Một lần cho nó…xong.

- Bây giờ thấy đi xế điếc.Chắc bắt đầu sa sút, cầm hơi.

5*

Thứ bảy tuần sau.Bảy giờ tối ở nhà hát hạng ba thành phố.Vé cầm tay, mọi người chuẩn bị vào cửa.Những tờ quảng cáo quen thuộc cứ vung vẫy giữa nhiều người.Đủ các lời tán dương hoặc những câu tục tĩu không ngớt tuôn ra…

Chuông reo.Mọi người chen lấn vào cửa.Dăm mười phút sau khi yên vị, ai nấy đều ngơ ngác nhìn nhau.Đèn vẫn không được tắt.Sân khấu hình như đang còn trong tình trạng lôi thôi chưa ổn định.Tiếng hú huýt của thiết bị âm thanh khi to khi nhỏ.Người ta liên tục điều chỉnh dây dợ, máy móc… Những của nợ ấy ngổn ngang chưa ai xếp đặt.

Trên sân khấu chính diện, nhiều kẻ đang chen lấn dồn cục quanh một cái thang cao ngồng.Người leo lên, kẻ kéo chân lôi xuống.Ai nấy đều vác mặt nhìn lên nóc sân khấu chả thiết gì nhiều thứ đang bị giày xéo, giẫm đạp ngay dưới chân mình.Tiếng hô hoán, gọi nhau rõ mồm một qua loa phóng thanh không sót chữ nào.

Thấp thoáng hai bên cánh gà sân khấu, đôi ba người cứ điềm nhiên soi gương thoa phấn, vẽ mặt.Họ làm điệu bộ vừa ướm thử các kiểu hoá trang.Ai đó khi cúi đầu như mặc niệm, khi đột ngột vỗ tay đôm đốp, tươi cười.Có kẻ thấp thoáng xa xa không hiện rõ mặt mày tay cầm xấp giấy, ra hiệu người kia tới trước, kẻ khác lui ra…Hắn ta nhắc tuồng nhỏ giọng sau cánh gà.Các người khác lớn tiếng hơn, nhái theo y hệt không sót chữ nào.

Thời gian chết trên sân khấu kéo dài.Lời dẫn chương trình vắng bặt. Đâu đó cứ một loại âm thanh léo nhéo nhàm chán phát ra từ cát-sét quá lỗi thời.Nhiều cây mi-cờ-rô không sử dụng, bị lùa phứa xuống khỏi sân khấu, lỏng chỏng ở ngay trước mặt hàng ghế hạng nhất.

Trong lúc ấy thì giàn đèn màu đang hoạt động cật lực.Đấy là loại thiết bị hoàn hảo nhất chả cần chỉnh sửa gì thêm nữa.Liên tục đủ xanh, đỏ, tím, vàng thay nhau nhuộm màu sân khấu một cách loè loẹt.

Một người ở trần đầy mồ hôi.Gã ta, có lẽ là công nhân khuân vác hậu trường ôm khệ nệ các thứ, ngấp ngỏng dáo dát nhìn xuống khán giả với vẻ nhọc mệt :

- Đông nhỉ ? Giúp nhau một tay đi chứ.Mãi cứ ngồi không khoẻ thế. Gã lại thở dài thườn thượt mà không hay biết mấy cây mi-cờ-rô đang phóng đại âm thanh chát chúa của mình :

- Không thấy gì hết à ? Có ai diễn thật đâu.Ngồi xem diễn giả để làm

gì nào…Chịu luôn.Thật uổng phí bao nhiêu thời giờ.



Gã ho khan mãi vì hít nhằm những mảng bồ hóng bẩn thỉu từ trên cao rụng xuống liên hồi.Đột ngột, gã ta hét lên kinh hoàng vất bỏ đồ đạt, ôm đầu chui xuống gầm mấy cái bàn kế bên.Một số sà ngang mối mọt trên nóc rơi thọc xuống lập tức gãy nát.



Mọi người không hiểu sao cả, cứ trố mắt nhìn nhau y như ở trên mặt trăng.Đã hơn nửa tiếng đồng hồ từ khi vào rạp hát đến giờ.Năm ba vị bực dọc bỏ ghế đứng dậy đùng đùng bước ra "Giờ vào cửa có vấn đề".Ai đó nói với nhau để tự mình giải thích sự cố "Nhà hát không hề tôn trọng khán giả ".



Tiếng nói chuyện, hỏi nhau râm ran…Không còn ai đủ kiên nhẫn.Ban đầu, còn hơi nhỏ giọng nhưng sau đó người ta hét lớn.Họ đứng cả lên ghế ngồi để chỉ chỏ.Tiếng mặt ghế liên tục bị gập lại, mở ra đinh tai nhức óc.



Một vài vị hầm hầm nhảy phóc lên sân khấu bày tỏ thái độ.Họ tiến lại gần mấy người chỉnh sửa, xem những kẻ ấy trả lời ra sao :

- Ê, các ông bạn.Có phải nhà hát không đây ? Ai là người đang điều khiển đấy nhỉ ? Chúng tôi chen lấn toát mồ hôi hột để vào ngồi xem các thứ quái quỷ này à ? Này, ai cũng lận lưng ra mà mua vé đấy.Đóng tiền nghiêm chỉnh chứ không bớt xu nào.Có người bóp bụng nằn nì các thằng đểu bán vé chợ đen nữa đó.Lý do gì ? Nói ngay đi chứ.Có phải là…còn lâu mới như chương trình quảng cáo hứa hẹn.Rồi ai chịu thiệt thì mặc bố nó phải không ? Đã vào cửa rồi thì ráng mà chịu.Nhà hát giả câm giả điếc, vô trách nhiệm là xong.Hở…?

Hình như tất cả vẫn lo việc của mình, chẳng ai thèm trả lời câu hỏi.

- Ồ, nói làm gì.Coi kìa.Đây là những kẻ được thuê mướn.Họ coi như chẳng liên quan gì sất.Đến làm, nhà hát trả tiền công xong thì về.Họ đâu có cần…khỉ gì chúng ta đâu.

Mọi người dở khóc dở cười, nhìn nhau.Nhiều câu tục tĩu tuôn ra.Một thiểu số, xô vẹt đám đông lặng lẽ đi ra.Đấy là những kẻ bận việc hoặc không còn cảm hứng nào nữa.Phần lớn ở lại, không kiên nhẫn nhưng vì sợ mất tiền một cách dại dột.

- Cùng lắm thì đòi cho ra tiền vé lại thôi.Ngồi đến hết giờ mới về.Tụi mày cứ mong chúng ông bực tức bỏ đi chắc ? Ê, đừng có hòng.Còn lâu mới ra khỏi cửa.Thứ lường gạt.Đồ đểu…

Có nhóm người nhân cơ hội lôi rượu ra điềm nhiên bày cuộc với nhau trong góc.Họ bàn bạc thơ văn nghệ thuật sôi nổi như thường.Một kẻ gật gù rung đùi nói với người bên cạnh ra cái điều tri thức, nhìn xa hiểu rộng :

- Thế đấy.Cũng phải cảm thông cho nhà hát.Cứ kiên nhẫn chút rồi đâu sẽ vào đấy.Cái gì chứ khoa học kỹ thuật không đơn giản.Có là vấn đề tâm lý để khắc phục hoàn cảnh ngay được đâu.Đồng ý, là bỏ ra tiền mua vé thực đấy.Khó khăn là khó khăn chung.Chuyện “thường ngày ở huyện” lạ gì chứ.

Đột ngột một giọng nói vang lên từ máy phóng thanh.Ai đó chụp lấy mi-cờ-rô vẫn đang đặt lỏng chỏng ngay trước mặt khán giả hàng ghế hạng nhất.Âm thanh dội lên trong lòng nhà hát :

- Cái này để làm gì đây ? Cũng là tiện ích sử dụng tính luôn vào tiền vé đã bỏ ra đấy.Trong lúc như thế này.Tại sao không ai dùng nhỉ.Có quên đi không ? Xin mời…

Khán giả thấy ngồ ngộ, im lặng phần nào.Một cha căng chú kiết nào đó lấy can đảm nhảy lên sân khấu, hét vào mi-cờ-rô :

- Nhà hát phải trả lời.Nói đi.Chúng tôi có quyền yêu cầu.

Đám đông hô hoán tỏ ý tán đồng ngay nhưng hắn đã biến mất.Biết thế nhưng chẳng ai rục rịch, người nọ quay sang bảo người kia "Tội gì không nói.Tiền mua vé là cứ thu vào xoành xoạch.Có cho ai đồng nào không ? ".

- Bảo ngay vào mặt thằng giám đốc chó chết.Quân bố láo lợi dụng nhà hát để làm giàu đây mà.Một lần này thôi, đủ nhé…

- Báo cho mà biết.Không có khán giả thì lũ ma mãnh nhà hát ra ngoài nghĩa địa mà diễn.Chúng ông càng vất vả chen lấn thì chúng mày càng giàu. Chúng mày giàu rồi thì là chúng ông phải vào sọt rác chứ gì.

- Quỷ quái thật…Láo.

Tất cả những chào xáo, hô hoán này đều được khuếch đại, không ai không rõ.Có lẽ chẳng nói trực tiếp vào máy, âm thanh cũng đã đủ nghe rõmồm một.Giàn mi-cờ-rô quá gần, tự nhiên đã giúp cho điều ấy.Đột nhiên có người tiến ra, lôi hẳn một cây mi-cờ-rô đặt lên trên sân khấu :

- Vâng, nghệ thuật đang bị lợi dụng và trưng dụng đủ kiểu…Khán giả bình dân đã bị coi thường, dần phải chịu về bên thiệt.Trong khi ấy, sẵn sàng như một tiểu xảo đền bù, các danh từ tốt đẹp nhất luôn để dành tôn vinh cho quý vị…Những kẻ đã cật lực lao động bỏ thì gìơ, tiền bạc chỉ để muốn tìm thấy cảm xúc, tâm tư nói lên đích thực tiếng lòng mình.

Vâng, tâm tư khán giả đã không nhận đủ phản hồi chân chính.Quả ai nấy đều thầm tự hỏi, rằng nhà hát cần gì ở quý vị nữa không ? Ngoài số thu nhập để phục vụ cho nơi chốn đang nhân danh nghệ thuật, nhân danh quý vị.



Có không ít kẻ nhân danh ấy đã làm nên cơ nghiệp.Họ bây giờ chỉ chú tâm các diễn xuất trên nhiều sân khấu khác, giàu có hơn.Thực ra chúng ta chỉ là cái bàn đạp thuở ban đầu…Vì thế, họ đã rời xa sân khấu hôm nay.Phải chăng mong đợi chính đáng và thiết thực nhất của quý vị đã trở nên phá sản. Thưa quý vị…Tôi đang được hầu chuyện cùng những người thu nhập thấp, các khán giả một nhà hát hạng ba…

Giọng anh chàng ban nãy, trực tiếp trước mi-cờ-rô.Mọi người hả hê gật gù nhìn nhau tương đắc.Dấu hiệu sự đồng cảm của đám đông có thể đọc ngay trên nét mặt nhiều người.Đột ngột tiếng vỗ tay vang lên như sấm dậy. Lời nói bị gián đoạn, người ta chồm cả tới để cố xem mặt người đang đứng trước mi-cờ-rô.Có cặp vợ chồng trố mắt, níu vai nhau :

- Ôi, kìa anh…Đấy, cha nằm ở ghế đá công viên tuần trước.



Trong góc nhà hát.Mấy người đang chuyền nhau chai rượu bất ngờ

đứng cả dậy ngơ ngác hỏi nhau "Có phải chú em chạy bàn đây không ? Tao thấy y chang"."Đúng hắn.Không nhầm vào đâu được".



Cô gái rất đẹp sang trọng ngồi ở ghế hạng nhất vội vã ra khỏi chỗ, cúi đầu bước nhanh về phía hành lang vệ sinh.Một cuộc điện đàm di động sau đó :

- Ngay nhà hát bình dân thành phố.Đúng, tao tìm ra rồi.Là hắn…Chắc chắn.Một cái gì đó ở đây thì phải…Tốt nhất mày đến ngay.Cứ "búng" cho thằng soát vé vào cửa một cái đi.Ô kê, tao đang ngồi ghế hạng nhất bên trái, ghế thứ chín…Yên chí, hắn đang nói như điên, không thấy gì đâu.Cần, đeo kính đen vào như tao cho chắc.Nhé…Cứ thế.See you again.



Trở vào ghế ngồi, cô gái đẹp càng ngạc nhiên hơn nữa khi thấy những người trên sân khấu lần lượt bước ra chào khán giả.Họ đều tươi cười, đầy thân thiện và trịnh trọng y như những diễn viên vừa biểu diễn xong tiết mục của mình.Có cả người đã ở trần khuân vác.Không ai có thái độ thiếu nghiêm túc cả.Hoá ra…Họ đã diễn về những "nhân vật diễn viên".

Người đang đứng giới thiệu lần lượt tên của mỗi diễn viên, có giọng nói rất quen.Cô gái kín đáo đẩy gọng kính lên một chút để nhìn rõ hơn." Đạo diễn là chính… hắn".

- Trân trọng cảm ơn quý vị…Vở diễn nhằm xoá đi sự cách biệt giữa diễn viên và khán giả.Không lẽ loi như khi phải ngồi trước các thiết bị nghe nhìn - màn hình chẳng hạn - quý vị thấy đấy…Tất cả chúng ta, kể cả người im lặng nhất, đều là những "nhân vật".Vâng, những "nhân vật" của vở diễn hôm nay.Mặt khác, một cách đồng thời…Tất cả chúng ta đều là "diễn viên". Hoặc chính danh hoặc là "diễn viên" tự nhiên trong phút giây sôi nổi nhất vừa biểu hiện.Thưa quý vị, tất cả những gì đã nghe, đã thấy, đã diễn ra…Hết thảy đều đã góp nên toàn cục cho diễn xuất chung trong vở diễn hôm nay.Vở diễn thể hiện nguyên bản thái độ, tình cảm và tâm tư quý vị…Các khán giả bình dân…

Thưa quý vị, tại đây sân khấu đã được cố tình mở rộng hơn, vượt ra khỏi không gian ước lệ thông thường.Vâng, mọi nơi đều là sàn diễn…Không chỉ ở trên kia, nơi tấm màn được mở ra hoặc kéo lại…Sân khấu còn ở ngay chỗ quý vị đang ngồi.Đấy, với hàng mi-cờ-rô đã được tế nhị đặt xuống lúc ban đầu.Thực hay ảo ? Nghệ thuật hay chỉ là trò chơi hư cấu…?

Câu trả lời chắc sẽ còn vọng lên nhiều lần trong mỗi một chúng ta… "Nhân vật ? Hay diễn viên ? ?".Đúng thế - gã chạy bàn nói tiếp với một thái độ đầy trân trọng - Cũng là tên của vở diễn hôm nay…

Thưa quý vị.Như đã biết, hư cấu trong sáng tạo nghệ thuật thiên hình vạn trạng đến không cùng.Sẽ không còn phát triển nghệ thuật khi bên cạnh đó, tính sáng tạo đã bị xem như một thủ tục không mấy còn thiết yếu.Thông điệp tình người chắc chắn làm sinh mệnh cho mọi ngành nghệ thuật.Bởi lẽ, chỉ có tính sáng tạo của nó mới chứng minh nổi đâu là khác biệt có thực giữa con vật và con người.Tôi muốn nói đến tính sáng tạo của văn minh để phân biệt với quán tính, thói lập lại là dấu vết từ bản năng mông muội.

Vâng, dừng sáng tạo nhất thiết con người không tiến tới văn minh… Một cách khác, không thể có văn minh khi thiếu vắng tính người.Hoặc đấy chỉ là nền "văn minh ảo".Từ đó, để thấy rằng - sáng tạo nói chung, sáng tạo nghệ thuật nói riêng - nhất thiết là thước đo trình độ một nền văn minh, một quốc gia hoặc ngay cả một thời kỳ con người ghi dấu…Cần sáng tạo nữa không, hay chỉ nên lập lại các giá trị đã vĩnh hằng ? Câu trả lời đồng nghĩa với văn minh.

Xin lỗi quý vị.Có thể quý vị vẫn chưa hết ngạc nhiên.Song các lời nói, thái độ, mọi tình cảm…của quý vị vừa rồi không hề trong một giấc mơ nào cả.Nó từ đáy lòng quý vị.Một trong nhiều điều mang ý nghĩa lớn lao của nhiệm vụ sáng tạo nghệ thuật, đấy là tạo điều kiện để các cửa sổ tâm thức mở rộng hơn chứ không hề ngược lại.Vâng, tất nhiên phương diện tuyệt đối mà nói, vở diễn chắc rằng chưa dừng lại ở đây…

Một lần nữa, chân thành cảm ơn quý vị khán giả vẫn hết lòng vì nghệ thuật hôm nay.Vở diễn thành công hay chưa ? Không quan trọng.Song chắc chắn chính quý vị đã cảm xúc.Chỉ có sự sẻ chia thật tình mới đích thực làm nên ý nghĩa ấy.Quý vị, những khán giả bình dân lao động vốn thân quen với một nhà hát hạng ba.Tất nhiên, trong số đang hiện diện nơi đây đại đa số đều thu nhập thấp.Có kẻ chưa ổn định cuộc sống.Thậm chí người còn vất vả tìm việc để có thể qua ngày.Xin coi như cơ hội để gặp nhau, cùng chia sẻ nỗi lòng…

Tiếng vỗ tay lại nổi lên không ngớt.



6*

Chuông reo. Lần lượt khán giả ra khỏi cửa.Người ta vui cười nói với nhau những lời thanh thản…Ai nấy tự nhiên như gần gũi nhau hơn.Khách sảnh nhà hát hạng ba khá chật chội.Một cái bàn kê giữa lối ra vào.Hai người đàn ông đeo kính đen đứng đó, bắt tay khán giả đi qua.Họ cứ mỉm một nụ cười lặng lẽ.Trên bàn, đặt một áp-phích nho nhỏ kẽ bằng tay.Hàng chữ chân phương, nắn nót đập vào mắt mọi người : "Được nhận toàn bộ tiền vé vào cửa vở diễn hôm nay, Hội người mù tỉnh nhà chân thành cảm ơn anh chị em nghệ sĩ và khán giả từ tâm".

Cặp vợ chồng đưa mắt nhìn nhau.Người đàn bà hỏi "Sao tờ quảng cáo không ghi gì nhỉ ? Nếu biết trước là việc từ thiện, mình chắc không bàn cãi suốt tuần rồi mới đi mua vé".Người chồng ra cách hiểu biết hơn, giải thích "Có lẽ để tôn trọng Hội người mù, đồng thời người ta không vay mượn danh nghĩa nào làm vốn nghệ thuật như một số thủ thuật hay thấy".

- Thế, người ta tặng hết tiền thu vé rồi lấy đâu... ?

Ông chồng ngần ngừ, hơi bối rối "Tất nhiên, họ phải có nghề nghiệp ổn định đâu…đó rồi chứ.Chắc thế.Nhưng mà nghệ sĩ chân chính thì thường là những vị nghèo xơ nghèo xác đấy".

Người vợ chợt đổi giọng ăn năn "Em đã không phải với ông ấy.Có lần nói nầy nọ…"

- Ông đạo diễn chứ gì ? Đấy, hôm gặp ngủ ở ghế đá công viên đã bảo là không phải xì ke.Cứ tưởng khi nào cũng y như mình nghĩ…Là lầm to đấy. Không phải cứ mắt thấy…

Ông chồng nói, vừa quay lui như tìm sự đồng cảm với ai đó đi sau lưng mình đang cố ý lắng nghe câu chuyện.Ồ, hai cô gái trẻ rất đẹp đều đeo kính…đen ! Họ hình như xúc động, cúi mặt dìu nhau đi rất chậm.

Ông chồng nín bặt, chột dạ.Người vợ trố mắt quay lui và vội vã dứt ra khỏi tay chồng.Bà ta chạy đến bên hai cô gái và dịu dàng nắm lấy tay họ :

- Không sao đâu. Hai em cứ nắm lấy tay chị đây.Nhé.Đi từ từ coi chừng vấp ngã.

Người chồng đứng ngẩn ra, sau đó lật đật nói với vợ mình :

- Anh gọi ngay chiếc xích lô đây.Em hỏi đi.Các cô ấy sẽ về đâu ?

Mọi người đưa mắt nhìn nhau thương hại "Ôi, tuổi thanh xuân thế kia. Hai con người bất hạnh".Có xuýt xoa nho nhỏ ai đấy đang thầm thì.Bỗng mọi người lại reo lên, nhường lối đi khi thấy những diễn viên lần lượt đi ra, đến bắt tay hai đại diện Hội người mù.

Một trong hai vị này từ tốn thốt lên :

- Chỉ nghe được phần âm thanh của vở diễn…Song, các bạn đừng ái ngại.Bằng tâm hồn, chúng tôi tự hiểu lấy phần còn lại.

Họ ghì lấy nhau trong tiếng hoan hô và hạnh phúc đồng cảm.Có khán giả vừa cười vừa quệt ngang nước mắt.Đại diện Hội người mù đề nghị gặp một người…

Gã nhét vội ổ bánh mì dang dở vào túi quần và tất tả chạy ra.Đang cố tranh thủ…sau cánh gà, gã vẫn cứ bị người ta tìm thấy rất nhanh."Đạo diễn. - Ông ta đến kia kìa…Đấy !".

Mọi người đổ xô về một phía.Vài tay phóng viên vừa xuất hiện.Ánh flash lóe lên."Xin đạo diễn vắn tắt quan niệm nghệ thuật".Gã tươi cười với cái bụng ọc ạch :

- Đơn giản, thưa các bạn.Với nghệ thuật chân chính thì Tình Người để chia sẻ chứ không phải là thứ phẩm vật để chúng ta ra sức vận dụng, tranh thủ nó nhằm biến thành lợi khí trang bị.Nói tóm lại Tình Người để chia sẻ, để phát tán rộng rãi chứ không để bòn rút gom thu, quy về nơi duy nhất nào cả.Theo tôi, đây mới là điều nếu không chú ý chúng ta dễ trở thành nạn nhân ngay cả khi được tôn vinh nhiều nhất.

Hai vợ chồng tốt bụng đang chú ý lắng nghe giọng nói ở đằng kia.Bà vợ nhón chân lên cố nhìn."Xa quá.Em không thấy gì cả". "Sáng nào cũng có ở ghế đá công viên.Ai thôi, mình thì còn lạ lùng gì nữa".Ông chồng bảo vợ.

Hai cô gái lặng yên, không nói một lời.Họ hình như đang thấm thía nỗi mênh mông từ khoảng trống cuộc đời.Không ai ngẩng đầu lên cả, hai người cùng nhận ra chơ vơ bóng đổ dưới chân mình.Có lẽ lần đầu tiên trong đời, họ hiểu đích thực ý nghĩa sự sẻ chia trong nghệ thuật.

Đột ngột…Hai cô gái cắn môi, xô dạt cặp vợ chồng tốt bụng để cố đi nhanh khỏi sảnh đường nhà hát.Hai cái kính đen - như là loại mặt nạ tâm hồn trong trang phục riêng họ - rơi xuống giữa dòng người qua lại.


(*) "Woman in love", "One-way ticket", "Let ' s twist again" : Những bản nhạc
ngoại nổi tiếng.

(*) "To be or not to be.This is the question" : Hiện hữu hay không hiện hữu.Đây mới là vấn đề.(Câu nói trong một tác phẩm của Shakespeare)

Các quỹ đạo bay của lá

Trần Hạ Tháp
(thương nhớ Mẹ tôi)


Sớm muộn
Lẽ nào không về cội?
Nhưng cũng rất lắm khi…
Rụng, tất nhiên
Vĩnh viễn chẳng bao giờ về cội

Cắm phập
Thương tổn đất
Thứ u mê rèn ảo ảnh trong lòng
Kiếm sĩ lá và…
Đường chém bay chiêm ngưỡng

Ngóc đầu
Thói giả vờ kiêu hãnh
Gác chân lên bệ cỏ
Lót nệm êm
Loài đắc ý cuộc phong hàm trong gió

Bay loạn
Nương nơi tàng cội nào?
Quên gốc cũ
Lá mù màu dòng giống
Tưởng và mộng mình đang là thủy tổ

Rời cành
Vẫn lơ mơ chưa tiếp đất
Thanh cao hảo giả sơn
Gác ngoài thế thái
Ngọn nhân danh tự sắm lấy đất trời

Nhận vườn.
Lá chỉ mơ khói bên hè
Loại đơn giản mừng chờ nghe tiếng chổi
Nồi-khoai-Mẹ
Tinh-thể-lá-bòn-tro dâng trả cội

(thành nội Huế - 10/2013)

Quá khứ không em

Lê Thị Thấm Vân






“Hãy vui lên em.” Khi em như vũ công bị lãng quên, anh khẽ đưa tay vặn dây cót.

Ht & Lh là quá-khứ-hiện-tại-trộn-lộn. Ô cửa vừa vặn đút lon sữa bò đục khoét trong phòng giam chia chung mảnh trời thanh tân. Vỉa hè, màu đêm liều lĩnh, xoay lưng trấn an nhau chờ cơn mộng vượt biên. Cái dương vật không thể nổi gân hay nổi giận trong lòng bàn tay thằng bé có đường chỉ tay chưa định hình giữa trưa nung nắng trên xứ sở có cuống rún em đã biến thành bồ hóng.

Sáng nay tay đang vẽ ai trên bàn. Hôm qua tay đã vỗ thùng đàn câm nín bám bụi thời gian xanh chát ủ mầm nhẫn nhục, độ lượng.

“Giờ thì em biết.”

Cơn mưa không mùa kéo đến đời anh đang ngả dần về phương cứu rỗi. Chiều muộn trước sân xi-măng nhà em, nơi sương rơi đóng hột. Trong thế giới của riêng em, em nhón mười đầu ngón chân đặt trên chân trần anh, hít sâu mùi cằm mùi cổ. “Anh thương em không?” Tất cả gáy sách thân quen trên kệ đồng tình mở to mắt trêu anh.

Chẳng cần bàn tay chống đỡ nửa bầu trời. Em lao thẳng vào anh, tốc độ sợi dây thắng đứt đoạn.

Đặng Thân khai mở dòng thơ phụ âm Việt

Inrasara


Ngạc nhiên là khởi đầu của suy tư triết học.

Ngạc nhiên và đặt câu hỏi, nhà tư tưởng đẩy đến tận cùng sự truy vấn. Còn ai suy tư cái đã được suy tư? Heidegger đã đặt câu hỏi về Tính thể (Sein, Être, Being) như thế. Chuyện ai cũng tưởng đã biết rồi và, ai cũng có thể nói được, góp lời được, nhưng chưa ai suy tư lại. Tại đó, khởi đầu triết học Heidegger.(1)

Đứa trẻ cũng ngạc nhiên, ngạc nhiên và hỏi các câu hỏi ai cũng biết rồi. Ờ, thì trẻ con, lớn lên xíu là chúng hết ngạc nhiên. Nhưng thi sĩ, cùng là nòi ngạc nhiên về cái chưa biết, về sự mới lạ, mới lạ cả những điều đã quen thuộc, sự việc và sự vật thường nhật. Giữ và dưỡng nuôi được ngạc nhiên lâu dài hay không, là vấn đề của mỗi thi sĩ.

Trong một bài viết, tôi có nói Việt Nam thiếu truyền thống triết học, ta cũng chưa sẵn sàng cho truyền thống đó.(2) Chúng ta dạy nhau làm việc theo và nói theo, suy nghĩ (hoặc chẳng suy nghĩ gì cả) theo và sống theo. Khi đã thành tín đồ “theo-ism” thì chúng ta hết có “tại sao?”. Hết tại sao thì đứt bóng sáng tạo. Sáng tạo như là sáng tạo.

Đặng Thân đã rất khác!

Làm thơ, anh đặt câu hỏi về điều lâu nay chưa ai đặt câu hỏi, cả các nhà thơ lớn, ít ra là ở Việt Nam. Về một chuyện rất nền tảng: kĩ thuật, ở một khía cạnh rất nhỏ tưởng như chẳng có gì đáng đặt câu hỏi: phụ âm.
Từ nhỏ tôi thường thắc mắc là sao xung quanh mình cứ hễ nghe đến thơ là bài nào cũng vang lên những vần vè của nguyên âm. Câu/bài thơ nào cũng như thể được sự biên tập của một bậc thầy duy nhất nào đấy trong một khuôn phép “độc nhất vô nhị” nào đấy.
Những vần vè tràn khắp như một thể chế “độc quyền”, phản ánh một nền thơ “độc tài”. Những vần vè tràn lấp đến mang tai. Dường như không có nó thì thơ không còn là thơ nữa.
("Thơ phụ âm (Alliteration) [& tôi]")

Tại sao người Anh đã sử dụng thi pháp lặp lại phụ âm đầu từ hơn ngàn hai trăm năm trước, còn dân Việt thì không? Đặng Thân đặt câu hỏi, Đặng Thân truy vấn nguyên do, sục vào kho thơ ca tiếng Việt lẫn thơ tiếng Anh để trả lời cho tại sao của mình và,... thực hiện các bài thơ phụ âm đầu tiên trong/ cho tiếng Việt.

Xao xuyến & Sung sướng

Xốn xang chuột rúc xục xùng xung
Náo nức nôn nao thị não nùng
Sinh kí tử quy sao sồn sột
Mõ mòng mồng mộng giấc mung mung

*

Bôi bác chi bớ những bà bác ba bốn bự
Cự nự gì các chàng hang cau có cay cú du côn
Dáo dác mặt dơ dung dăng dãi dầm dâm dật lù dù
Đụ má mày đu đơ đù đờ đảo điên đần độn đứng đắn
Xao xuyến xôn xao

Gầm gừ gạ gẫm kiếp người nơi gừ gào thét gắt gao
Hung hăng bọ xít hôn hít hụt hịt
Dằng dặc gót giầy dẫm giẫy
Kêu như cha chết kền kệt kèn kẹt
Sung sướng sồn sồn

... Trộn trạo lao xao tráo trở trụt trịt mờ trông tròng trành đất trời trệu trạo
Vênh vang vớ vẩn vồn vã cả vú lú mề vội vàng vơ
Xào xáo xà bông xà beng xà xẻo xài xể xàm xỡ xàng xê xành xạch xao xác xào xáo xăm xỉa xầm xì xây xẩm xấc xược xề xệ xoắn xuýt xắc xô
Zero
Sung sướng làm sao...

Xao xuyến xốn xang xâm xấp xuống
Sung sướng sục sôi sụt sỗ sàng
(“Xao xuyến & Sung sướng”)


Chớ vội kêu lên có hay ho gì đâu mấy ngữ đó. Đúng. Cả người viết bài này cũng chẳng thấy nó “hay”! Hãy hiểu rằng đây là thử nghiệm đầu tiên của một tác giả qua hơn mười năm làm thơ nhưng chưa chịu cho ra mắt tập thơ nào. Thật bất công, khi đòi hỏi thơ phụ âm hay ngay bước khởi đầu chập chững. Hơn nữa, độc giả hôm nay hoàn toàn chưa chuẩn bị “tâm thế thơ” để đón nhận nó. Hãy chú ý nhịp điệu của những chữ, của những phụ âm đầu lặp lại liên lỉ, sẵn sàng lặp lại lần nữa, làm trương nở và phá vỡ cấu trúc câu/đoạn thơ; khiến bài thơ ngập tràn âm thanh, gai góc mà bay bổng. Chúng ta chưa giã từ thói quen thưởng thức thơ theo lối cũ. Đặng Thân đã trải nghiệm gần như đủ loại thơ. Từ thơ cổ điển đậm đà bản sắc dân tộc, thơ “vay mượn học đòi”, cho tới những sáng tạo khác của anh về thơ “vô thức”, thơ “âm thanh”, thơ “phá chữ”. Và không phải nó không có “nội dung” và không hay.

Đặng Thân của [Phô] Phố đưa cái nhìn soi rọi vào hiện thực cuộc sống thủ đô đổi mới,xô bồ, nhếch nhác và hỗn độn. Hỗn độn từ kiến trúc đô thi đủ loại đủ kiểu trồi sụp đến cách bài trí con đường, ngõ phố; vô trật tự từ số nhà đến lối làm ăn buôn bán lấn chiếm lòng lề đường, nhếch nhác từ tổ chức lễ hội truyền thống hay hiện đại, từ ngôn ngữ hàng ngày cho đến cách yêu đương,... Tất cả chỉ để biến Hà Nội thành “hạ lội”. Một “hạ lội” không mang tính khái quát như ở Phan Nhiên Hạo: “biến ngôi làng của mình thành một thủ đô/ Một thủ đô được yêu mến bởi những người nước ngoài/ nhưng hãy còn xa lạ với nhiều người Việt Nam khác(3), mà là một Hà Nội rất cụ thể, thân thuộc và đầy thương mến nữa. Hà Nội của hàng việt nam chất lượng cao, những siêu nhân king kong spidermen, trẩy hội chùa phất phơ bóng cà sa khói loang hàng mã, đường đê dài thảng thốt tower cao vút xa phố nhòa; Hà Nội của ngày cuối đông sặc sỡ phố trần nhân tông muôn mầu áo phủ náo nức mẹ chen em chen con chen nó chen, em thiền tưng tưng bừng bừng nứng có những con tim bứng những con chim cứng hồn nhiên lạ; Hà Nội của:
máy lạnh ngan ngát mùi Hoa Kỳ ngày nóng cực lôi tuột vào những nửa tạ thịt nừng nực những kẻ sành điệu con hàng hiệu viêm tiết niệu có thể đang theo vật lý pháp liệu với một tên physio-the-rapist nào đó
gà phơi lườn phô đùi sần sùi trườn đến để phơi phô
(“KFC”, [Phô] Phố)


Sau [Phô] Phố, Đặng Thân chuyển qua Từ điển thi x/x loại [chúng sinh], làm thơ phác họa chân dung các văn nghệ sĩ, xưa và nay, trong hay ngoài nước, với những nét vẽ khác lạ. Là lối chân dung hậu hiện đại. Nó không theo kiểu họa long điểm nhãn cổ điển, cũng không khắc họa bằng nhát cắt bén ngọt khiến đối tượng vừa tưng tức nhưng vẫn phải cười mếu như các chân dung của Xuân Sách về các nhà văn nhà thơ cùng thời với ông. Vì nó quá trúng, không cãi vào đâu được. Chân dung của Đặng Thân khi thì đầy tràn tri thức: "Lý Thường Kiệt & bài thơ thần”, “James Joyce”, khi thì chỉ nhấn vào huyệt đạo tư tưởng nghệ thuật hay hành động trí thức của nhân vật: “Đặng Đình Hưng”, “Cao bá Quát”, “Gao Xingjian”, “Nguyên Ngọc”. Đôi lúc Đặng Thân chế ra tên nhân vật để tránh sự cãi cọ vặt vãnh không cần thiết trong nỗi đời, nhưng vẫn phác được nét chính của chân dung: P.F, Phàn Cái, Cao Ba Nhá,... Các chân dung tinh nghịch, bỡn cợt, “đánh” mà không chút ác ý. Từ điển được xếp theo vần (đương nhiên) và, oái ăm thay, mục “Lồn” nằm chung mục với "Lý Thường Kiệt & bài thơ thần”, do đó chất humor được đẩy lên cao hơn. Tinh thần giải thiêng của hậu hiện đại được đảm báo, nhưng không vì thế mà người đọc đánh mất sự trân trọng với vị anh hùng dân tộc.

Từ điển thi x/x loại [chúng sinh] tiếp tục làm cuộc giải minh, phản biện và gợi mở các hiện tượng văn hóa - văn chương. Đặng Thân lật tung phần chìm, bề tối của câu hỏi để đặt lại vấn đề tưởng đã giải quyết đâu đấy; anh xáo độn tiếng Việt, từ Hán Việt, tiếng Anh vừa bình dân vừa bác học khiến người đọc rối mò lên, nhưng rốt cùng bài thơ cũng đã tìm được lối ra, vừa thanh thoát vừa bất ngờ.

Vấn đề “Lồn & Húy” hay “Jái” chẳng hạn. Người đọc được tác giả cung cấp nhiều thông tin, thông tin đa chiều, khá thú vị. Hoặc chuyện “đơn thuốc cho thi ca” qua việc luận giải hai câu thơ của Tú Xương.
... văn chương thì lại càng hơn lúc nào hết phải thoát khỏi cái tình trạng “tam đại tiện” (là 3 cái đại đê tiện của người cầm bút; xin đừng nhầm với đại tiện/ỉa là việc thiết yếu/sung sướng với mọi con người lành mạnh, là 1 trong “tứ khoái”) là: nhạt như thể đang là nghề chính của bọn bán ốc luộc (úng thủy – tượng gian nan, hiểm trở); suốt ngày cúng cụ như bọn bán vòng hoa, hương, vàng mã và cờ phướn (hỏa quá vượng nên nặng về lễ nghĩa xằng), dốt nát như bọn buôn hũ (thổ trung hỏa/hỏa nhập vào lòng đất thì là tượng của quẻ Địa Hỏa Minh Di – tình trạng đau thương, ngu tối, điên dại, gẫy đổ, nát bét). Tức là phải làm làm sao để cho độc giả luôn được vừa bốc lửa vừa chẩy nước! Nếu không thì viết làm gì.

Như thế mới được quẻ Thủy Hỏa Kí Tế. Tế là vượt qua sông, là nên; kí tế là đã vượt qua, đã nên, đã thành. Quẻ này trên thủy dưới hỏa, Lửa có tính bốc lên mà ở dưới nước, nước thì chảy xuống, thế là nước với lửa giao với nhau, giúp nhau mà thành công. Cũng như nồi nước để ở trên bếp lửa, lửa bốc lên mà nước mới nóng, mới sôi được, để thành công dụng cho đời.

Như thế thì dù là “đơn thuốc” hay “văn chương” cũng đều phải trọng dụng thủy hỏa vậy.
(“Tú Xương & sai lầm chết người trong văn chương”, Từ điển thi x/x loại [chúng sinh], chưa xuất bản)


Người đọc có thể đọc nó như đọc một tiểu luận, hay như một bài thơ cũng được, không vấn đề gì cả!

Nhưng thơ phụ âm mới là thứ lôi cuốn anh, đang quyến rũ anh. Loại thơ gần như thuần tuý mang tính kĩ thuật. Đây là một ý niệm mới và quan trong. Thơ phụ âm của Đặng Thân sẽ đặt dấu ấn riêng trong tiến trình thơ Việt. Nó mở lối, và điều chắc chắn là sẽ có thi sĩ nối gót nó. Không phải giẫm lên lối mòn nó vừa đi qua mà là, từ những gì nó đã gợi hứng, gợi mở.

Người đàn bà đẹp nhất trong thành phố

Bukowski, Charles
Bản dịch của Thận Nhiên



Nữ diễn viên Ornella Muti trong phim Tales of Ordinary Madness (Storie di ordinaria follia, 1981) của đạo diễn Ý Marco Ferreri, với nam diễn viên Ben Gazzara trong vai Charles Bukowski. Cốt truyện của phim này dựa trên đời sống cá nhân và một số truyện ngắn của Charles Bukowski, đặc biệt là truyện ngắn “The Most Beautiful Woman in Town” (“Người đàn bà đẹp nhất trong thành phố”).
_________


Cass trẻ và xinh nhất trong năm chị em. Cass là cô gái đẹp nhất trong thành phố. 1/2 phần tính cách thổ dân da đỏ với thân thể uyển chuyển khác thường, một thân thể bốc lửa và mềm mại như loài rắn với đôi mắt bỏng cháy. Cass là lửa chuyển động. Nàng là một linh hồn bị kẹt trong cái thể chất chẳng thể ôm giữ được nó. Mái tóc nàng dài và đen mun và mượt mà và bay lượn như thân thể. Tâm trạng nàng hoặc là thật phấn khích hoặc là thật sầu muộn. Với Cass, không có trạng thái lưng chừng. Có kẻ cho rằng nàng khùng quá. Những đứa đần độn bảo vậy. Bọn đần chẳng bao giờ hiểu được Cass. Với bọn đàn ông, dường như nàng chỉ là một cỗ máy tình dục và chúng không quan tâm rằng nàng có khùng hay không. Và Cass nhảy múa và ve vãn, hôn hít đàn ông, nhưng ngoại trừ đôi lần, khi đến lúc vào cuộc với Cass, thì bằng cách nào đó nàng chuồn êm khỏi vòng tay bọn chúng.

Mấy bà chị trách nàng về việc xài bậy nhan sắc của mình, về việc không tận dụng trí tuệ, nhưng Cass thông minh và tâm hồn mẫn cảm; nàng vẽ, nàng nhảy múa, nàng hát, nàng làm ra những đồ vật bằng đất sét, và khi gặp người bị tổn thương, dù ở phần hồn hay phần xác, thì Cass đều thương cảm sâu sắc cho họ. Chỉ là tâm hồn nàng khác biệt; nó không thực dụng chút nào. Các bà chị ghen tức với nàng vì nàng quyến rũ bọn đàn ông của họ, và họ nổi sân si vì cảm thấy rằng nàng không tận dụng bọn chúng. Nàng có thói quen là tốt bụng với những người xấu xí; những tay đàn ông được cho là đẹp trai chỉ làm nàng phát chán — nàng nói, "Hổng chịu chơi là hổng hứng. Chúng cứ kiêu hãnh về đôi dái tai bé xíu hoàn hảo và lỗ mũi kiểu mẫu... Tất cả những thứ đó chỉ là hàng nổi, chẳng phải là cái bản chất bên trong..." Tính nàng nóng gần như điên rồ; cái tính mà nhiều người gọi là khùng.

Cha nàng chết vì chứng nghiện rượu, còn bà mẹ thì bỏ đi, để mặc đám con gái chơ vơ với nhau. Năm chị em nương náu với một người bà con rồi người này gởi chúng vào một tu viện. Với Cass, tu viện này là một nơi khốn khổ, hơn là đối với những bà chị. Bọn con gái ganh tức với Cass và nàng đánh nhau với hầu hết bọn chúng. Nàng bị những vết dao lam cắt chạy dọc theo cánh tay trái, kết quả của hai trận đánh nhau để tự vệ. Còn có một vết sẹo vĩnh viễn nằm trên má trái, nhưng vết sẹo không làm giảm nhan sắc của nàng chút nào mà dường như còn làm nền cho nét mặt nàng nổi bật lên.

Tôi gặp nàng ở quán rượu West End nhiều đêm sau khi nàng ra khỏi tu viện. Là người trẻ nhất, nên nàng là người sau cùng trong năm chị em được ra khỏi nơi đó. Nàng thản nhiên bước đến ngồi cạnh tôi. Tôi hẳn là gã đàn ông xấu trai nhất trong thành phố và có lẽ điều này có gì đó liên quan đến việc nàng ngồi bên tôi.

“Làm một ly chứ em?” Tôi mời.

“Tất nhiên, tại sao không?”

Tôi không nghĩ rằng có điều gì khác thường trong câu chuyện của chúng tôi đêm đó, mà nó chỉ ở cái cảm giác đến từ Cass. Nàng đã chọn tôi, chỉ đơn giản thế thôi. Không chút áp lực nào. Nàng thích món rượu của mình và nốc tì tì tới bến. Dường như nàng chưa đủ tuổi vào quán rượu nhưng họ không quan tâm. Có lẽ nàng có giấy chứng minh dởm chăng, tôi đếch biết. Dù sao đi nữa, mỗi lần nàng đi vệ sinh rồi trở lại ngồi cạnh, tôi khoái chí thấy mình cũng ngon cơm. Nàng không chỉ là người đàn bà đẹp nhất trong thành phố này mà còn là người đẹp nhất tôi từng được thấy. Tôi vòng tay ôm eo và hôn nàng một lần.

“Anh có thấy em đẹp không?” Nàng hỏi.

“Đẹp lắm, tất nhiên, nhưng có những thứ khác nữa... ngoài dung mạo của em...”

“Thiên hạ luôn kết tội vì em đẹp. Hỏi thiệt nghen, anh có thật sự nghĩ là em đẹp không?”

“Đẹp không phải là lời nói suông, nói vậy là không công bằng với em.”

Cass vói tay lục túi xách. Tôi nghĩ nàng tìm chiếc khăn tay. Nàng lấy ra một cái ghim cài mũ khá dài. Trước khi tôi kịp ngăn lại thì nàng đâm cái ghim xuyên qua cánh mũi, theo chiều ngang, ngay trên lỗ mũi. Tôi rợn gáy kinh hoàng.

Nàng ngó tôi và bật cười khanh khách, “Giờ thì anh thấy em lộng lẫy không? Anh nghĩ sao nào, hả cha nội?”

Tôi rút chiếc ghim ra và dùng khăn tay bụm giữ dòng máu đang tuôn xuống ròng ròng. Nhiều người, cả tay bồi pha rượu, chứng kiến màn diễn của nàng. Tay bồi bước tới:

“Nè," gã nói với Cass, “mày mà còn giở trò nữa là tao đuổi cổ. Tụi tao không cần những trò chơi nổi của mày ở đây.”

“A, đụ má, thằng khốn!” Nàng chửi toáng.

“Cha nội nên kềm con điên này lại.” Tay bồi bảo tôi.

“Cổ sẽ ổn mà. Yên tâm đi.” Tôi trấn an gã.

“Mũi của em,” Cass nói, "em làm gì nó thì kệ cha em chứ.”

“Không đúng,” tôi nói, “anh đau.”

“Anh nói anh đau khi em thọc cái ghim qua mũi của em à?”

“Ờ, đau lắm. Anh nói thiệt đó.”

“Thôi được, em hổng chơi vậy nữa đâu. Cười cái đi nào, cưng.”

Nàng hôn tôi, cười khì trong khi hôn, tay vẫn bịt cái khăn tay trên mũi. Chúng tôi về nơi tôi trọ khi quán đóng cửa. Tôi còn một ít bia để hai đứa ngồi nói chuyện và lai rai. Đó là lúc tôi nhận ra rằng nàng là người có lòng nhân ái và trắc ẩn. Nàng sẵn sàng xả thân không hề suy tính. Cùng lúc đó nàng có thể rơi ngược vào trạng thái hoang dã và khật khùng. Con Tửng. Một con tửng xinh đẹp và linh hiển. Có lẽ rồi một thằng nào đó, một điều gì đó, sẽ huỷ hoại nàng mãi mãi. Tôi mong rằng đó không phải là tôi.

Chúng tôi lên giường, rồi tôi tắt đèn, Cass hỏi, “Anh muốn khi nào? Giờ hay sáng mai?”

“Sáng mai.” Tôi đáp rồi xoay lưng lại.

Buổi sáng thức dậy, tôi pha hai ly cà-phê, mang ly của nàng đến giường.

Nàng bật cười, “Anh là thằng cha đầu tiên từ chối làm chuyện đó vào ban đêm mà em gặp.”

“Chuyện xoàng,” tôi đáp, “mình đâu cần làm chuyên đó chút nào.”

“Không, chờ chút, giờ thì em muốn. Để em đi vệ sinh chút nghen.”

Cass vào phòng tắm. Lát sau nàng trở ra, ngó thật tuyệt, mái tóc đen mun óng ánh, mắt môi óng ánh, toàn thể con người nàng toả sáng lấp lánh... Nàng phô bày thân thể một cách từ tốn, như một báu vật. Nàng chuồi vào trong chăn.

“Yêu em đi, cưng ơi.”

Tôi nhập cuộc.

Nàng hôn tôi trong niềm buông thả, phóng túng nhưng không vồ vập. Tôi vuốt ve khắp thân thể nàng, luồn tay vào mái tóc. Tôi rên lên, run rẩy. Nóng hôi hổi, và siết chặt. Tôi thúc chầm chậm, muốn kéo dài đến vô tận. Đôi mắt nàng nhìn thẳng vào mắt tôi.

“Em tên gì?” Tôi hỏi.

"Em tên gì thì có khác quái gì chứ?” Nàng hỏi ngược.

Tôi bật cười và làm tới. Xong cuộc, nàng mặc đồ vào rồi tôi chở nàng về quán rượu, nhưng quên nàng quả là điều quá khó. Tôi không đi làm và ngủ thẳng cẳng cho tới 2 giờ chiều rồi dậy đọc báo. Tôi đang ở trong bồn tắm thì nàng bước vào, tay cầm một chiếc lá to — một cái lá tai voi.

“Em biết anh đang ở trong bồn tắm,” nàng nói, “nên em mang cho anh cái này để che cái đó lại, chàng ngốc à.”

Nàng ném chiếc lá tai voi xuống tôi trong bồn.

“Sao em biết anh đang ở trong bồn?”

“Em biết.”

Hầu như mỗi ngày Cass đến là tôi đang ở trong bồn tắm. Những thời điểm khác nhau nhưng nàng ít khi đến trật lúc, và luôn có chiếc lá tai voi. Rồi hai đứa yêu đương nhau ngay lúc đó.

Một hay hai đêm nàng gọi điện thoại báo và tôi phải đóng tiền bảo lãnh nàng ra khỏi nhà giam vì tội say rượu và đánh nhau.

“Bọn chó đẻ,” nàng nói, “chỉ vì chúng trả tiền cho em vài ly mà chúng lại nghĩ rằng chúng có thể thọc tay vào quần em sờ soạng.”

“Một khi em nhận uống một ly với chúng là em tạo ra rắc rối cho mình.”

“Em tưởng là chúng khoái con người em chứ không phải chỉ là thân xác em.”

“Anh khoái em và thân xác em. Tuy nhiên, anh ngờ cái chuyện bọn đàn ông có thể thấy được điều gì khác bên ngoài thân xác của em.”

Tôi rời thành phố trong 6 tháng, vạ vật đây đó, rồi trở lại. Tôi chưa hề quên Cass, nhưng hai đứa đã đụng nhau vài chuyện, và dù sao đi nữa tôi cảm thấy thích tiếp tục kiểu đời sống của mình. Khi trở lại, tôi nhận ra rằng nàng đã biến đâu mất, nhưng tôi ngồi đồng ở West End chừng 30 phút thì nàng bước vào, và ngồi bên tôi.

“À há, đồ khốn kiếp, em thấy anh về rồi nghen.”

Tôi gọi cho nàng một ly. Rồi tôi ngắm nàng. Nàng mặc một chiếc đầm cổ cao. Tôi chưa bao giờ thấy nàng mặc kiểu đầm này. Và bên dưới mỗi con mắt, đâm xuyên vào, là 2 mũi ghim có đầu thuỷ tinh. Người ta chỉ có thể thấy hai chót đầu thuỷ tinh của cây ghim bên trên da, nhưng mũi ghim thì đóng sâu vào mặt nàng.

“Mẹ kiếp đồ điên, vẫn chơi trò huỷ hoại nhan sắc à?”

“Hổng phải, mốt mới đó, đồ ngốc.”

“Em điên vừa thôi.”

“Em nhớ anh.” Nàng nói.

“Có thằng nào chưa?”

“Không, không có thằng nào cả. Chỉ có anh thôi. Nhưng em xoay ra tiền. Em tính giá mười tì mỗi phùa. Nhưng với anh thì em cho không.”

“Nhổ mấy cây ghim đó ra giùm cái đi.”

“Thôi mà, mốt thời trang mà.”

“Ngó nó làm anh muốn bịnh.”

“Thiệt vậy hả?”

“Thiệt!”

Cass từ từ kéo hai mũi ghim ra rồi bỏ chúng vào ví.

“Tại sao em lại giằng xé với cái nhan sắc trời cho của em chi vậy?” Tôi hỏi, “Sao em không thể sống hoà thuận với nó chứ?”

“Bởi vì thiên hạ nghĩ rằng đó là tất cả những gì mà em có. Cái đẹp chẳng là khỉ gì cả, nhan sắc sẽ không sống đời với mình. Anh không hiểu là xấu trai như anh thì may mắn như thế nào đâu, bởi vì nếu thiên hạ quý anh thì anh hiểu rằng đó là do những điều khác.”

“Ừ, mẹ kiếp. Anh may mắn.” Tôi nói.

“Em không có ý nói là anh xấu xí. Thiên hạ chỉ nghĩ là anh xí trai. Anh có gương mặt quyến rũ lắm.”

“Cám ơn!”

Chúng tôi làm thêm ly nữa.

“Anh đang làm gì?” Nàng hỏi.

“Chẳng làm gì cả. Anh không thể dính mãi với bất cứ cái gì cả. Không thấy hào hứng chút nào.”

“Em cũng vậy. Nếu anh là đàn bà thì còn có thể xoay ra tiền.”

“Anh không nghĩ là mình muốn gần gũi với quá nhiều kẻ xa lạ như vậy. Chuyện đó mệt mỏi, chán ngán lắm.”

“Anh nói đúng, quá sức chán ngán, mọi chuyện đều chán ngán.”

Chúng tôi rời quán với nhau. Thiên hạ vẫn ngó Cass chòng chọc trên phố. Nàng vẫn là người đàn bà đẹp, có khi còn đẹp hơn bao giờ.

Hai đứa về chỗ tôi trọ, rồi tôi mở một chai vang và trò chuyện. Với Cass và tôi, câu chuyện luôn luôn đến thật dễ dàng. Nàng nói một hồi, tôi ngồi nghe, rồi tới phiên tôi nói. Câu chuyện cứ thế trôi chảy mà không hề có chút gì căng thẳng. Dường như chúng tôi cùng nhau khám phá những niềm bí mật. Khi tôi khám phá ra một chuyện gì đó thú vị thì Cass cười phá lên khanh khách — cái điệu cười mà duy nhất chỉ nàng có. Nó như niềm vui bùng ra ra từ lửa. Qua câu chuyện, chúng tôi hôn và xích lại gần nhau hơn. Chúng tôi nóng ran lên rồi rủ nhau vào giường. Rồi, khi Cass cởi chiếc áo đầm cổ cao ra thì tôi thấy nó — cái sẹo xấu xí lởm chởm hình răng cưa kéo ngang cổ nàng. To sụ và dày cộm.

“Con khốn,” tôi thét lên, “trời đày mày hay sao! Mày làm cái chó gì vậy?”

“Đêm đó em chơi nó bằng một cái chai bể. Anh không thấy yêu em nữa sao? Em còn đẹp không?”

Tôi lôi nàng xuống giường và hôn. Nàng xô tôi ra rồi cười lanh lảnh, “Có mấy thằng trả em mười tì, rồi khi em cởi đồ ra thì chúng hết hứng. Em chịt cổ mười tì, đếch trả lại. Đời vui quá xá!”

“Đúng rồi.” Tôi nói, “Anh mắc cười quá… Cass à, em đúng là con đĩ chó, anh yêu em quá… đừng tàn huỷ mình nữa, em à; em là người đàn bà chơi xả láng nhất mà anh từng gặp trong đời.”

Chúng tôi lại hôn. Cass khóc lặng lẽ không thành tiếng. Tôi cảm nhận được những giọt lệ. Mái tóc đen mun nằm xoã sau lưng tôi như lá cờ của cái chết. Chúng tôi quấn vào nhau, yêu nhau một trận tình lướt thướt và rũ rượi và tuyệt vời thăng hoa.

Sáng hôm sau, Cass dậy làm món điểm tâm. Trông nàng thật bình thản và ngời ngời hạnh phúc. Nàng hát. Tôi nằm yên trên giường thưởng thức niềm hạnh phúc của nàng. Sau cùng, nàng tới lay tôi dậy, “Dậy đi, thằng cha hư hỏng! Rửa cái mặt mẹt cho tươi tỉnh rồi thưởng thức bữa đại yến, nha!”

Hôm đó, tôi chở nàng ra bãi biển. Nhằm vào ngày thường và mùa hè chưa tới nên mọi thứ đều vắng ngắt. Bọn du thủ du thực quấn mình trong mớ giẻ rách ngủ trên các bãi cát. Những kẻ khác ngồi trên băng ghế đá chuyền tay nhau một chai rượu. Những con mòng biển bay vần vũ trên cao, trông như vô tư lự mà lại cuồng loạn. Những bà già trong độ 70, 80 ngồi trên băng ghế, bàn cãi về việc bán lại bất động sản được thừa kế từ những ông chồng đã chết từ lâu bởi trò ăn chơi phóng đãng và sự ngu xuẩn của cuộc sống còn. Vì những thứ đó, sự yên bình trong không khí, chúng tôi dạo loanh quanh rồi nằm duỗi dài trên bãi, không nói năng gì. Thật tuyệt vời khi hiện hữu bên nhau. Tôi mua bánh kẹp thịt, đồ ăn vặt và nước uống, rồi ngồi ăn trên cát. Rồi tôi ôm Cass, hai đứa ôm nhau ngủ chừng một giờ. Chỉ vậy mà vui sướng hơn cả làm tình. Có một sự trôi chảy, hoà điệu cùng nhau không chút ưu tư. Khi thức giấc, chúng tôi lái về nhà tôi trọ, rồi tôi nấu bữa tối. Ăn tối xong, tôi nói với Cass hãy sống chung với nhau, nghèo khó lang thang cũng được. Nàng im lặng một lúc, nhìn tôi, rồi chậm rãi nói, “Không, anh à.” Tôi chở nàng về quán rượu, gọi cho nàng một ly rồi bước ra khỏi quán.

Hôm sau tôi tìm được một chân đóng gói hàng ở một hãng nọ rồi cắm đầu cày suốt tuần. Tôi quá mệt để la cà, nhưng tối thứ Sáu tôi mò đến West End. Tôi ngồi chờ Cass. Nhiều giờ trôi qua. Sau khi tôi ngà ngà xỉn thì gã bồi rượu bảo, “Em chia buồn về cô bạn gái của anh.”

“Chuyện gì vậy?” Tôi hỏi.

“Em rất tiếc. Anh không biết chuyện gì sao?”

“Không.”

“Tự sát. Người ta chôn cổ hôm qua.”

“Chôn?” Tôi hỏi. Dường như nàng sẽ bước qua ngưỡng cửa ở kia bất cứ lúc nào. Làm sao mà nàng thăng đi đâu được chứ?

“Mấy cô chị chôn cổ.”

“Tự sát à? Làm ơn kể cho tôi đi!”

“Cô ấy tự cắt cổ.”

“Tôi hiểu rồi. Cho ly nữa đi.”

Tôi nhậu cho tới khi quán đóng cửa. Cass, kẻ đẹp nhất trong năm chị em, người đàn bà đẹp nhất trong thành phố. Tôi cố lái xe về nhà, lòng cứ nghĩ, lẽ ra tôi phải nài nỉ nàng ở lại với mình thay vì chấp nhận câu trả lời “không”. Mọi chuyện về nàng đều ngụ ý rằng nàng đã quan tâm điều tôi đề nghị. Tôi đã quá bất cẩn, quá lười biếng, quá vô tâm.

Tôi đáng nhận cái chết của mình và của nàng. Tôi là một con chó. Không, tại sao lại đổ thừa cho chó? Tôi trỗi dậy lấy chai vang, rồi dốc rượu vào miệng. Cass, cô gái xinh đẹp nhất thành phố, chết ở tuổi 20.

Có thằng khốn nào đang bấm còi xe ở bên ngoài. Tiếng còi inh ỏi và liên lỉ. Tôi đặt chai rượu xuống và gào lên:

“ĐỒ TRỜI ĐÁNH, ĐỒ CHÓ ĐẺ, CÂM LẠI!”

Đêm cứ tràn tới và chẳng còn điều gì tôi có thể làm.










---------------
Dịch từ nguyên tác “The Most Beautiful Woman in Town”, trong Charles Bukowski, The Most Beautiful Woman in Town & Other Stories (San Francisco: City Lights Books, 1988) 01-07.

chỉ có hiện tại là thật

Khaly Chàm



hãy nghĩ đến quá khứ
là giấc mơ trống rỗng của sự tưởng tượng
tất cả đều mất hút vào hư không của quá khứ
chẳng thể nào hình dung được
hình thái cứu cánh về mặt tâm linh...
có thể chấp nhận mọi khía cạnh lịch sử
hiện tại thi hài lịch sử đã được lý trí khâm liệm
để nó trở thành một kỳ quan?
dối trá luôn thể hiện qua nhiều bộ mặt
chứng nhân tôn sùng giả hiệu
loài người đang lạm dụng ảo tưởng
không bao giờ có cuộc đời nào khác tốt đẹp hơn
nói về một thế giới khác
ta đang phỉ báng thời gian
khi biết rằng: ta mặc nhiên tồn tại theo từng hơi thở
ta phớt lờ trước cảm xúc sợ hãi pha lẫn bi thương
những kỹ năng thao tác tuyệt vời của phu đào huyệt
không cần biết quá khứ hay tương lai

Đôi ta ngủ và mơ trong cái tổ làm bằng mùi ái ân

Ngày
em phủ mùi hương em lên đời tôi
lá thơm là da thịt của ái ân
cánh trắng là hướng đến lần ái ân khác.

Đôi ta hứng nước sướng của nhau
khuấy động cánh rừng lông tơ.

Đôi ta
rời khỏi bờ bến lạt lẽo kiếp người
mãi mãi tìm thấy nhau trong hũ kẹo của Thượng Đế
từng viên kẹo là cánh bướm gọi thức ái ân
lần làm tình gần nhất là giữa không gian đêm diễn của hoa hồng
trong đêm hoa hát bằng mùi hương
mọi bí ẩn về giống cái giống đực hoá ra thật giản dị
như một giọt sương.

Đôi ta ngủ và mơ trong cái tổ làm bằng mùi ái ân
từ đó trên con đường đi về phía cái chết
ngày ngày
anh và em đắm đuối trong nguồn hương nước sướng
đó là cách chúng ta nhận biết mây trắng về
và mặt trời là quả bóng bóng chơi chung của bé trai và bé gái.

Đời người chuyện gì đáng kể!
Hũ kẹo của Thượng Đế.
Đêm diễn của hoa hồng.
Mưa sương kết tụ từ hương nồng ái ân.
Quả bong bóng đưa cuộc tình bay vào bầu trời vô tận.


Trần Tiến Dũng

Thần chết và kẻ bủn xỉn”, một ngụ ngôn đạo đức của Hieronymus Bosch

“

Tác giả: Chu Di Tú ( Đài Loan)

 Hieronymus Bosch (1450 – 1516), một họa sĩ người Hà Lan với phong cách hậu Gothic, được biết đến như là đại diện Bắc phái trong thời kỳ tiền Phục Hưng, thường vẽ các tác phẩm có chủ đề tôn giáo, với sự châm biếm, những bình luận bi quan và đặc biệt ưa thích sự đau đớn trong địa ngục. Tác phẩm “Thần chết và kẻ bủn xỉn” (“Death and the Miser”) mà Bosch vẽ vào năm 1490 sau công nguyên là một câu chuyện ngụ ngôn về đạo đức để cảnh tỉnh bất cứ ai truy cầu sự giàu có trong cuộc sống này và vẫn còn ôm giữ nó cho tới tận lúc chết.


Năm 1490 sau công nguyên, tranh sơn dầu vẽ trên gỗ, 36 5/8 x 12 1/8 tại Nhà trưng bày Nghệ thuật Quốc gia; Washington, D.C.

Người đàn ông trần truồng (kẻ bủn xỉn) nằm trên giường và đang khăng khăng với sự xuẩn ngốc của ông, thậm chí khi đã cận kề cái chết. Thần chết, được thể hiện bên tay trái, đã bước vào phòng ngủ của ông. Vị thần hộ mệnh của ông cố gắng thu hút sự chú ý của ông vào cây thánh giá trên cửa sổ, nhưng tay ông vẫn còn với lấy túi vàng, thứ mà con quỷ đang cầm.

Người đàn ông trần truồng và đang hấp hối có vẻ như là một người đầy quyền lực: Bộ áo giáp của ông nằm dưới chân giường, nhưng lại ở bên ngoài bậc thềm, cho chúng ta gợi ý rằng sự giàu có của ông có thể đến từ những trận đánh. Kẻ bủn xỉn đã chiến đấu vì của cải và cất giữ nó ngay bên cạnh ông. Ông xuất hiện hai lần trong bức tranh. Lần thứ hai mà ông xuất hiện là khi còn khỏe mạnh, ăn mặc chỉnh tề và đang cất giấu vàng của mình, đầy vẻ thỏa mãn khi ông cho thêm một đồng xu khác vào trong hòm. Ma quỷ lẩn trốn khắp nơi trong chiếc hòm đựng vàng của ông.

Thần chết đã thò cái đầu ghê sợ vào sau cánh cửa. Hãy để ý sự ngạc nhiên của người đàn ông ốm yếu: Thần chết đến thật bất ngờ! Giờ đây trận chiến cuối cùng đã bắt đầu. Đây là một trận chiến mà ông phải chống chọi mà không có chiếc áo giáp. Bên cạnh chiếc giường là một con quỷ đang ẩn nấp, thậm chí nó còn đang đưa vàng cho kẻ bủn xỉn, người vẫn chìa tay ra vào giờ phút cuối cùng. Một con quỷ khác đang thò đầu xuống từ trên nóc chiếc giường, đầy vẻ mong ngóng và thích thú.

Kết cục của câu chuyện này vẫn chưa ngã ngũ. Vị thần hộ mệnh đang ngước nhìn cây thánh giá trên khung cửa sổ một cách đầy thất vọng. Dường như Chúa đã không bỏ rơi kẻ bủn xỉn bởi vì một tia sáng mờ ảo đầy hy vọng đang chiếu rọi từ cửa sổ về phía ông, hứa hẹn ban tặng trí tuệ cho ông để giúp ông từ bỏ chấp trước vào của cải phù du và nắm lấy sự cứu độ của Thần.

Mặc dù các tác phẩm của Bosch nhìn chung được coi là bi quan, nhưng khi ông miêu tả Thiện và Ác đồng thời, Thần thường xuyên có mặt trong tranh của ông, kiên nhẫn và từ bi chờ đợi con người hối cải.